* ሌሎች አካባቢዎችም እንደዚሁ ለምተው ለማየት እጓጓለሁ
* እኛ ለቅቀን ስንሄድ አካባቢው ጭልምልም ያለ ነበር
* አዲስ አበባ የእውነትም ”አዲስ አበባ“ ሆናለች



የአዲስ አበባ የኮሪደር ልማት የተጀመረ ሰሞን ብዙ ቅሬታዎችና ተቃውሞዎች መስተጋባታቸው አይዘነጋም፡፡  ”ታሪካዊ ቅርሶች እየፈረሱ  ነው“ ከሚለው ጀምሮ፣ ”የልማት ተነሺዎች ከመኖሪያቸው እየተፈናቀሉ ነው“ እስከሚለው ድረስ፣ የተለያዩ እውነታ ላይ ያልተመሰረቱና በሃቀኛ የመቆርቆር ስሜት የተንጸባረቁ ድምጾች  ተደምጠዋል፡፡
ይሄ ብቻም አይደለም፡፡  የኮሪደር ልማቱ በሦስት ወር ጊዜ ውስጥ ይጠናቀቃል የሚለውን የከተማዋን አስተዳደር መግለጫ  በጥርጣሬ የተመለከቱም ቁጥራቸው ቀላል አልነበረም፡፡ አንዳንዶች እንደውም  የኮሪደር ልማቱ ከመጠናቀቁ በፊት ክረምት እንደሚገባና የልማት ሥራው እንደሚስተጓጎል ገምተው  ነበር፡፡ በዚህም የተነሳ ነው  የኮሪደር ልማቱ በተያዘለት የጊዜ ሰሌዳ መገባደዱን ሲመለከቱ በእጅጉ የተገረሙት፡፡     

ለነገሩ ቢገረሙም  አይፈረ

ድባቸውም፡፡ ለምን? ቢሉ፣ ለረዥም ዘመን  መንግሥት የገባውን ቃል ባለማክበር ነበር  የሚታወቀው፡፡ አያሌ የልማት ሥራዎችና ፕሮጀክቶች ተጀምረው መሃል ከደረሱ በኋላ ሲቋረጡ ታይተዋል፡፡

በፕሮጀክቶች መጓተት ሳቢያ ህዝብና አገር ለኪሳራ ተዳርገዋል፡፡ በርካታ የመሰረት ድንጋዮች አንቱ በተባሉ የመንግሥት ሃላፊዎች ተጥለው የተረሱበት አጋጣሚም ብዙ ነው፡፡  በአጠቃላይ ፕሮጀክቶችን በተቀመጠላቸው ዕቅድና በተገባላቸው ቃል መሰረት አከናውኖ ማጠናቀቅ ለአገራችን እንግዳ ነበር ማለት ይቻላል፡፡  
በእርግጥ የፕሮጀክቶች ክንውን ከጥቂት ዓመታት ወዲህ በእጅጉ ተለውጧል፡፡ በለውጡ ማግስት በአዲስ አበባ ብቻ በርካታ ፕሮጀክቶች በአስደናቂ ፍጥነትና የጥራት ደረጃ ተጠናቅቀው ብዙዎችን  አጀብ አሰኝተዋል፡፡ የአዲስ አበባ የኮሪደር ልማትም ከእነዚህ መሰል ክንውኖች አንዱ ነው ቢባል ያስኬዳል፡፡ የፕሮጀክቶች ክንውን እየተለወጠ መምጣቱን ከሚያረጋግጡ የልማት ሥራዎች ተርታ የሚጠቀስም ነው፡፡
የኮሪደር ልማት ተነሺዎች ከመኖሪያ ቀዬአቸው ከመነሳታቸው በፊት ከአዲስ አበባ ከተማ ከንቲባ አዳነች አበቤ ጋር ባደረጉት ውይይት፣ የሚሰራውን የልማት ሥራ በፈለጉ  ጊዜ መጎብኘት እንደሚችሉ ቃል ተገብቶላቸው ነበር፡፡ በዚህም መሰረት ነው ባለፈው ቅዳሜ ሰኔ 8 ቀን 2016 ዓ.ም ከሰዓት በኋላ የከተማ አስተዳደሩ ከፍተኛ ሃላፊዎችና ሌሎች የወረዳ ሃላፊዎች የልማት ተነሺዎችን በቡድን ተከፋፍለው፣ የለሙ የከተማዋን  አካባቢዎች ያስጎበኙት፡፡
በዚህ ጉብኝት ወቅት ነዋሪዎች በሞባይላቸው የለሙ አካባቢዎችን ፎቶ ሲያነሱና እርስ በርስ ሲነሱ፤ እንዲሁም በደስታ ሲያዜሙና  ሲጨፍሩ ተስተውለዋል፡፡ በአጠቃላይ ነዋሪዎቹ ባዩት የልማት ሥራ መደሰታቸውንና መደነቃቸውን ሁለመናቸው ይናገር ነበር፡፡ አስተያየታቸውን የሰጡን ጎብኚዎች የነገሩንም ይሄንኑ መንፈስና ድባብ የሚያረጋግጥ ነው - ደስታንና መደነቅን፡፡  
በዕለተ ቅዳሜው የጉብኝት መርሃግብር፣ የልማት ተነሺ የከተማዋ ነዋሪዎች፣ ከአራት ኪሎ አንስተው እስከ ፒያሳና ቴዎድሮስ አደባባይ ድረስ የለሙ አካባቢዎችን በእግራቸው ተዘዋውረው  ጎብኝተዋል፡፡
እንግሊዝ ኤምባሲ አካባቢ ተወልደው ለ50 ዓመታት ያህል መኖራቸውን የገለጹልን  ወ/ሮ ትዕግስት አዘዘ፤ እነዚህን  የልማት ሥራዎች በመመልከታቸው  በእጅጉ መደሰታቸውን ተናግረዋል፡፡ ጠላ በመሸጥ ሥራ እንደሚተዳደሩ ያወጉን  እኚህ እናት፤ ”አካባቢውን በፊት አውቀው ነበር፤ እንደዚህ ግን አልነበረም“  ይላሉ፡፡ “አሁን በጣም ተለውጧል፤ እንዲህ በመልማቱም ደስተኛ ነኝ፡፡” ሲሉም ወይዘሮ ትዕግስት አስተያየታቸውን ሰንዝረዋል፡፡    
ከየካ ክፍለከተማ፣ ወረዳ 7 የመጡት ወ/ሮ የወይንሸት አለባቸውም እንዲሁ በጉብኝቱ  በተመለከቱት ልማት  መደነቃቸውን  ነው የተናገሩት፡፡
“እኔ ይህን ቦታ ሳውቀው ዝም ብሎ መንደር ነበር፤ መንገዱ ወጣ ገባ የሆነ፣ በሸራ የተከለለ፣ ለዕይታ ደስ የማይሉ ቤቶች የነበሩበት ሥፍራ ነው” ያሉት ወ/ሮ የወይንሸት፤ “አሁን ሳየው አዲስ አበባ ውስጥ ያለሁ ሁሉ አልመስል ነው ያለኝ፤ አዲስ አበባ የእውነትም አዲስ አበባ ሆናለች” ሲሉ አድናቆታቸውን ገልጸዋል፡፡
በመዲናዋ ሲኖሩ  ብዙ ልጆች ወልደው ማሳደጋቸውንና የዕድሜያቸውን አጋማሽ ማሳለፋቸውን  የጠቆሙት ወ/ሮ የወይንሸት፤ ያዩት ልማት በተለይ ለልጆቻቸው ብሩህ ተስፋን የሚፈጥር አለኝታ እንደሚሆናቸው  ተናግረዋል፡፡
ለኮሪደር ልማቱ ከመነሳቸው በፊት  ፒያሳ  ዳርማር ተብሎ በሚታወቀው  ፎቅ ላይ ለብዙ ዓመታት መኖራቸውን የነገሩን አቶ ግርማ ገዜ፤ አካባቢው የቆሻሻ መጣያ እንደነበር ያስታውሳሉ፡
“እንደዚያ ቆሻሻ የነበረ አካባቢ እንዲህ ተለውጦ፣ ህይወት ዘርቶ እናየዋለን ብዬ አላሰብኩም ነበር፤ በዓይናችን የተመለከትነው ልማት ለትውልድ የሚተላለፍ ነው“ ሲሉ አስተያየታቸውን  ገልጸዋል፡፡
አሁን በምን ሁኔታ ላይ እንደሚገኙ ሲናገሩም፤ ”በአቃቂ ክፍለከተማ አዲስ መኖሪያ  ቤት ተሰጥቶኝ  በደስታ እየኖርኩ ነው“ ብለዋል፤ አቶ ግርማ፡፡   
ለመልሶ ማልማቱ ከፒያሳ ተነስተው  ቃሊቲ አካባቢ መኖሪያ ቤት የተሰጣቸው አቶ ሸቢር አብደላ ደግሞ  በፒያሳ አካባቢ ያዩትን ለውጥ ከቀድሞው ጋር እያነጻጸሩ  በዝርዝር ገልጸውልናል፡፡  
”እኛ ከዚህ ለቅቀን ስንሄድ እንደዚህ አልነበረም፡፡ ያኔ አካባቢው ያስፈራ ነበር--ጨለማ ነው---በነጻነት የምትሄድበት ቦታ አልነበረም ---ቤቶች አሰራራቸው ወጥ አይደለም---ሁሉነገሩ ጭልምልም ያለ ነበር፡፡“ ይላሉ፤ የቀድሞ የፒያሳ አካባቢ ገጽታን ሲያስታውሱ፡፡
አሁንስ? አቶ ሸቢር አሁን ያስተዋሉትን ለውጥ እንዲህ ይገልጹታል፡-
“አሁን ቤቶችና ህንጻዎች እየታደሱ  ነው---ዛፎቹ በጣም ያምራሉ---ጽዶችና አበቦች ተተክለዋል---የእግረኛው መንገድ ሰፍቷል---ብስክሌቶች የሚሄዱበት መንገድ ለብቻው ተሰርቷል---ለሞተር ብስክሌቶች እንዲሁ መንገድ ተሰርቶላቸዋል---አሁን ሁሉ ነገር ጽድት ብሏል---መብራቱ ራሱ ኩልል ብሎ መርፌ ቢወድቅ እንኳን የሚታይበት ሆኗል፡፡”
በጉብኝታችን ያየነው የልማት ሥራ  በእጅጉ የሚያስደንቅና የሚያስደስት ነው ያሉት አቶ ሸቢር አብደላ፤ሌሎች የከተማዋ አካባቢዎችም እንደዚሁ ለምተው ለማየት ጉጉት እንዳላቸው  ተናግረዋል፡፡
 ይሄ ጉጉት የእርሳቸው ብቻ ሳይሆን የሁሉም የከተማዋ ነዋሪዎች  ጉጉት ነው፡፡ ሁሉም አካባቢው እንዲጸዳና እንዲዋብ ይፈልጋል፡፡ሁሉም ኑሮው እንዲሻሻልና እንዲዘምን ይመኛል፡፡ ሁሉም አዲስ አበባ እንደ ስሟ አዲስ አበባ እንድትሆን ይሻል፡፡ ደሞም የጊዜ ጉዳይ ነው እንጂ እንኳን አዲስ አበባ መላዋ ኢትዮጵያ መልማቷ አይቀሬ ነው፡፡

