አዲስ አለማየሁ እና ሳምራዊት ፍቅሩ Rest of World (RoW) ዘንድሮ ባወጣው አመታዊ ዝርዝር ውስጥ የተካተቱ ኢትዮጵያዊ ሆነዋል!
ይህ በአለም ዙርያ ያሉ እና ከካሊፎርኒያው ሲሊኮን ቫሊ ውጭ ያሉ 100 የቴክኖሎጂ ለውጥ አምጪ ሰዎች ዝርዝር በዘርፉ ከፍተኛ ውጤት ያስመዘገቡ ተመርጠው የሚካተቱበት ሲሆን የ Kazana Group ሊቀመንበር አዲስ እና የ Ride መስራች ሳምራዊት ዘንድሮ ተጠቅሰዋል።
አዲስ አለማየሁ በዚህ ድርጅት ስር 16 ኩባንያዎችን የሚመራ ሲሆን የ251 ኮሚኒኬሽን እና የቃና ቲቪ መስራች አባል ነው፣ የአፍሮ ኤፍኤም ሬድዮ መስራችም ነበር። በአሁኑ ወቅት የ Albright Stonebridge Group ሲኒየር አማካሪ በመሆን እያገለገለም ይገኛል። ሳምራዊት ደግሞ Ride ድርጅትን መስርታ ለስኬት የበቃች ናት።
ሰዎች እንዲህ ትልልቅ ቦታ ደርሰው ሲገኙ ደስ ይላል፣ እንኳን ደስ አላችሁ።

 ዓለማየሁ ገላጋይ የሚጽፈው ምናባዊ ይሁን እውናዊ ታሪክ፣ ለታሪኩ የሚያለብሰው የሐሳብ እና የስሜት ስጋ እና መንፈስ፣ ይህንኑም ለአንባቢ የሚያቀርብበት ቅርፅ (ማኅደሩ)፣ እነዚህን ሁሉ ወደ አንባቢው የሚያደርስበት ቋንቋ እጅግ የሚያሳስበው ደራሲ ነው፡፡ “አጥቢያ”፣ “ቅበላ”፣ “የብርሃን ፈለጎች”፣ “ወሪሳ”፣ “በፍቅር ስም”፣ “ታለ፤ በእውነት ስም”፣ “ሐሰተኛው፤ በእምነት ስም” የተባሉት ረጅም ልቦለዶቹ እና “ኩርቢት” እና “ውልብታ” የአጫጭር ተረኮች መድበሉ ሙያውን አውቆ ስለመጻፉ ምሥክሮች ናቸው፡፡
ደራሲው ከጠቀስኳቸው የፈጠራ ሥራዎቹ በተጨማሪ፣ በኢትዮጵያ ሥነ ጽሑፍ ጉልህ ስፍራ የሚያሰጡት ሁለት ጥናታዊ መጽሐፎችም አሉት፤ ሁለቱም በደራሲ ስብሃት ገብረ እግዚአብሔር ሕይወት እና የሥነ ጽሑፍ አበርክቶዎቹ ላይ ያተኮሩ ናቸው፡፡ የመጀመሪያው “ስብሃት ገብረ እግዚአብሔር፤ ሕይወት እና ክህሎት” (2000 እና 2009) የተባለው በዋነኛነት የስብሃትን ሥራዎች ያሄሰበት መጽሐፉ ሲሆን፤ ሁለተኛው ደግሞ፣ ወደ ሠላሳ ገደማ ሐያስያንን፣ ደራስያንን፣ ገጣሚያንን እና ሰዓሊያንን አስተባብሮ የሠራው፣ የስብሃትን ገፀ ብዙነት የሚያሳየው “መልክአ ስብሐት” (2005) ሥራው ነው፡፡