  አሸናፊዎች በሚሊዮን ዶላሮች ይንበሸበሻሉ
 
በነዳጅ ሀብቷ የበለጸገችው ሳውዲ አረቢያ፣ ከአንድ ዓመት በፊት ኢ-ስፖርት የዓለም ዋንጫ የሚል አዲስ የስፖርት ውድድር እንደምታዘጋጅ አስታውቃ ነበር፡፡  በየዓመቱ ክረምት ወር ላይ እንደሚካሄድ የተነገረለት አዲሱ ውድድር፤ ቴክኖሎጂዎችን መሰረት ያደረጉ የዓለም ዋንጫ ውድድሮችን ያካትታል፡፡  

ሀገሪቱ ለዋንጫ አሸናፊዎች በአጠቃላይ 60 ሚሊዮን ዶላር የምትሸልም ሲሆን፤ ውድድሩ ከሰኔ 26 ቀን እስከ ነሐሴ 18 ቀን 2016 ዓ.ም ድረስ በሪያድ እንደሚካሄድ ታውቋል፡፡  የሳውዲ አረቢያ ዜና አገልግሎት እንደዘገበው፤ በዚህ የዓለም ዋንጫ ላይ በ21 የውድድር አይነቶች 30 ክለቦችን የወከሉ 1ሺህ 500 ተጫዋቾች ይሳተፋሉ፡፡

ለጨዋታው አሸናፊዎች 33 ሚሊዮን ዶላር፣ በየውድድሩ ኮከብ ለሆኑ ተጫዋቾች 1 ሚሊዮን ዶላር፣ ወደ ቀጣይ ዙር ለሚያልፉ 7 ሚሊዮን ዶላር እንዲሁም ለሌሎች የማጣሪያ ጨዋታ አሸናፊዎች 20 ሚሊዮን ዶላር እንደሚሸለሙ ተነግሯል፡፡  

 በውድድሩ ላይ ከሚሳተፉ መካከል በስፖርት ቴክኖሎጂ ዘርፍ የተሰማሩ ተቋማት፣ የመዝናኛ ፕሮግራም አዘጋጆችና ፈጣሪዎች ይገኙበታል፡፡ አዲዳስ፣ ሶኒ እና ሌሎች ዓለም አቀፍ የንግድ ኩባንያዎች የውድድሩ ስፖንሰሮች እንደሆኑም ተገልጿል፡፡

ሳውዲ አረቢያ ይህን ውድድር ይፋ ያደረገችው ወደ ሀገሪቱ የሚመጡ ጎብኚዎችን ለመሳብ፣ የ2029 የእስያ ዓመታዊ ውድድሮችን ለማዘጋጀት፣ እንዲሁም  የ2034 ፊፋ ዓለም ዋንጫና ኦሎምፒክ ውድድሮችን ለማስተናገድ በማለም  ነው፡፡

ዓለም አቀፋዊ ማህበር የሆነው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ሕክምና ማህበር፣ አርቲስት ትዕግሥት ግርማን፣ የበጎ ፈቃድ አምባሳደር አድርጎ መሾሙን በዛሬው ዕለት ሰኔ 20 ቀን 2016 ዓ.ም፣ በቤስት ዌስተርን ፕላስ ሆቴል በተካሄደ የፊርማ ሥነሥርዓት ላይ አስታውቋል።

የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ሕክምና ማህበር ከተመሰረተ ጊዜ እንስቶ ዘር፣ ቀለም ሀይማኖትም ሆነ ማንነት ያልገደበው ሰብዓዊ ድጋፍና አገልግሎትን በመላው ኢትዮጵያ  በመስጠት ላይ የሚገኝ ማህበር ነው ተብሏል።

ማህበሩ አዲስ አበባን ጨምሮ በተለያዩ የኢትዮጵያ ክፍሎች 35 የሚሆኑ የህክምና ጉዞዎችን በማድረግ፣ ሰብዓዊነትን ባስቀደመ ተግባሩ፣ ከ25 ሺህ በላይ ዜጎችን ተጠቃሚ ያደረገ ሲሆን፤ ከ150 ሚሊዮን ብር በላይ የሚገመት ሰብዓዊ ግልጋሎት ሰጥቷል።

በቀጣይም ማህበሩ አቅም የሌላቸው ዜጎችን ታሳቢ ያደረገ የሕክምና አገልግሎት ባልተዳረሰባቸው አካባቢዎች፣ ሙያዊ ፍቅርና አክብሮት የታነጸ የሕክምና አገልግሎት ለመስጠት እንዲሁም  የህክምና አገልግሎት ላይ የሚስተዋሉ ችግሮችን ለመቅረፍ የሚያስችሉ የድጋፍ ስራዎችን፣ በአቅም ግንባታና በግብዓት ማሟላት ላይ አተኩሮ ለመስራት አቅዷል፡፡

በዚህ መነሻነትም ማህበሩ ከዚህ ቀደም ከሰራቸው የሰብዓዊነት ስራዎች በተጨማሪ በዚህ ወቅት እያከናወናቸው የሚገኙ ተግባራትንና ወደፊት ሊከውን ያቀዳቸውን ውጥኖቹን መነሻ በማድረግ ተወዳጇን ተዋናይትና የቴሌቪዥን ፕሮግራም አቅራቢ አርቲስት ትዕግስት ግርማን የበጎ አድራጎት አምባሳደር አድርጎ ሾሟል።

ታሊስማን ጋላሪ የተመሰረተው በአቶ ማሲሞ ዴ ቪታ በ2009 ዓ.ም ብስራተ ገብርኤል ተብሎ በሚጠራው አካባቢ፣ ሳልቫቶሬ ዴ ቪታ ኮምፕሌክስ ህንፃ ላይ  ሲሆን፤ የአርትስ ጋላሪውን ታዋቂና ታዳጊ የስነ-ጥበብ አርቲስቶች ስራቸውን ለህዝብ እንዲያሳዩና ከህዝቡም ጋር እንዲተዋወቁ  እድሉን በማመቻቸት እንዲጠቀሙ ሲያደርግ  ቆይቷል፡፡
ፈረንሳይ ለጋሲዮን የሚገኘው አዲሱ ታሊስማን ጋላሪ የቅርስ ቤት፣ ዛሬ ሰኔ 20 ቀን 2016  ዓ.ም፣ ከፍተኛ የቢሮ ኃላፊዎች፣ የደጃዝማች አምዴ አበራ ካሣ ቤተሰቦችና ጥሪ የተደረገላቸው እንግዶች በተገኙበት በይፋ ተመርቋል።

የአዲስ አበባ ከተማ ባህል፣ ኪነ-ጥበብና ቱሪዝም ቢሮ በቅርስነት የመዘገባቸውን የቅርስ ቤቶች የነበራቸውን ይዘት ሳይለቁ ተጠግነውና ታድሰው፣ ቅርሶቹ ለትውልድ እንዲተላለፉ ለማድረግ በርካታ ተግባራት ያከናውናል።

ተቋሙ የገንዘብ አቅምና ሙያዊ ብቃት ላላቸው ወገኖች ተላልፈው እንዲለሙና በእንክብካቤ እንዲቆዩ ለማድረግ ባወጣው መስፈርት ተወዳድረው፣ የደጃዝማች አምዴ አበራ ካሣ መኖሪያ ቤት የነበረውን የቅርስ ቤት ለማልማት፣ ከቢሮው ጋር ውል በመፈፀም፣ ቀድሞ የነበረበትን ይዘት ሳይለቅ በመጠገንና በማደስ፣ አሁን ላለበት ደረጃ እንዲደርስ የበኩላቸውን አድርገዋል፡፡

በምረቃ ስነስርአቱ ላይ ተገኝተው መልዕክት ያስተላለፉት የአዲስ አበባ ባህል፣ ኪነ-ጥበብና ቱሪዝም ቢሮ ኃላፊ ሂሩት ካሳው (ዶ/ር)፤ “ከቅርብ ጊዜ ወዲህ የአዲስ አበባ ከተማ ያሏት ቅርሶች፣ በአብዛኛው አቧራ ለብሰውና ተጎሳቁለው ነበር የሚታዩት፡፡ አሁን ግን በልማት በተለይም በኮሪደሩ ልማት ቅርሶቻችን ደረጃቸውንና ታሪካቸውን በሚመጥን መልኩ ተጠብቀው እንዲለሙና እንዲጠበቁ እየተደረገ ይገኛል” ብለዋል።
ቅርሶች በመንግስት ብቻ ሊለሙ እንደማይችሉ የገለጹት የቢሮ ኃላፊዋ፤ ቅርሶችን ከባለሀብቶች ጋር በመሆን አልምቶ ለቱሪስት ክፍት እንዲሆንና ጥበብን የምናሳድግበት፣ የምናለማበትና ለትውልድ የምናስተላልፍበት አሰራር ተፈጥሯል ብለዋል።