ደራሲው ምናባዊ ሳይሆን እውናዊ መብሰልሰሎቹን፣ ቁዘማዎቹን፣ እሳቤዎቹን፣ ስሜቶቹን ያስተላለፈባቸው እና ከሰውየው ከአቶ አለማየሁ ገላጋይ ጋር ያቀራርቡናል፤ የልቦለድ ድርሰቶቹን ሳይቀር፣ ለመረዳት ያግዙናል ብዬ የማምንባቸውን “ኢህአዴግን እከሳለሁ” (2004) እና “መለያየት ሞት ነው” (2010) የመጣጥፍ ስብስቦቹን አሳትሟል፡፡
Michel de Montaigne “our life is nothing, but movement.” ይላል- ሕይወታችን ሌላ ሳይሆን እንቅስቃሴ ነው- ድርሰት የዚህ እንቅስቃሴ ማቆሚያ ልጓም ነው፡፡ በአለማየሁ ወጎች ተጽፈው በቃቸው ብሎ እስኪወስንባቸው ድረስ ውስጡ ሲሯሯጡ፣ ቁጭ ብድግ ሲሉ እና ሲያስብሉት የነበሩ ሐሳቦቹ፣ ስሜቶቹ፣ እምነቶቹ ከእንቅስቃሴያቸው ተገትተው የቀረቡባቸው ናቸው፡፡
እነዚህ ወጎቹ ሐያሲነቱ፣ ጥልቅ አንባቢነቱ እና ጨዋታ አዋቂነቱ ጭምር የታዩባቸው ናቸው፡፡ ዓለማየሁ ተርጓሚነቱ የታየበት “የፍልስፍና አፅናፍ” የተሰኘ መጽሐፍም አለው፡፡ ዓሌክስ ሌላው ቅጥያ ሁሉ ቀርቶብኝ ደራሲ ብቻ ልባል ቢልም፣ በአርታዒነት፣ በሐያሲነት፣ በተርጓሚነት እና በንግግር አዋቂነት እናውቀዋለን፤ 14 መጻሕፍቱን እና ሰውየውን በምልዓት ለማሳየት “መልክዐ ዓለማየሁ” የሚል መጽሐፍ መጻፍም አይበቃኝ፡፡
ድኅረጡፍ፡- አሁን አሌክስ “የተጠላው እንዳልተጠላ” የሚል ሥራ ሊሰጠን አጓጉቶናል፡፡ የአሌክስን አዲስ ሥራ እርግጠኝነት በተጫነው ጉጉት ለመጠበቅ የሚገፋፋን ይህ ከሽፎብን የማያውቅ አባባሉ ይመስለኛል፡- “የሚቀጥለው ሥራዬ ከአሁኑ አዲስ መሆን አለበት፤ ለምንድነው የምደጋግመው፤ የተሰጠኝ ብዙ ነው፡፡ መደጋገም መጀመሬን ጥሩ ወዳጅ የነገረኝ ቀን አቆማለሁ፡፡ ነባሮቹ ተደጋግመው ይታተሙ፡፡ መዘብዘብ ምን ያደርጋል!”

 “ብቻ መኪና የለኝም እንዳትለኝ…” ከሚሉ የሞራል አፍራሽ ብርጌዶች ተገላገልና! “አሁን አንተ የሦስት መቶ ሺህ ብር ቶዮታ ኤክስኪዩቲቭ ቢከብድህ አቶዝ አቅቶህ ነው!” ትሉ የነበራችሁ ወዳጆቻችን የት ናችሁ! ጥያቄ አለን...መኪና ‘ተፈትኖ የተመሰከረለት’ የእንትናዬዎች ማጥመጃ ዘዴ መሆኑ አሁንም አለ እንዴ!--;
            ኤፍሬም እንዳለ



             እንዴት ሰነበታችሁሳ!