ሕብረት ባንክ ለኢትዮጵያ ቀይ መስቀል ማሕበር፣ አዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤት፣ የአንድ ሚሊዮን ብር የገንዘብ ድጋፍ ማድረጉ ተገለጸ፡፡ የገንዘብ ድጋፉ የተደረገው ባለፈው ረቡዕ ሰኔ 20 ቀን 2016 ዓ.ም. በባንኩ ዋና መስሪያ ቤት ነው፡፡

በመርሃ ግብሩ ላይ ተገኝተው የገንዘብ ድጋፉን ያበረከቱት የሕብረት ባንክ ሲኒየር ምክትል ዋና ስራ አስፈጻሚ ወ/ሮ ጽጌረዳ ተስፋዬ ባደረጉት ንግግር፤ ማሕበሩ ለሚሰራቸው ሰብዓዊ ስራዎች ምስጋናቸውን አቅርበዋል። አክለውም፣ የማሕበሩ አዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤትም የበጐ አድራጎት ስራውን በስፋት ለማከናወን የሚረዳውን የሕንፃ ግንባታ መደገፍ ለባንኩ ትልቅ ኩራት መሆኑን አመልክተዋል፡፡

ባንኩ ከተቋቋመበት ጊዜ ጀምሮ የባንክ አገልግሎቱን ከመስጠት ባሻገር ቀጣይነት ባለው መልኩ ለማሕበረሰቡ ዕድገት፣ ጤናማነትና ለውጥ የሚሰሩ ድርጅቶችን በተቀመጡት መመዘኛዎች መሰረት ቅድሚያ በመስጠት እየደገፈ እንደሚገኝ ወ/ሮ ጽጌረዳ ተስፋዬ  አብራርተዋል፡፡  

የባንኩ ዕድገትና ስኬት መሰረቱም ከማሕበረሰቡ ጋር በሕብረት መስራቱ መሆኑን በመግለፅ፣ ሕብረት ባንክ የ25ኛ ዓመት የብር ኢዮቤልዩ በዓሉን በዚህ ዓመት በተለያዩ ዝግጅቶች እያከበረ እንደሚገኝ ጠቅሰዋል። አያይዘውም፣ ለኢትዮጵያ ቀይ መስቀል ማሕበር፣ አዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤት የተደረገው የገንዘብ ድጋፍም የዝግጅቱ አንድ አካል መሆኑን ገልጸዋል፡፡

በኢትዮጵያ ቀይ መስቀል ማሕበር፣ አዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤት የቦርድ ሰብሳቢ አቶ ተስፋሚካኤል ታፈሰ በበኩላቸው፣ ማሕበሩ እየሰጠ ያለውን የሰብዓዊ አገልግሎት አሁን ካለበት ደረጃ በማሻሻል፣ ለሁሉም የከተማዋ ነዋሪዎች አገልግሎቱን ተደራሽ ለማድረግና ራዕዩን ለማስፋት የእያንዳንዱ ባለድርሻ ድጋፍና ትብብር ወሳኝ መሆኑን ተናግረዋል።

ሕብረት ባንክ ሕዳር 13 ቀን 2016 ዓ.ም. ባካሄደው የ25ኛ ዓመት የብር ኢዮቤልዩ በዓል ይፋዊ የማብሰሪያ መርሐ ግብሩ ላይ፣ ለአስር የበጎ አድራጎት ድርጅቶች ለእያንዳንዳቸው 1 ነጥብ 5 ሚሊዮን ብር፣ በድምሩ 15 ሚሊዮን ብር የገንዘብ ድጋፍ ማድረጉ የሚታወስ ነው፡፡

ሁለተኛ ክፍል

      ሐ. በዓሉ ግርማ
በዓሉ ግርማ በዐማርኛ ልቦለድ ታሪክ የታወቀ ብቻ ሳይሆን፣ ለጥበቡ ሰማዕትነትን የከፈለም ነው። በዓሉ፣ በኢላባቡር ክፍለ ሀገር ሱጴ ውስጥ በ1928 ዓ.ም. ተወለደ። የ፩ኛ ደረጃ ትምህርቱን በልዕልት ዘነበወርቅ ትምሕርት ቤት ተከታትሏል፤ ፪ኛ ደረጃን የተማረው ደግሞ በጄኔራል ዊንጌት ትምህርት ቤት ነው። በትምህርቱ ትጉሕ ስለነበረ፣ በሁለተኛ መልቀቂያ ፈተና ባስመዘገበው ከፍተኛ ነጥብ የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ተማሪ ለመሆን በቅቷል። በዩኒቨርሲቲ በመጀመሪያ ዲግሪው ያጠናው ሥነፖሊቲካልና የዓለም አቀፍ ግንኙነት መስክ ነበር። ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የመጀመሪያ ዲግሪውን ካገኘ በኋላ፣ በተመሳሳይ የሙያ መስክ በውጪ ሀገር ተምሮ ሁለተኛ ዲግሪውን አግኝቷል።
ከደረሳቸው በርካታ ልቦለዶች መካከል ከአድማስ ባሻገር የተሰኘው ሥራው በኢትዮጵያ ሥነጽሑፍ ታሪክ እንደ ቀዳሚ ዘመናዊ ልቦለድ ይታያል። ይህ መጽሐፍ ታትሞ ሲወጣ ነው ሊቃውንቱ «አሁን ስለኢትዮጵያ ልቦለድ መነጋገር እንችላለን» አሉ እየተባለ የሚነገረው። ከአድማስ ባሻገር  ዓለማቀፋዊ አድናቆት አትርፎ፣ በሩስኛ ቋንቋ ተተርጉሞ ለመስኮባውያን አንባብያንም ቀርቧል። ከዚህ መጽሐፍ በተጨማሪ፣ የሕሊና ደወል (በኋላ ተሻሽሎ ሐዲስ የተባለው)፣ የቀይ ኮኮብ ጥሪ፣ ደራሲው እና ኦሮማይ የተሰኙ ረጃጅም ልቦለዶችን ደርሷል።  ይህ ዕውቅ ደራሲ፣ አጫጭር ልቦለዶችም እንዳሉት ይታወቃል። ለምሳሌ፣ ጭጋግና ጠል በተባለው መድበል ውስጥ «የፍጻሜው መጀመሪያ» በሚል ርእስ አንድ አጭር ልቦለድ አስነብቦናል።  
በበዓሉ ልቦለዶች ውስጥ ዓለማት የስሜት ብርሃን ለብሰው የሚከሰቱ ናቸው። ትረታውን የሆነ ተራኪ የሚነግረን ሳይሆን፣ ራሳችን በዐውደ ዓለሙ ላይ በአካለ ሥጋ ተገኝተን የምንከታተል እስኪመስለን ድረስ ዓለማት ግልጽና ክሱት ናቸው። የሚከተለውን መቀንጭብ እንመልከት፤  
ከባድ ዝናብ ያረገዘው የሀምሌ ሰማይ አጣዳፊ ምጥ ይዞት በጣር ያጉረመርማል። አዲስ አበባ ጥቁር የጉም ብርድ ልብስ ለብሳለች። በጥፊ የሚማታ፤ ቀዝቃዛ ስለታም ንፋስ እያፏጨ የሽምጥ ክንፍ አውጥቶ ይበራል። ዛፎችና ቅጠሎች የዛር ዳንኪራ እየረገጡ ይወዛወዛሉ።
ጠብ ያለሽ በዳቦ እያለ ሲፎክር ከመጣው አህያ ከማይችለው ዝናብ ለማምለጥ እግረኞች ወደየቤታቸው ወይም መጠለያ ካለው ሱቅ ለመጠጋት ይሮጣሉ፤ ወፎች ጫጫታቸውንና እልልታቸውን ትተው ወደየጎጆአቸው ይበራሉ። ሁሉም ወደሰማይ እያዬ ሲሮጥ፤ ሽብር የመጣ ይመስል ነበር።  
ያለርህራሄ በጥፊ የሚማታው ንፋስ አቧራ አንስቶ እሰዉ አይን ውስጥ እየሞጀረ፤ የሴቶችን ቀሚስ ወደላይ እየገለበና ጃንጥላቸውን ለመንጠቅ እየታገለ መንገደኞችን ይተናኮላል። ንፋሱ ከራሱ ላይ የነጠቀውን ባርኔጣ የሚያባርር አንድ መላጣ ሰው አይቶ አበራ ፈገግ አለ። ከታች የሚመጣ አንድ ሰው ባርኔጣውን ባይዝለት ኖሮ ሰውዬው መቆሚያ አልነበረውም።
የበዓሉ ልቦለዶች ስሜት የሚያናውጡት በሐሳባዊ አቀራረብ አይደለም፤ ይልቅስ ተጨባጭ በመሆናቸው የእውነታ መልክና ገጽታ ተላብሰው ነው። ለዚህም ነው፣ በዓሉ የእውነታዊነት ልቦለድ ፈር ቀዳጅ ነው የሚባለው።