ስሙኝማ...እንግዲህ ጨዋታን ጨዋታ ያነሳው የለ... ልክ እኮ የእኛ ሀገር የኑሮ መወደድ...አለ አይደል... “በህዝብ ጥያቄ የተደገመ...” የሚሉት የ‘ስንተዋወቅ አንተናነቅ’ ኮሜዲ አይነት ነገር አይሆንባችሁም፡፡ በቃ ይህኛው ትርኢት አልቆ መጋረጃ ሊወርድ ነው ስንል ደግሞ ተመልሶ ይመጣባችኋል። “ተመልካቾቻችን፣ የኑሮ መወደድ ይደገም ባላችሁት መሰረት ይኸው የተዋናዮቹን ቁጥር ጨምረን ደግመነዋል፣” የሚል ‘ኤም.ሲ.’ የሚሏቸው አይነት አስተዋዋቂ ነው የቀረው፡፡
ክፋቱ ደግሞ ምን መሰላችሁ...ከመደጋገሙና ‘እየተላመድነው’ ከመሄዳችን የተነሳ ‘ኖርማል’ ከሚባሉት ነገሮች አንዱ እንዳይሆን ነው፡፡
“አጅሬው በቃ ምኗንም፣ ምኗንም ቀባ እያደረግህ ሁልጊዜ ፈካ እንዳልክ ነው፡፡ ምናለ ሁላችንም እንዳንተ ኬሬዳሽ ብንሆን!”
“ጓደኛዬ፣ የጥንት የጠዋቱ ጓደኛዬ...እንደሱ ስትል ሰው ከሰማ ምቁነት እንዳይመስልብህ። ዘንድሮ እንደሁ ምቀኛ የሚመጣው ከጎረቤት ሳይሆን ከቤት ሆኗል።”
“እውነት እኮ ነው፡፡ ሩቅ ሳትሄድ እኔ አጠገብህ አለሁ አይደል... እስቲ ጠጋ ብለህ ፊቴን  ተመልከተው፡፡ ልክ ከረጢቱ ተቀዶ ሲሚንቶ የተደፋበት ይመስል ቡን ሲል አይታይህም?”
“ትያትሩን ተወውና ደህና አይደለህም እንዴ...ትንሽ ክብደትህ ቀነስብኝ ልበል!”
“አሹፍ፣ አንተ ምን አለብህ፡፡ ምን ደህንነት አለና ነው ደህና አይደለህም ወይ የምትለኝ! ጌታው እንደልቡ ንገረኛ፣ ምን ደህንነት አለ! የኑሮ መወደድ የሚሉት አልለቀን ያለ ጋኔን እያለ ምን ደህንነት አለ?”
“እኔ ደግሞ ቁም ነገር ይዘህ መጣህ ብዬ...”
“በአሁኑ ጊዜ ከኑሮ መወደድ የባሰ ቁም ነገር አለ እንዴ?”
“ጓደኛዬ...ጓደኛዬ...ምን ነካህ? የኑሮ መወደድ እኮ ‘ኖርማል’ ሆኗል፡፡ ብቻ እስከ ዛሬ አልለመድኩትም እንዳትለኝ!”
የምር ግን አንዳንድ ወገኖቻችን የማይቀር እንግዳ ነገር ያደረጉት ነው የሚመስሉት። የጓዳቸው እንዳለ ሆኖ በአደባባይ ግን አይሞቃቸው፣ አይበርዳቸው! ወይ ‘ኖርማል!’
እናማ...ይሄ የኑሮ መወደድ ነገር ፉክክር የያዙት ነጋዴዎቹ ናቸው ምርቶቹ? ቲማቲም ሆዬ “ሽንኩርት ሀምሳ ብር ገብታማ ዝም ብዬ ካየሁ ሞቻለሁ ማለት ነው፡፡ በቃ ሀያ አምስት ብር ገብቻለሁ!” አይነት ነገር ትል ይሆን እንዴ!
“ስማ፣ መቼም ሽንኩርት ሀምሳ ብር ገብቶ እንደነበር ሰምተሀል፡፡”
“ሰምተሀል! ከሚስቴ ጋር ቀንና ማታ ሀምሳ ጊዜ እያጨቃጨቀን ጭራሽ ሰምተሀል ወይ ትለኛለህ!”