ጋዜጠኝነትና ሥነጽሑፍ በበዓሉ ግርማ ድርሰት
በዓሉ ግርማ፣ በጋዜጠኝነት ሙያም ስሙ የተጠራ ነበር። «የዛሬይቱ ኢትዮጵያ» ጋዜጣ አዘጋጅ ሆኖ ሠርቷል፤ የ«መነን መጽሔት» አዘጋጅም ነበር። «አዲስ ረፖርተር» መጽሔትን በአዘጋጅነት በመምራትም ስሙን ተክሎ ያለፈ ሰው ነው። «አዲስ ሪፖርተር» የዓለም አቀፍ መስፈርትን የሚያሟላ ብቃት ያገኘው በበዓሉ አዘጋጅነት ዘመን ነበር። በጋዜጠኝነት ሙያ በኢትዮጵያ ራዲዮ መሥራቱም ይታወቃል።
በኋላ ግን ጋዜጠኛ አልነበረም። በሙያው ላይ ያልቀጠለው፣ ምናልባት፣ ከነበረበት የኃላፊነት ደረጃ እንዲሁም በወቅቱ ከነበረው የትምህርት ደረጃው ከፍተኛነት የተነሳ ሊሆን ይችላል። በሚንስቴር ደረጃ የነበረ ሰው በጋዜጠኝነት ደረጃ ተመልሶ ለመሥራት የኃላፊነት ደረጃው አይፈቅድም። ይሁን እንጂ፣ ከሙያው ጋር የነበረው ፍቅር እስከ ኦሮማይ ድረስ ጅራቱን አንቆ ይከተለው እንደነበር እንመለከታለን። ኦሮማይ ልቦለድ ብቻ አይደለም፤ ዘጋቢ ፊልም ዓይነት ጠባይ ያለውም ነው። ምክንያቱም፤
ትኩረቱ በአንድ ወሳኝ ታሪካዊ ፕሮግራም ላይ ያነጣጠረ ነው። በቀይ ኮከብ ዘመቻ ነባራዊ ተግባራት ላይ ካሜራውን ደግኖ፣ የፈጣሪ ፍጡራን ያከናወኗቸውን ተግባራት ከሥር … ከሥር … እየተከታተለ በመቅረጽ ነው የሚተርከው።
በውሱን ነባራዊ መልክዓ ምድር ዳራ ላይ አተኩሮ፣ በገሐድ የነበሩ ምስላዊ ትረካዎችን ያቀርባል።
ታሪኩ እውነት ከመሆኑም በላይ፣ በታሪክ የሚታወቁ ሰዎች ናቸው ስማቸው እየተቀየረ፣ በገጸባሕርይነት የተሣሉት። በዘመኑ የነበሩ ሰዎችን አግኝተን የማነጋገር ዕድል ብናገኝ፣ «ፊያሜታ እገሊት ናት፤… ሥዕልም እግሌ ነው፤ … እያሉ፣ የፈጣሪ ፍጡራን የሆኑ ሰዎች ይነግሩን ነበር።
ተራኪው ጋዜጠኛ ነው።
እነዚህ ጉዳዮች የጋዜጠኝነት ሙያ በበዓሉ ውስጥ ካሳደረው የክሂሎት ተፅዕኖ የመነጩ ናቸው።
ለነገሩ፣ የበዓሉ ልቦለዶች ወደ ኣማናዊ ዓለም ተጠግተው የዘጋቢ ፊልም ጠባይ የተላበሱ ናቸው። ኦሮማይ ደግሞ፣ ከታሪካዊ እውነታው ጋር ሲገናዘብ የበለጠ ዘጋቢ ፊልም የመሆን ጠባዩ ጎላ። ይህ ብቃት የበለጠ እውን የሚሆነው ደግሞ በሙያው ሠልጥኖ፣ ልምድና ክሂሎት ካዳበረ ጠንቃቃ ጋዜጠኛ ነው። ለዚህ ነው፣ በዓሉ በአካሉ ከጋዜጠኛ ቢሮ ቢርቅም፣ ሙያው ግን ጥበቡን እያበለጸገለት ቀጥሏል ማለት ያለብን፤ ሙያና ጥበብ አንገትና ክታብ ሆነዋል፤ ሙያው አንገት አካሉን ገንብቷል፤ ክታቡ አካሉን አስጊጦታል።  
መ. ደምሴ ጽጌ
ደምሴ ጽጌ ታኅሳስ 21 ቀን 1943 ዓ.ም. በአዲስ አበባ ከተማ ነው የተወለደው። የ፩ኛ ደረጃ ትምህርቱን በስብስቴ ነጋሢ ተከታትሎ፣ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱን ደግሞ በሽመልስ ሀብቴ ፪ኛ ደረጃ ት/ቤት አጠናቀቀ። ከዚያ በመምህርነት ሙያ ሠልጥኖ፣ ለተወሰኑ ዓመታት ከሠራ በኋላ፣ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በኢትዮጵያ  ቋንቋዎችና ሥነጽሑፍ የመጀመሪያ ዲግሪውን አግኝቷል። ደምሴ፣ ከመምህርነት ሙያ በኋላ ያመራው ወደ ጋዜጠኝነት ሙያ ነው። ጋዜጠኝነት የጀመረው፣ በቱሪዝም ኮሚሽን ይታትም በነበረው «ዜና ቱሪዝም» ጋዜጣ ላይ ምክትል አዘጋጅ ሆኖ በመሥራት ነው። ከዚያ በኋላ፣ ማስታወቂያ ሚኒስቴርን ተቀላቀለ። በማስታወቂያ ሚኒስቴር «የዛሬይቱ» ጋዜጣ ዋና አዘጋጅ ሆኖ ሠርቷል። ከዚያ፣ በዚያው በማስታወቂያ ሚኒስቴር ወደ «አዲስ ዘመን» ጋዜጣ ተሸጋግሮ፣ የዚህ ጋዜጣ ዋና አዘጋጅ በመሆን ለረጅም ጊዜ ሠርቷል።
ከዚህ ሙያው ጎን-ለጎን፣ የተለያዩ ግለፈጠራ ልቦለዶችን አበርክቷል። መጀመሪያ የልቦለድ እጁን ያሟሸው ፍለጋ በተባለው ኖቬላ ነው። ሌላው ግለፈጠራው ምትሐት የተሰኘው ልቦለዱ ነው። አጫጭር ልቦለዶችንም ይጽፍ ነበር። ለምሳሌ፣ ጭጋግና ጠል በተሰኘው መድበል ውስጥ «ማን ያውቃል» በሚል ርእስ አንድ አጭር ልቦለድ ድርሰት አስነብቦናል። ከግለፈጠራ ሥራዎች በተጨማሪ፣ ከባሴ ሀብቴ ጋር ሆኖ በጣም ተነባቢ የነበረውን የካርንጌን ሥራ ጠብታ ማር በሚል ርእስ ተርጉሞ ለአንባብያን አቅርቧል።
ደምሴ ጽጌ በአርትኦት ሥራውም  ይጠቀሳል። በጋዜጣ አዘጋጅነት ሙያው ከዐበይት ተግባራቱ  አንዱ አርትኦት መሆኑን ማንም አይዘነጋውም። ከዚያ ውጪ የአርታኢነት ብቃቱን የሚያረጋግጥለት በስብሐት ገብረ እግዚአብሔር ሥራዎች ያተመው የአርትኦት አሻራ ነው። በዚህ ተግባሩ፣ የስብሐት የተፈጥሯዊነት አጻጻፍ ይትበሃል ከአንባቢው ማኅበረሰብ ባህልጋር እንዲቀራረብ በማድረግ ረገድ ጉልሕ ሚና መጫወቱን ስብሐት ራሱ መስክሯል። ከስብሐት ምስክርነት ባሻገር፣ በደምሴ አርትኦት የተቃናውን ቅጽና የደምሴ አርታኢነትን አሻፈረኝ ብሎ የታተመውን ቅጽ ልዩነት ተመልክቶ፣ የዚህን ደራሲ የአርታኢነት አሻራ ማጠየቅ ቀላል ነው።  
ሠ. ስብሐት ገብረ እግዚአብሔር
ትግራይ ውስጥ አድዋ አካባቢ በምትገኝ በእርባ ገረድ መንደር ሚያዚያ 27 ቀን 1928 ተወለደ። አባቱ ገብረ እግዚአብሔር ገብረ ዮሐንስ ይባላሉ፤ እናቱ ደግሞ ወይዘሮ መዓዛ ተወልደ መድኅን። በልጅነት ዕድሜው አዲስ አበባ ከዘመድ ዘንድ መጥቶ መጀመሪያ ስዊድን ት/ቤት ተማረ። በኋላ ደግሞ በተፈሪ መኮንን ት/ቤት ተምሯል። በትምህርቱ ውጤታማ ሆኖ፣ ከአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ በትምህርት አስተዳደር የመጀመሪያ ዲግሪውን አግኝቷል። ዲግሪውን እንደተቀበለ፣ በአስፋ ወሰን ት/ቤት ለሁለት ዓመታት ያህል እንግሊዝኛ አስተምሯል። ቀጥሎም በትምህርት ሚኒስቴር የውጪ ትምህርት ዕድል ጽ/ቤት ውስጥ የሕዝብ ግንኙነት ባልደረባ በመሆን አገልግሏል። በኋላም፣ የተባበሩት መንግሥታት የሳይንስና የባህል ድርጅት (ዩኔስኮ) በሰጠው የትምህርት ዕድል በፈረንሳይ ሀገር ተምሯል። ይህን የትምህርት ዕድል ለዘለቄታው ባይገፋበትም፣ ከአውሮፓ የሥነጽሑፍ ባህል ጋር እንዲተዋወቅ ግን ሰፊ በር ከፍቶለታል። ይህንን የምናረጋግጠው በቀጣይ ዘመኑ በድርሰት ቆሌ በመለከፉ ብቻ ሳይሆን፣ ፈረንሳይ ሌቱም አይነጋልኝ ለተባለው ድርሰቱ መጻፍ ዐበይ ማዕከል በመሆኗ ነው። የልቦለዷንም መዋጣት ከሚያሳዩን ጉዳዮች አንዱ Les Nuits d’Addis-Abeba በሚል ስያሜ ወደ ፈረንሳይኛ በመተርጎሟ ነው።
ስብሐት፣ ከምንም በላይ፣ የሚታወቀው በልቦለድ ደራሲነቱ ነው።  ካበረከተልን ልቦለዶች መካከል የሚከተሉትን እንጥቀስ፤
አምስት ስድስት ሰባት እና ሌሎችም ታሪኰች
(1981)
እግረ-መንገድ  (በተለያዩ ቅጾች፤ 1985-
1990)
ትኩሳት (1990)
ሰባተኛው መልአክ (1992)
ሌቱም አይነጋልኝ (1992)
እነሆ ጀግና (1997)
የጋዜጠኛነት ሙያ ተመክሮ ካላቸው የሥነጽሑፍ ደራስያን መካከል ስብሐት አንዱ ነው። ስብሐትን መጀመሪያ ወደ ጋዜጠኝነት ሙያ የሳበው የልብ ወዳጁ የነበረው በዓሉ ግርማ ነው። አንድ ቀን በዓሉ፣ «እዚህ ዝም ብለህ ከቢሮክራሲ ጋር ጊዜህን አታባክን፡፡ … ላንተ ተፈጥሮ የእኛ ሙያ ነው የሚስማማህ” እንዳለው ይናገራል። ከዚያም፣ “እሺ እውነትህን ነው …» ብሎ ከበዓሉ ጋር በማስታወቂያ ሚኒስቴር ሥራ ጀመረ። ስብሐት ከ1946-1947 “የተፈሪ መኮንን አላማ” የተባለ መጽሔት አዘጋጅ ሆኖ እንደሠራም ታሪኩ ይናገራል። ከ1960-1962 ባሉት ዘመናትም የኢትዮጵያ ጀግኖች ማኅበር የእንግሊዝኛው መጽሔት አዘጋጅ ሆኖ ሠርቷል። ለረጅም ዘመናት ታዋቂ በነበረው «የካቲት መፅሔት» ውስጥም ተቀጥሮ መስራቱ ይታወቃል፡፡ በዘመነ ደርግ  ኩራዝ አሳታሚ ድርጅት ሲቋቋም በአርታኢነት አገልግሏል።

ጋዜጠኝነትና ሥነጽሑፍ በስብሐት የድርሰት ሕይወት
ስብሐት የድርሰት ዓለምን የተቀላቀለው በጋዜጠኛነት ነው። ሒደቱን ብንገምት፣ በስኮላርሽፕ ቢሮ በሚሠራበት ዘመን፣ በዓሉ «ላንተ ተፈጥሮ የእኛ ሙያ ነው የሚስማማህ” ብሎ ከወሰደው ጊዜ ጀምሮ ጋዜጠኛ ሆነ፤ የሙያውን ብዕር አነሳ። ሙያው እያደር የመጻፍ ተነሳሽነትን እያሳደገበት ሔዶ፣ የድርሰት ክሂሎት መበልጸግ ቀጠለ። የድርሰቱ ክሂሎት መበልጸግ ተፈጥሮ ያስታጠቀችውን የሥነጽሑፍ ተሰጥኦ አነቃውና፣ ወደ ጥበቡ መድረክ ተሳበ።
ስብሐት በኋላም መነቃቃትና ክሂሎት የፈጠረለትን የጋዜጠኝነት ሙያ አልተወም፤ ሁለቱን እያዋሐደ ቀጥሏል። ለዚህ አስረጂ የሚሆነን፣ በአዲስ ዘመን ጋዜጣ ላይ ይጽፍ የነበረው «እግረ መንገድ» ነው። በጥናት ቢፈተሽ፣ አዲስ ዘመን ጋዜጣ ተፈልጎ የተነበበበት ዘመን ቢኖር፣ «እግረ መንገድ» ይጻፍ የነበረበት ሳይሆን አይቀርም። ይህ የሙያውንና የጥበቡን በተዋህዶ መክበር ያጠይቃል። አምዱ ዋዘኛ ወጎች የሚተረክበት ነበር። በኢ-መደበኛ፣ በንግግር አከል፣እንደዋዛ፣ … ይተረክ የነበረው «እግረ መንገድ» የጋዜጣውን ጣዕም የማር-እና-ወተት ባሕርይ ሰጠው። ሥነጽሑፋዊነት ለጋዜጠኝነት ኃይል ሰጠው ማለት ነው። ይህ ኃይል መመንጫው የጋዜጠኝነት ክሂሎት መሆኑ ደግሞ እርግጥ ነው። በአጭር አባባል፣ ጋዜጠኝነት ሥነጽሑፍን ወለደ፤ ሥነጽሑፍ ጋዜጠኝነትን አጣፈጠ፤ ለጋዜጣው መነበብ ዐቢይ ምክንያት ሆነ። ከዚህ ማጠየቂያ ተነስተን፣ በስብሐት የድርሰት ዓለም ሙያና ጥበብ ተገጣጠሙ፤ ጋዜጠኛና ደራሲ በሁለት አምዶች ቆሙ እንበል።  