“ምን ላድርግ ብለህ ነው፣ ግራ ቢገባኝ እኮ ነው፡፡”
“እና አንተ ግራ ገባህና እኔ  ምንድነኝ...አማካሪ ነኝ!... እንባ አባሽ ነኝ!...ሽንኩርት የመጠቀም መብት አስጠባቂ ኤን.ጂ.ኦ. ነኝ?”
“በቃ አንተ ቀጥ ብሎ የተነገረህን ነገር እንደ ቀለበት መንገድ ካላጠማዘዝክ አይሆንልህም?”
“ቆይ ቆይማ...ወይስ የሆነ ነገር አስበህ ኑዛዜህን እንድጽፍልህ ነው? አንተ አትኮሳተር፣ ስቀልድ ነው፡፡ እና..በሰላም ነው ያልለመደብህን ገና ቁርስ ሳይበላ እቤት የመጣኸው?”
“ምን መሰለህ... እንደው አንድ ሺህ ሁለት መቶ፣ ወይም ሁለት ሺህ ብር ብትፈልግልኝ ብዬ ነው፡፡”
“እንዴ አሳምሬ ነዋ! አንተ ጠይቀኸኝ እንዴት እምቢ እላለሁ”
“ቴንክ ! ቴንክ ዩ! እኔም እኮ ደረቴን ነፍቼ አንተ ዘንድ የመጣሁት እምቢ እንደማትለኝ ስለማውቅ ነው፡፡”
“ጓደኛህ አይደለሁ እንዴ! ምስጋና አያስፈለግኝም፡፡ ብቻ  የት ቦታ እንደጠፋብህ ንገረኝና ሀያ አራት ሰዓት ነው የምፈልግልህ! አንተ ሰውዬ ግን ይሄ እየሰነበተ ጭንቄህን ጦሽ የሚያደርግህ ነገር አልተወህም ማለት ነው!”
“እኔ ነኝ እኮ ሞኙ፣ አንተን ሰው ብዬ መጠየቄ!” (በአንድ ጊዜ ክርብት!)
“ምን አጠፋሁ?”
“ብር አበድረኝ  ነው ያልኩህ፡፡ ይሄን ሁሉ ያናግራል እንዴ?”
“በአሁኑ ዘመን እኔን ብድር ስትጠይቅ ትንሽ አይሰቀጠጥህም? ስማ ብር አበደርኝ አትበለኝ እንጂ ከፈለግህ ሌላውን ሙልጭ አደርገህ የምትሰድበበት ቀሽት፣ ቀሽት የሆነ ስድብ ላበድርህ እችላለሁ፡፡
“አየህ ማን ጭንቄውን ጦሽ እያደረገው እንደሆነ አሁን ታየ!”
እናላችሁ...እንዲህ ሲሆን ‘ቤስት ፍሬንድነት’ ውሀ በላት ማለት አይደል! አስቸጋሪ ነው፡፡ የምር በጣም አስቸጋሪ ነው።
እኔ የምለው... የምር ግን ለምንድነው በአስራ አምስት ሚሊዮን ብር መኪና ገዝታችሁ ገንዘብ የሚተርፋችሁ ወገኖች...አለ አይደል... ‘እስኪበቃው አጠጣው የስድብ ኤክስፖርት ኃላፊነቱ የተወሰነ የግል ማህበር ምናምን የማታቋቁሙልንሳ! አሀ...ትንሹም፣ ትልቁም ይህን ያህል እየተካነበት ከሆነ ዶላሯንና ዩሮዋን እናግኝበታ!
“ስሚ ያ እንትና የሚሉት ልጅ መንገድ ላይ የሆነች ምስኪን አንቆ ይዞ ካልገደልኩ ሲል፣ ፖሊስ ብቅ ሲልበት እግሬ አውጪኝ አይል መሰለሽ!;
“እሱ ልጅ ግን የማን ልጅ ነው?”
“የዛች ከእኔ ቤት በታች ያለችው ሴትዮ...”
“ውይ ያቺ ፍየል ምላስ ተሳዳቢዋ!”