ረ. ነቢይ መኮንን
ነቢይ መኮንን ደራሲ፣ ተርጓሚ፣ አርታኢ እንዲሁም ጋዜጠኛ ነው። ነቢይ ዕውቅና ያተረፈው በብዙ ዘርፍ ነው፤ ግሩም ችሎታ ያለው ተርጓሚ ነው። ይህም በተለይ በእንግሊዝኛ ቋንቋ ያለውን ድንቅ ሥነጽሑፍን የመረዳት ችሎታ ያረጋግጣል። ከዚያ በላይ ግን፣ ሥራዎችን ከእናት ቋንቋ ወደ መጥለፊያ ቋንቋ (ዐማርኛ) በመመለስ ሒደት የሚያጋጥሙ በርካታ ተግዳሮቶች የመጋፈጥ ጥንካሬውንም ጭምር የሚመሰክር ነው። ነቢይ አንቱ የተባለ ገጣሚም ነው። ግጥሞቹ ልብን ይመስጣሉ። በተለይ በግጥሞቹ የሚያነሳቸው ርእሰ ጉዳዮች ከአዲስ እይታ የሚፈልቁና፣ ሀገራዊ አንድምታ ያላቸው ናቸው። በዚያ ላይ የተነገረለት አርታኢም ነው። በ«አዲስ አድማስ» ጋዜጣ ለረጅም ዓመታት በአዘጋጅነት ሲሠራ ያበረከተውን አስተዋጽኦ ያስተዋለ ሰው፣ ጠንካራ አርታኢነቱን ለመመስከር ግንባሩን አያጥፍም።  
በርካታ የነቢይ ተደራስያን ነቢይን የሚያውቁት በተለይ በ«አዲስ አድማስ» ጋዜጣ ላይ በሚጽፋቸው ተረቶቹ ነው። ከዶ/ር እንዳለጌታ ከበደ ጋር ባደረገው አንድ ውይይት ላይ እንዳስተዋልነው፣ በበርካታ መቶዎች የሚቆጠሩ ተረቶችን በተጠቀሰው ጋዜጣ ላይ በርእሰ አንቀጽነት ጽፏል። ይህ ለየት ያለ የርእሰ አንቀጽ ይትበሃል ለጋዜጣ የተለየ የተነባቢነት ሞገስ እንዳጎናጸፈው መናገር ይቻላል።
ነቢይ መኮንን በደርግ ዘመን እሥር ቤት ሆኖ፣ Gone with the Wind የተሰኘውን መጽሐፍ ነገም ሌላ ቀን ነው በሚል ርእስ ተርጉሟል። ይህ የትርጉም ሥራ ለየት ያለ ታሪክ ያለው ነው። መጽሐፉን የተረጎመው በቁርጥራጭ የሲጋራ ወረቀቶች መሆኑ አንዱ የሚያስገርም ጉዳይ ነው። Gone with the Wind የማርጋሬት ሚሼል ረጅም ልቦለድ ነው። የመጀመሪያ እትሙ ዋል-አደር ያለ ነው፤ 1936። ዋል-አደር ይበል እንጂ፣ በጣም ተወዳጅ መጽሐፍ ነበር። በጥቂት ወራት ውስጥ በሚሊየን ቅጂዎች የተሸጠ ልቦለድ ነው። በኋላም ወደ ፊልም ተቀይሮ ለተመልካች ቀርቧል። ይህን የመጽሐፉን ተደናቂነት ያነሳነው፣ ነቢይ መኮንን ጠንካራ ሥራዎችን የማጣጣም ሥነጽሑፋዊ ብቃቱን ለማስታወስ ያህል ነው። Gone with the Wind በነቢይ ወደ ዐማርኛ ተተርጉሞ ለሕትመት ቢቀርብም፣ የሳንሱር መቀስ እየተለተለ ጉዳተኛ አድርጎት ነው የታተመው። ከታተመ በኋላም፣ ምንም እንኳን በገበያ ላይ ተፈላጊነት ቢኖረውም፣ ዳግም እንዳይታተም ተፈርዶበት፣ በመጀመሪያ እትም ብቻ እንዲቀር የተደረገ ሥራ ነው።
ነቢይ መኮንን በወርኃ ነሐሴ 30 ቀን 2014 ዓ.ም. በኢትዮጵያ ቤተመዛግብትና ቤተመጻሕፍት አገልግሎት አጋርነት፣ በፍሬንድሺፕ ሆቴል ሦስት የትርጉም መጻሕፍት ተመርቀውለታል። ከሦስቱ አንዱ ራሱ ነገም ሌላ ቀን ነው ሲሆን፣ ሁለቱ ደግሞ የመጨረሻው ንግግር እና የእኛ ሰው በአሜሪካ ናቸው።
ነቢይ ሌላው በጣም የሚደነቅበት የሥነጽሑፍ ጥበብ ሥነግጥም ነው። የተለዩ የሥነግጥም መድበሎች አሉት፤ ስውር ስፌት (በሁለት ቅጾች) እና ጥቁር፣ ነጭ፣ ግራጫ ግጥሞች የተሰኙት ሥራዎቹ የዚህ ጽሑፍ አቅራቢ የሚያውቃቸው ናቸው። «ጁሊየስ ቄሳር»፣ «ናትናኤል ጠቢቡ» እንዲሁም “ማደጎ” የተሰኙ በመድረክና በቴሌቪዥን የቀረቡ የተውኔት ሥራዎችም እንዳሉት ይታወቃል። ባለካባና ባለዳባን  በመሳሰሉ ተውኔቶች ውስጥ በተዋናይነትም መሳተፉን መረጃዎች ያሳያሉ። “ማለባበስ ይቅር” የተባለውንና በኤች-አይቪ ላይ ያተኮረውን የዘፈን ግጥምም የገጠመው እሱ ነው።
ጋዜጠኝነትና ሥነጽሑፍ በነቢይ የድርሰት ዓለም
«አዲስ አድማስ»ን ተወዳጅና ተነባቢ ካደረጉት ዐበይት ጉዳዮች አንዱ ርእሰ አንቀጹ ነው። ርእሰ አንቀጹ በትውፊታዊ ትረታዎች እየተቀመመ ሲቀርብ ኖሯል። ትረታዎቹ ልቦለዶች መሆናቸው ነው፤ ሥነጽሑፍ። ነቢይ መኮንን በጋዜጠኝነት ሙያው የሚታወቀው፣ ከልቦለድ ዓለም ለሙያው ማበልጸጊያ የሚሆኑትን እነዚህን ትረታዎች እያመጣ፣ ሙያንና ጥበብን በማስተቃቀፍ ነው። ጋዜጠኝነቱን ለልቦለዱ ድልድይ ወይም መድረክ እንዲሆን ሲያበቃው፣ ልቦለዱን ደግሞ የጋዜጣውን የተነባቢነት ጸጋ ማጎናጸፊያ አደረገው። በሌላ አባባል፣ ልቦለድ ለጋዜጠኝነት ማጣፈጫ ቅመም ሆነ ማለት ነው። በሁለተኛ ደረጃ፣ ጋዜጣው ትረታዎቹን አትሞ ሲያቀርብ ልቦለዶቹ የሚነበቡበት መድረክ አገኙ፤ ሙያው ለጥበቡ መናኘት አብነት ሆነ። የነቢይም ስም የናኘው ሁለቱ በሚያመነጩት መልካም መዓዛ እየታወደ ነው።
ሰ. ዓለማየሁ ገላጋይ
ዓለማየሁ ገላጋይ በ1960 ዓ.ም. አራት ኪሎ አካባቢ እንደተወለደና፣ በዚያው አካባቢ እንዳደገ ለዚህ ጽሑፍ አዘጋጅ በየምክንያቱ አውግቶታል፡፡ ፩ኛ ደረጃን የተማረው በዳግማዊ ምኒልክ ት/ቤት ነው። ወደ ፯ኛ ሲያልፍ ግን ፈተና ገጠመው፣ አሳዳጊው የነበሩት አያቱ በእኛ ዘር ከዚህ በላይ የተማረ የለምና፣ ይበቃሃል ብለው፣የትምህርት ማዕቀብ ጣሉበት። እናቱ ግን አልተስማሙም፤ ካልተማርክ የማላይህ ሀገር ሔደህ ዱርዬ ሁን ብለው ስለተቆጡት፣ ትምህርቱን በዳግማዊ ምኒልክ ፪ኛ ደረጃ ት/ቤት ቀጥሎ ማጠናቀቅ ነበረበት፡፡ በኋላም፣ በአዲስ አበባ ስኩል ኦፍ ጆርናሊዝም ጋዜጠኝነት አጥንቶ ተመርቋል፡፡ የሥነተግባቦት ባለሙያ ነው እንበል።
የዓለማየሁ መጀመሪያ ቀለም የቀመሱት ሥራዎቹ ዜማ በተሰኘው መድበል ውስጥ የታተሙ ሁለት አጫጭር ልቦለዶች ናቸው፤ «ሙትና ሐውልት» እንዲሁም «ሚዛኑ-ሰብእ ወ እንስሳት» የተሰኙት። በዚያው ቀጥሎ፣ ዛሬ የሙሉ ጊዜ ደራሲ ሆኗል። በዚህ ዘመን በሰፊው ከሚነበቡ ልቦለድ ደራስያን መካከል በግንባር ቀደምትነት የሚጠቀስ ዓለማየሁ ነው። በርካታ ልቦለዶችን ደርሷል፤ አጥቢያ፣ ወሪሳ፣ የብርሃን ፈለጎች፣ ታለ በእውነት ስም፣ ኩርቢት፣ የመሳሰሉትን። ከልቦለዶቹ በተጨማሪ፣ የስብኃት ገብረ እግዚአብሔር ሕይወትና ክህሎት፣ ኢህአዴግን እከሳለሁ፣ የፍልስፍና አፅናፎት እንዲሁም መልክአ ስብሐት የተሰኙ ኢ-ልቦለዳዊ መጻሕፍትን አሳትሟል::
ከጋዜጠኝነት ት/ቤት ተመርቆ ከወጣ በኋላ፣ በቀጥታ የተሰማራው በተመረቀበት ሙያ ነው። የሠራባቸው ጋዜጦች በርካታ ናቸው። “ኔሽን”፣ “አዲስ አድማስ”፣ “ፍትሕ”፣ “አዲስ ታይምስ”፣ እና “ፋክት” ሊጠቀሱ ይችላሉ። በነዚህ የንባብ ሚዲያዎች ላይ ኂሳዊ መጣጥፎችን የሚጽፈው በግንባር ሥጋነት ነበር፡፡ በድርሰቶች፣ በሰዎች አመለካከትና በማኅበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ ሙያዊ ዕውቀቱንና የብዕር ክሂሎቱን ተጠቅሞ ትንታኔ ይሰጣል፤ ይተቻልም። ያልታየውን የሚያይ መረር ያለ ኃያሲ ነው። ባጭሩ፣ ዓለማየሁ ጋዜጠኝነትን፣ ደራሲነትንና ኃያሲነትን አስተባብሮ በስፋት የሠራ፣ ወደፊትም ብዙ እንደሚሠራ የምንጠብቅበት ለሚዲያ ባልደረባው፣ ለሥነጽሑፍ ባለካባው ነው።
በዓለማየሁ ሥራዎች ሙያና ጥበብ ምንና ምን ናቸው?
ዓለማየሁ ገላጋይ ራሱን ከጋዜጠኛነት ሙያ አፋቶ ከልቦለድ ጋር የቃልኪዳን ቀለበት ማጥለቁን የዚህ ጽሑፍ አቅራቢ ያምናል፤ አልፎ-አልፎ፣ በሚዲያዎች የሚለቃቸው መጣጥፎች ሳይዘነጉ። ሆኖም፣ አንድ ባል ከሚስቱ ሲፋታ፣ የሚጋራው ባሕርይም ሀብትም እንዳለ ሁሉ፣ ጋዜጠኝነትም ለዓለማየሁ ያጋራው ነገር ይኖራል። ምን?
ዛሬ አያምስልበትና፣ ዓለማየሁ በሙያው ለተለያዩ ጋዜጦች ሲሠራ ነበር። ያ አጋጣሚ ለልቦለድ ጥበቡ ብዙ ትሩፋቶች መቸሩ ግልጽ ነው። አስቀድሞ ነገር፣ ሙያው የድርሰት ክሂሎቱን አበልጽጎለታል፤ ብዕሩን ስሎለታል፤ የድርሰት ክሂሎት አስታጥቆታል። በሁለተኛ ደረጃ፣ ሙያው በተደራስያን ዘንድ ዓይን ውስጥ የሚገባ ብዕረኛ አድርጎታል። ዓለማየሁ (እንደጋዜጠኛ)፣ ከሌሎች ጋዜጠኞች (ለምሳሌ ከስብሐትም ከነቢይም) ተለይቶ እንዲነበብ የሚያደርግ ባሕርይ አለው። ስብሐትና ነቢይ መኮንን በማዝናናት ላይ ያተኩራሉ። ዓለማየሁ ግን ተደራሲን በመተንኮስ የሚታወቅ አምደኛ ነበር (ዛሬም ነው)። ተንኳሽ ርእሰ ጉዳዮችን ያነሳል። እይታው ምን ጊዜም ብርቅዬ ነው፡ በዚያ ላይ፣ ትንኮሳው ልብ በሚያርድ-ትጥቅ የሚያስፈታ የቋንቋ አረር የሚተኮስ ነው። ይህ የአጻጻፍ ባህሉ የተወሰነውን አንባቢ በተቃውሞ፣ የተቀረውን ደግሞ በተደሞ ለንባብ የሚያቁነጠንጥ ነው። ዓለማየሁ ጻፈ ሲባል፣ አንባብያን ጽሑፉን በማደን ሥራ ይጠመዳሉ። ይህ ሁኔታ ለዓለማየሁ የልቦለድ ጥበብ ምንድግና አንዱ ቁልፍ ጉዳይ ነበር።
ጋዜጠኝነት ያተረፈለት ሌላም ትሩፋት አለ፤ የተመክሮ ክምችት ባለጸጋ አድርጎታል። ጋዜጠኛ በነበረባቸው ዘመናት፣ በበርካታ የሀገሪቱ አካባቢዎች ተዘዋውሮ የገበየው ሰብአዊ፣ መልክዓ ምድራዊ፣ ባህላዊ፣ ወዘተ፣ ቁምነገር ለቁጥር ያታክታል። ይህ ግብይት በየዘመኑ ለሚጽፋቸው ልቦለዶች የስሜት፣ የምናብ፣ የጭብጥ፣ … ጥሪትና እርሾ ማስገኘቱን ማን ይክዳል? ባጭሩ፣ ከዓይነተ ብዙ ዐውደ ዓለም የተገበየ የተመክሮ ክምችት፣ በጋዜጣ የታሸ የድርሰት ክሂሎት፣ ከእይታ ብርቅዬነት የተገበየ ተነባቢነት፣ … ዓለማየሁ ከጋዜጠኝነት ሙያው ገብይቶ ለልቦለድ ድርሰቱ በግብአትነት የተጠቀመባቸው ጥሪቶች ናቸው። በዚህ የተነሳ፣ የጋዜጠኝነት ሙያ ለዓለማየሁ ልቦለዶች ፋና ወጊና መንገድ ጠራጊ ነበር ብለን እንፈጠማለን።
፬. ማጠቃለያ   
የደራሲነት ጸጋ ከተሰጥኦ ነው የሚገኘው ብለን እንፈጠም። ሆኖም፣ የሚያዳብረው ክሂሎት ይሻል። ጥበቡን የማመንጨት ጸጋ ተሰጥቶ በወጉ ካላቀረብነው ጥበቡ ግቡን አይመታም። ጥበቡን የማመንጨት ጸጋውን በክሂሎት ስናግዘው ግን የታለመው ጥበብ ይሳካል። በብዙዎቹ ደራሲዎቻችን ተመክሮ እንደምናስተውለው፣ ጋዜጠኝነት የድርሰትን ቴክኒካዊ ክሂሎት ማዳበሩ ግልጽ ነው። ይህን የሚያረጋግጥልን ተተኳሪዎቹ ደራስያን ወደ ድርሰት ዓለም የገቡት በጋዜጠኝነት ሙያ ሐዲድ ላይ ተጉዘው ነው።
በልቦለድ ድርሰት የሚያመረቃ ሥራ ደርሶ ለአንባብያን በማድረስ ረገድ ውጤታማ ለመሆን ሦስት ጉዳዮች የግድ ናቸው።      
የሥራው ጥበባዊ ጥራት (ብቃት)፡- ይህ የመጀመሪያው ጉዳይ ነው። የጥበቡ ብቃት እንዲረጋገጥ፣ አስቀድሞ ደራሲው የጥበቡ ተሰጥኦ ያለው መሆን አለበት። የጋዜጠኝነት ሙያ በእርግጥ ሰውዬው ተሰጥኦው እንዳለው ወይም እንደሌለው ለማረጋገጥ የመፈተሻ ሜዳ ነው። በሙያው ውስጥ እየሠራ የተሰጥኦውን ልክና መልክ ማጤን ይችላል።      
የመነበብ ጥያቄ፡- አንድ ተሰጥኦው ያለው ደራሲ ቀጥሎ የሚያሳስበው ጉዳይ፣ ብጽፍ  ማን ያነበኛል የሚለው ነው። የጋዜጠኝነት ሙያ የተሰጥኦ ጸጋ ለተለገሰው ደራሲ የመነበብ መድረክ ያመቻቻል። ጋዜጠኝነትን እንደሙያ በሚሠራበት ዘመን የጥበብ ተሰጥኦው በአንባብያን ዓይን ውስጥ እንዲገባ ያደርገውና፣ በጋዜጣ መጣጥፎች ከሰው ቀልብ የመግባት ዕድል ያገኛል። ለተተኳሪ ደራሲዎቻችን ጋዜጣ ይህን የዕድል ማዕድ እንደዘረጋላቸው እንገነዘባለን።
የማሳተም አቅም፡- ይህ ኪስን የሚመለከት ጉዳይ ነው። ተሰጥኦንና ተነባቢነትን በጋዜጠኝነት ሙያ ያዳበረ አንድ ደራሲ፣ የሚያወጣው የጥበብ ሥራ የመሸጥ ዕድሉ ከፍተኛ ነው። ይህን የሚፈጥረው የመነበብ ዕድሉ ስፋት ነው። የሥራው የመነበብ ዕድሉ ከፍተኛ ሆኖ ከተገኘ፣ ደራሲው በኪሱ መሳሳት ምክናት ሥራውን ከማሳተም የሚታቀብበት ሁኔታ አነስተኛ ነው፤ አቅሙ ያላቸው የገበያ ሰዎች ተሻምተው ያሳትሙለታል።
በእነዚህ ሁኔታዎች ሁሉ የጋዜጠኝነት ሙያ ለልቦለድ ጥበብ የሚኖረውን ውለታ ማስተዋል ይቻላል። ተተኳሪ ደራሲዎቻችንም በዚህ የሙያው ውለታ ተጠቃሚ እንደሚሆኑ መገመት ይቻላል።  
ማስታወሻ፡- (ጽሁፉ በኢትዮጵያ ብሮድ ካስቲንግ ኮርፖሬሽን፤ የኤፍ.ኤም. 97.1 ሬዲዮ ጣቢያ  24ኛ ዓመት ክብረ በዓል ላይ ለውይይት መነሻ የቀረበ (ግርድፍ ሐሳብ) ነው፡፡ ግንቦት 27 ቀን 2016 ዓ.ም.)