እናማ ለኤክስፖርት የሚያበቃ አቅም አለን ለማለት ያህል ነው፡፡ ቂ...ቂ...ቂ...
እንደው.. አለ አይደል...ለወራት ይቅርና ለጥቂት ሳምንታት “እፎይ...” ማለት ብርቅ ሆኖ ይቅር!
እኔ የምለው... ገና በቅጡ እንኳን ምን ልትሉት እንደፈለጋችሁ ሳያውቅ ተጣድፎ “እደውልልሀለሁ” እያለ እጁን እያውለበለብ የሚሄድ ሰው ምን ማለቱ መሰላችሁ፣ በቃ...”በህግ አምላክ እንዳትጠጋኝ! አይደለም ለአንተ የምሰጠው ብደር ሊኖረኝ ማሳጅ እንኳን ከገባሁ አራት ቀን ሊሞላኝ ነው፤” ማለቱ ሊሆን ይችላል፡፡ (ስሙኝማ... ስለ ማሳጅ ቤቶችማ “በእውነት ላይ የተመሰረተ ታሪክ” ነገር የሆነ ሰው ልቅም አድርጎ ሊነግረን ይገባል!) እኔ የምለው... ብድር ፈላጊዎች ... ገና ስንታይ እናስነቃለን እንዴ! ማለት እንደው ዓይናችንም፣ ግንባራችንም፣ ምናምናችንም “ብድር የምትሰጠው ገንዘብ ያለህ እዚህ ነኝ በል!” ብሎ ተጽፎብናል እንዴ! አሀ እንደዛ ትንፋሽ እስኪያጥረን እንተቃቀፍ እንዳልነበረው፣ በቃ በሩቁ ሀይ፣ ሀይ ሆኖ ይቅር! አሀ...ተፈራራና!
ስሙኝማ...እንግዲህ ጨዋታን ጨዋታ ያነሳው የለ አንድ አቶዝ ነው ምናምን የሚሏት መኪና ነበረች አይደል! አሀ...‘ፍሬንዶች’ ምንም ዘመን ቢገለባበጥ እንዴት ትረሳለች...ስንቷን ከስንቱ እጅ ያስነጠቀች! እና እሷ ስድሳ ሺህ ብር ነው ምናምን ነበረች አይደል! ጉድ! ጉድ ተብሎ! እናላችሁ.... አሁን ባለ አስራ አምስት ሚሊዮን፣ ባለ ሀያ ምናምን ሚሊዮን መኪኖች መጡላችሁና፣ ቁጥር ምን ማለት እንደሆነ ግራ እየገባን ነው፡፡ መኪና...ሀያ ምናምን ሚሊዮን ብር! ያውም በእኛይቱ ‘ጦቢያ!’ ለእኛማ...ትንሽ እፎይ አለን፡፡ ልክ ነዋ!
“ብቻ መኪና የለኝም እንዳትለኝ…” ከሚሉ የሞራል አፍራሽ ብርጌዶች ተገላገልና! “አሁን አንተ የሦስት መቶ ሺህ ብር ቶዮታ ኤክስኪዩቲቭ ቢከብድህ አቶዝ አቅቶህ ነው!” ትሉ የነበራችሁ ወዳጆቻችን የት ናችሁ! ጥያቄ አለን...መኪና ‘ተፈትኖ የተመሰከረለት’ የእንትናዬዎች ማጥመጃ ዘዴ መሆኑ አሁንም አለ እንዴ! አይ...አለ አይደል... ‘ካልኩሌሽኑ’ን ስንሞክረው የአስራ አምስት ሚሊዮን ብር መኪናን “ለአንቺ ስጦታ የገዛሁልሽ ነው፣” ማለት እንደ አቶዟ “እንኪ ቁልፉን፡፡ የአንቺ ነው፣” እንደማለት ይቀላል እንዴ!
ሰዋችን በአስራ አምስትና በሀያ ሚሊዮኗ ህንጻ ሳይሆን መኪና እየሸመተ ነው የሚሉትን ነገር ሰምተን ነገረ ሥራችን ግርም ስላለን ነው። እዚህ ለሀምሳ ብር ሽንኩርት ማቃሰት፣ እዛ ለሀያ ሚሊዮን መኪና ጥርስ በጥርስ መሆን! ይህ ሁሉ በዚቹ ምድርና ይህን በመሰለ ዘመን። እናማ የባለ ‘ሀምሳዎች’ እና የባለ ‘ሀያዎች’ ሀገር ሆናለች ለማለት ያህል ነው፡፡
ደህና ሰንብቱልኝማ!

ከዛሬ 40 እና 50 አመት በፊት ሙሉ በሙሉ በደን የተሸፈነ ነበር። ያውም በተፈጥሮ የጥድ ዛፎችና በተለያዩ የፍራፍሬ ዛፎች። ዛሬ ግን ለምልክት ያህል ታሪክ ነጋሪ፣ ትናንትን ዘካሪ መስለው እዚህም እዚያም ጣል ጣል ብለው ከቆሙት እድሜ ጠገብ የጥድ ዛፎች በስተቀር ወደ ምድረ በዳነት ተለውጧል ማለት ያስደፍራል።
በአካባቢው ተወልደው ጣፋጭ የልጅነት ጊዜያቸውን በዚያ ደጋማ አየርና ጥቅጥቅ ደን ውሰጥ ያሳለፉ ሁሉ በቁጭት የሚያወሩለት አካባቢ ነው - አርሲ ዞን ውስጥ የሚገኘው የጭላሎ ጋሌማ አካባቢ። የጭላሎ አካባቢና ተራራማ ሰንሰለቶች የውሃ ማማነታቸው የተመሰከረላቸው፣ በበርካታ የአፋን ኦሮሞ ዘፈኖች ውስጥ ስማቸው ተደጋግሞ የሚጠቀስ ነው።
ታዋቂው የኦሮምኛ ዘፋኝ አበበ አሸተው በአንድ ተወዳጅ ዘፈኑ “ጭላሎ ጎባ በዬን ቀመዲ በቆጂ ገዲ ኢላላ” ሲል የአካባቢውን ውበትና መልክአ ምድር እንዲሁም የስንዴ አዝመራ የሚታፈስበት መሆኑን ይገልፀዋል። ይህም ማለት “ጭላሎ ላይ ወጥቼ የበቆጂን የስንዴ ሰብል አካባቢን ቁልቁል ልየው” እያለ።
ይህን በልባቸው የሚዘምሩና በልጅነታቸው የአካባቢውን ውብ ገፅታ የሚያስታውሱት በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ ለግማሽ ክፍለ ዘመን ፊዚክስ ያስተማሩት ዶ/ር ሙሉጌታ በቀለ፤ “ሥፍራው ለሶስት የውሃ ተፋሳሾች የሚመግቡ ምንጮችና ጅረቶች መነሻ የሆነ የአካባቢው የውሃ ማማ ነው ቢባል ማጋነን አይሆንም” ይላሉ።
የዶ/ር ሙሉጌታን ሃሳብ የሚጋሩት የአካባቢው ተወላጅ ሻምበል በለጠ ማሞ በበኩላቸው፤ በአሁን ወቅት አካባቢው ተራቁቶ፣ በርካቶቹ ምንጮች ደርቀው፣ ውብ የነበረው መልክአ ምድርና ስነ ምህዳር ተጎሳቁሎ ሲመለከቱት ሁሌም ቁጭት እንደሚፈጥርባቸው ይናገራሉ።