በስንታየሁ ገብረጊዮርጊስ ወደ አማርኛ የተተረጎመው “በቀል’ና ፍትሕ”  የተሰኘ መጽሐፍ ሰሞኑን ታትሞ ለንባብ በቅቷል፡፡
መጽሐፉ፤ ጦርነታ ያገናኛቸው፣ የማይተዋወቁ፣ ግን ደግሞ ግዳጅና ሞት አንድ ስላደረጋቸው ሰብዕናዎች የሚተርክ ነው ተብሏል፡፡
የኑሮ ሂደት ያጠላለፉትና ዘመናት ያወረዛው የተቀበረ የውስጥ ስሜት (የትውልድ ቂም- ወበቀል ወይም የዘገየ ፍትህ)፣ የሚንጸባረቅበት ነው - “በቀል’ና ፍትሕ” ፡፡
የትውልድ ቂም በፍቅር ሃይል ሲሻር የሚያሳይ ልብ አንጠልጣይ የውርስ ትርጉም እንደሆነ የተነገረለት መጽሐፉ፤ በ310 ገጾች የተቀነበበ ሲሆን፣ በ380 ብር ለገበያ ቀርቧል፡፡

ከትላንት በስቲያ ሐሙስ ሰኔ 13 ቀን 2016 ዓ.ም ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ለውይይት የቀረበው አዲሱ የንብረት ታክስ ረቂቅ አዋጅ፣ በሁለት የምክር ቤቱ አባላት ተቃውሞ ገጥሞታል። በረቂቅ አዋጁ ላይ ተቃውሞ የሰነዘሩት ተቃዋሚ ፓርቲዎቹን የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ (አብን) እና የኢትዮጵያ ዜጎች ለማሕበራዊ ፍትሕ (ኢዜማ)ን ወክለው ምክር ቤት የገቡ አባላት ናቸው።
በምክር ቤቱ የኢዜማ ተወካይ የሆኑት ዶ/ር አወቀ ሐምዛዬ በረቂቅ አዋጁ ላይ በሰጡት አስተያየት፤ “ምክር ቤቱ እያጸደቃቸው ያሉት የታክስ አዋጆች የደኸየውን እያደኸዩ የሚሄዱ ናቸው”  “ድሃው ላይ ነው እየጨመርን፤ ታክሶች እያጸደቅን ያለነው” ሲሉም አክለዋል፡፡
“ድሃው በጣም እየጮኸ ነው” ያሉት ዶ/ር አወቀ ሐምዛዬ፤ “ታክስ ሲጣል፣ ተጠቃሚ ላይ ነው ዞሮ ዞሮ የሚወድቀው። ኢትዮጵያ ውስጥ እንደምናየው ሃብታሞች አይከፍሉም፤ ባለንብረቱ አይከፍልም። ድሆች ናቸው ታክስ  የሚከፍሉት” ሲሉ ተደራራቢ ታክስ ድሆች ላይ ጫናው እየበረታ መምጣቱን በመጠቆም ትችት ሰንዝረዋል።
ሌላው የአብን የምክር ቤት አባል ዶ/ር ደሳለኝ ጫኔ በበኩላቸው፤ “እኔ ይሄ የንብረት አዋጅ መጽደቅ ‘የለበትም’ ብዬ ነው የምከራከረው” ሲሉ ተቃሟቸውን አሰምተዋል። በማያያዝም፣ “የኢትዮጵያ ሕዝብ ይህን የመክፈል አቅም የለውም። አሁን ባሉ ተደራራቢ ታክሶችና የማሕበራዊና ኢኮኖሚያዊ ልማት ደረጃ፣ ኢትዮጵያውያን የንብረት ታክስን የሚከፍሉበት አቅም አላቸው ብዬ አላስብምና እንዲታይ ምክር ቤቱን መማጸን እፈልጋለሁ” ብለዋል።
“መኖሪያ ቤት የሚገነባው በሕይወት ዘመን አንዴ ነው” ያሉት ዶ/ር  ደሳለኝ፤ “በሕይወት ዘመኑ ሠርቶ ከሚያገኘው ንብረት ላይ መንግሥት እንዴት ታክስ ለመሰብሰብ ያስባል? አይከብድም ወይ?” ጥያቄ አቅርበዋል።
 አክለውም በሰጡት አስተያየት፤ “ይህ የአዋጁ አስፈላጊነት መርህ መሰራት ያለበት ከመኖሪያ ቤት ውጭ ያሉ ትርፍ የንግድ ህንፃዎች ላይ ነው” ብለዋል- ዶ/ር ደሳለኝ።
በረቂቅ አዋጁ ላይ የንብረት ታክስ መጣልን አስፈላጊነት ሲያብራራ፤ “በከተሞች ውስጥ የሚፈራው ቋሚ ንብረት ከጊዜ ወደ ጊዜ ከከተሞቹ ዕድገት ጋር እየጨመረ በመሄድ ላይ የሚገኝ ሲሆን፤ የክልል መንግስታት ከዚህ ሃብት ተገቢውን ድርሻ በታክስ አማካኝነት እየሰበሰቡ አይደለም” ይላል።
የቋሚ ንብረት ዋጋ ከጊዜ ወደ ጊዜ በከፍተኛ ደረጃ እያደገ መሆኑን የሚያትተው ማብራሪያው፤ ለዚህ የቋሚ ንብረት ዋጋ መጨመር በክልልና በማዘጋጃ ቤት ደረጃ የሚከናወኑ የመሰረተ ልማት ሥራዎች ከፍተኛ አስተዋፅኦ ያበረክታሉ ይላል።
በረቂቅ አዋጁ ላይ በተደነገገው መሰረት፣ የንብረት ታክስ የሚጣልባቸው ንብረቶች፤ በከተማ ውስጥ የሚገኝ መሬት በመሬት ላይ የሚደረግ ማሻሻያና ህንፃ ናቸው።
ምክር ቤቱ ረቂቅ አዋጁን በሦስት ተቃውሞና በአብላጫ የድጋፍ ድምጽ ለቋሚ ኮሚቴው መርቶታል።
የሕዝብ ተወካዮችና የፌደሬሽን ምክር ቤት በ2015 ዓ.ም. አጋማሽ ላይ ባደረጉት የጋራ ስብሰባ፣ የንብረት ታክስ የመጣልና የመሰብሰብ ስልጣን የክልል መንግሥታት እንዲሆን መወሰናቸው የሚታወስ ሲሆን፤ የንብረት ታክስን ማዕቀፍ የሚወስን አዋጅ ደግሞ የፌደራል መንግስት እንዲያወጣ መወሰናቸው ይታወቃል።