ሻምበል በለጠም ይሁኑ የአካባቢው ተወላጅ ምሁራን ይህን ቁጭታቸውን እያብሰለሰሉ፣ እጅና እግራቸውን አጣጥፈው ለመቀመጥ አልፈለጉም። ያ የዋቢ ሸበሌ ወንዝ መነሻ፣ የአዋሽ ወንዝ ገባሮች መነሻና የተለያዩ ምንጮች መገኛ የሆነው ምድር  ወደ ነበረበት ለመመለስ ያስችላል ያሉትን መፍትሄ ነበር የተለሙት። አስቀድሞ በሻምበል በለጠ የተጀመሩ ተግባራት የነበሩ ቢሆንም፣ ሌሎች የአካባቢው ተወላጅ ምሁራን እንደ እነ ዶ/ር ጌታቸው ተድላ፤ ዶ/ር አጥላው ንጉሴ፤ ዶ/ር ሙሉጌታ በቀለና ሌሎች በመሰባሰብ፣ አካባቢውን በደን ለማልበስ ያስችላል ያሉትን ፕሮጀክት የካቲት 4 ቀን 2010 ዓ.ም በይፋ ሊጀምሩ ችለዋል።
“ፕሮጀክቱን የጀመርነው እዚያው አርሲ የተወለድን፣ የአካባቢው ስነ ምህዳር መጎሳቆል ያሳሰበን ከሁሉም ብሄር የተሰባሰብን ተወላጆች ነን” የሚሉት ዶ/ር ጌታቸው ተድላ፤ “በተለይ በአካባቢው ተወልደን ያደግን ሰዎች ቀድሞ በደን ተሸፍነው የውሃ ምንጭ የነበሩት ተራራዎች ተራቁተው፣ ድንጋያቸው ፈጦና አግጦ ማየት እጅግ ልባችንን የነካ ጉዳይ ነበር” ይላሉ።
ከዚህ ቁጭት በመነሳት የአካባቢውን የተፈጥሮ ሃብት በፍጥነት ለመመለስ ያስችላል ያሉትን በዋናነት የቀርከሃ ተክልንና ደንን የማስፋፋት ፕሮጀክት ወደ መዘርጋቱ ሊገቡ እንደቻሉ ያወሳሉ- ዶ/ር ጌታቸውና ጓደኞቻቸው። “ጭላሎ ጋሌማን በደን እናለብሳለን” ብለው የዛሬ አራት አመት የጀመሩት ፕሮጀክት ምን ላይ እንደደረሰ የመስክ ምልከታ ለማድረግና ቀጣይ አቅጣጫዎችን ለመተለም ያለመ የመስክ ጉብኝትም ቅዳሜ ሚያዝያ 29 ቀን 2014 ዓ.ም የፕሮጀክቱ የቦርድ አባላትና አመራሮች አከናውነው ነበር።
አዲስ አድማስም ብቸኛው የጉብኝቱና የመስክ ምልከታው ተሳታፊ ሚድያ የነበረ እንደመሆኑ የፕሮጀክቱን ጠንሳሾች ፕሮጀክቱ ሊያሳካቸው ያቀዳቸውን ጉዳዮች፣ እስካሁን ያስመዘገባቸውን ውጤቶች እንዲሁም በዋናነት በቀርከሃ ተክል ላይ ለምን እንደተተኮረና የቀርከሃን ኢኮኖሚያዊ ጥቅሞች በተመለከተ ፕሮጀክቱን እየተገበረ የሚገኘው “የሪል ግሪን ቪሽን ጀነሬሽን ኢትዮጵያ” ድርጅት ስራ አስኪያጅን ሻምበል በለጠ ማሞን፣ የቦርድ ሊቀ መንበሩን ዶ/ር ሙሉጌታ በቀለን እንዲሁም የፕሮጀክቱ የፕላንና እቅድ መሪውን የምጣኔ ሃብት ምሁሩን ዶ/ር አጥላው ንጉሴን በጉብኝቱ የተሳተፈው የአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ አለማየሁ አንበሴ እንደሚከተለው አነጋግሯቸዋል።




            “ፕሮጀክቱን ስንጀምር ምንም ባጀት አልነበረንም”


         በቅድሚያ ራስዎን ያስተዋውቁንና ስለ ፕሮጀክቱ ቢነግሩን?