አራት ተቃዋሚ ፓርቲዎች፣ በምዕራብ ጎጃም ጅጋ ከተማ ውስጥ በመንግሥት የፀጥታ ሃይሎች ተፈፀመ ያሉትን “የንፁሃን ግድያ” አወገዙ፡፡ እናት ፓርቲ፣ የመላ ኢትዮጵያ አንድነት ድርጅት (መኢአድ)፣ የኢትዮጵያ ሕዝብ አብዮታዊ ፓርቲ (ኢሕአፓ) እና የአማራ ግዮናዊ ንቅናቄ ባወጡት መግለጫ፤ የመንግሥት የጸጥታ ሃይሎች፣ በምዕራብ ጎጃም ጅጋ ከተማ ውስጥ “የፈጸሙትን ጭፍጨፋ እንቃወማለን” ብለዋል።
ሰኔ 9 ቀን 2016 ዓ.ም. ከምሽቱ 12:00 ጀምሮ “የመንግስት የፀጥታ ሃይሎች በንጹሃን ላይ የፈፀሙት ግድያ፣ በአስቸኳይ በገለልተኛ አካል እንዲጣራና አጥፊዎች ለሕግ እንዲቀርቡ” ፓርቲዎቹ ከትላንት በስቲያ ሐሙሰ በጋራ ባወጡት መግለጫ ጠይቀዋል።
ፓርቲዎቹ፣ “የመንግስት ወታደሮች ጎህ በተባለ ሆቴል በመመገብ ላይ የነበሩ 12 ሰላማዊ ሰዎችን አሰልፈው ረሽነዋል” ሲሉ ከስሰዋል። የመንግስት ወታደሮች በሰላማዊ ሰዎች ላይ “የበቀል እርምጃ” የወሰዱት፣ ከጅጋ ከተማ ወጣ ብሎ ከፋኖ ታጣቂዎች ጋር የተኩስ ልውውጥ ካደረጉ በኋላ እንደሆነ ፓርቲዎቹ በመግለጫቸው ጠቁመዋል።
ከተገደሉት ሰዎች መካከል፤ የባንክ ሰራተኞች፣ መምህራንና የጉልበት ሰራተኞች እንደሚገኙበት ያመለከቱት ፓርቲዎቹ፣ “የመንግስት ሃይሎች ስድስት ሰዎችን ከንግድና መኖሪያ ቤቶች ጭምር እያስወጡ ረሽነዋል” ብለዋል። ሁለት በጥይት ተመተው የቆሰሉ ሰዎች በባሕርዳር ፈለገ ሕይወት ሆስፒታል ሕክምና እየተከታተሉ መሆኑም በመግለጫው ተጠቁሟል፡፡
“የፀጥታ ሃይሎች ጎዳና ላይ የምትኖር አንዲት የአዕምሮ ሕመምተኛን ጨምሮ ከሞባይል ቤት፣ ከፀጉር ቤትና ከመኖሪያ ቤት በማስወጣት ተጨማሪ 6 ሰዎች፣ በአጠቃላይ 18 ሰዎች መግደላቸውን  የአካባቢው ነዋሪዎች ተናግረዋል” ሲሉ ፓርቲዎቹ በመግለጫቸው ላይ ጠቅሰዋል።
“የመከላከያ ሰራዊቱ በንጹሐን ዜጎች ላይ የወሰደውን አሰቃቂ የጅምላ ጭፍጨፋ እናወግዛለን” ያሉት ተቃዋሚ ፓርቲዎቹ፤ የተፈጸመው ግድያ በገለልተኛ አካል እንዲጣራና በአጥፊዎች ላይ ህጋዊ እርምጃ እንዲወሰድ ጠይቀዋል። “ከታሪክ መማር ብልህነት ነው” ያሉት አራቱ ፓርቲዎች፤ በመንግስት በኩል ለድርድር ቦታ እንዲሰጥ አሳስበዋል። ፓርቲዎቹ በመግለጫቸው፤ የመከላከያ ሰራዊትን ጨምሮ ሌሎች ተፋላሚ ወገኖች ዓለም አቀፍ የጦር ሕግን እንዲያከብሩም ጥሪያቸውን አቅርበዋል፡፡

የማላዊ መንግሥት በሕገ ወጥ መንገድ ወደ አገሪቱ ገብተዋል ያላቸውን 238 ኢትዮጵያውያን ስደተኞች ወደ አገራቸው  ሊመልስ መሆኑን አስታውቋል። ስደተኞቹ በማላዊ ሰሜናዊ ክፍል በሚገኙ እስር ቤቶች ታስረው እንደቆዩ ተገልጿል።
የአገሪቱ የኢሚግሬሽንና ዜግነት አገልግሎት መስሪያ ቤት ባወጣው መግለጫ፤ ስደተኞቹ የማላዊን ሕግ በመተላለፍ ወደ አገሪቱ  መግባታቸውን ጠቅሷል።
የመስሪያ ቤቱ ቃል አቀባይ ሳጅን ፍራንሲስ ቺታምቡሊ፤ “238 ኢትዮጵያውያን ስደተኞችን ወደ አገራቸው የመመለስ ሂደት በዓለም አቀፉ ፍልሰተኞች ድርጅት ድጋፍ የሚከወን ነው” ብለዋል።
ቃል አቀባዩ አክለውም፤ “አሁን ላይ የኢሚግሬሽንና ዜግነት አገልግሎት መስሪያ ቤት ሃላፊዎች ከዓለም አቀፉ ፍልሰተኞች ድርጅት አቻዎቻቸው ጋር በማዚምባ እና ምዙዙ እስር ቤቶች የሚገኙ ሕገ ወጥ ስደተኞችን የመለየት ስራ ሰርተዋል፡፡” ሲሉ ተናግረዋል።
ከዘንድሮው ዓመት ጥር ወር አንስቶ በሰሜኑ የማላዊ ክፍል ለመግባት ሞክረው በፖሊስ ቁጥጥር ስር የዋሉት የውጭ አገር ስደተኞች ብዛት 173 ሲሆን፣ ከዚህም ውስጥ 142 ያህሉ ኢትዮጵያውያን መሆናቸውን የ”ማላዊ 24” ድረ ገጽ ዘገባ ይጠቁማል፡፡
ከሁለት ዓመታት በፊት፣ የማላዊ ፖሊስ ወደ ደቡብ አፍሪካ ሲጓዙ የነበሩ 29 ኢትዮጵያውያን ስደተኞች የተቀበሩበትን የጅምላ መቃብር ማግኘቱን ለአገሪቱ መገናኛ ብዙኃን ገልጾ ነበር። የጅምላ መቃብሩ የተገኘው ከማላዊ ዋና ከተማ ሊሎንግዌ በስተሰሜን 250 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ በሚገኘው የሚዚምባ አካባቢ ነበር።
ከጉዳዩ ጋር በተገናኘ የቀድሞ የማላዊ ፕሬዚዳንት ፒተር ሙታሪካ ልጅ የሆኑት ታዲኪራ ማፉብዛ፣ በጥቅምት 2014 ዓ.ም. በቁጥጥር ስር ውለው  የነበረ ሲሆን፣ ከእርሳቸው ጋር ሰባት ሰዎችም ታስረው ነበር። ይሁን እንጂ  ታዲኪራ ላይ የቀረቡት የሕገ ወጥ የሰዎች ዝውውርና ሰውን በአሰቃቂ ሁኔታ መግደል ክሶች ባለፈው ረቡዕ፣ ከ19 ወራት በኋላ ውድቅ ተደርገው፣ ተከሳሹ ነጻ መውጣታቸው ተዘግቧል፡፡
ማላዊ ወደ ደቡብ አፍሪካ ለሚሸጋገሩ ስደተኞች ሁነኛ የመተላለፊያ መስመር እንደሆነች ይነገራል።