ሻምበል በለጠ ማሞ እባላለሁ በሙያዬ ወታደር ነኝ። ሃረር ሚሊተሪ አካዳሚ ነው የተመረቅሁት፡፡ በሶማሊያ ጦርነት ወቅት 11 ዓመት ሶማሊያ ታስሬ ተመልሻለሁ። ከዚያ በኋላ ትንሽ ጊዜ የመንግስት ስራ ላይ ከሠራሁ በኋላ መንግስታዊ ያልሆነ ድርጅትን አቋቁሞ መስራትን ነው የመረጥኩት። በመሃል ላይ እንደ አጋጣሚ ቃሊቲ እስር ቤት ገብቼ ነበር፡፡ በወቅቱ በተለይ በሶማሊያ እስር ቤት ያሳለፍኩትን ታሪክ ፅፌ በመፅሐፍ መልክ ከማዘጋጀት ጎን ለጎን፣ ከእስር ቤት ስወጣ የምሰማራበትን ስራም ፕሮጀክት ነድፌ ነበር፡፡ በወቅቱ እኔ ሲፈረድብኝ ባለቤቴ በደም ግፊት ህይወቷ አልፎ ነበር፡፡ እኔ ግን በእስር ላይ የቆየሁት ሁለት ዓመት ነበር፡፡  ከእስር ከተፈታሁ በኋላ እንደገና መንግሰት ይፈልገኝ ስለነበር ወደ አርሲ አካባቢ መጣሁ (ቃለ ምልልሱ የተደረገው በአርሲ ጭላሎ ጋሌማ አካባቢ ባለው መስክ ላይ ነው)። ወደዚህ ስመጣ ቀጥታ ይሄን ተራራ ነው በፈረስ ላይ ሆኜ  ተዘዋውሬ የጎበኘሁት፡፡ ቦታው አርሲ ጭላሎ ጋሌማ ይባላል፡፡  የታላቁ ዋቢ ሸበሌ ወንዝ መነሻዎች እነዚህ ተራራዎች ናቸው። ዋቢ ሸበሌ ከዚህ አካባቢ ተነስቶ ነው ሶማሊያ ገብቶ ህንድ ውቅያኖስ አካባቢ አሸዋ ውስጥ ሰርጎ የሚቀረው፡፡ በዚህ በስምጥ ሸለቆ ኮሪደር በኩልም ከታር የሚባል ወንዝ አለ፡፡ የዚያ ወንዝ ገባሮችም መነሻ ጅረቶችም እነዚሁ ተራራዎች ናቸው። ዝዋይ፣ ቡልቡላ ሃይቅ፣አብያታ ሃይቅ እስከ ላንጋኖ ድረስ የሚሄዱ የውሃ ሃብቶች ምንጩ ይሄ የጭላሎ ጋላማ አካባቢ ነው። እነዚህ ተራራዎች ተራቆቱ ደረቁ ማለት በርካታ የስነ ምህዳር ችግር ይከሰታል፡፡ ስለዚህ የነደፍኩትን ፕሮጀክት በዚህ ቦታ ላይ መተግበር እንዳለብኝ ወሰንኩ፡፡ ከዚያም የፕሮጀክት ሃሳቡን በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ ላሉ መምህራን ወዳጆቼ አቀረብኩላቸው፡፡ እነሱም በሃሳቡ ተደሰቱ፡፡ አካባቢው  የአዋሽ ወንዝም ገባር ጅረቶች የሚመነጩበት እንደመሆኑ ትልቁ የውሃ ምንጭ ነው። ይሄ አካባቢ ተራቆተ ማለት ብዙ ችግር ነው የሚያጋጥመን፡፡ ይሄ በእጅጉ ያሳስበኝ ነበር፡፡ መራቆቱ በዚሁ ከቀጠለ ከ25 ዓመት በኋላ የአካባቢው ህዝብ በድርቅ ምክንያት ሊሰደድ ይችላል የሚል ምልከታም ነበረኝ። የችግሩን ስፋትና ጥልቀት ያማከርኳቸው ወዳጆቼ፤     “ስራውን በጋራ እንሰራለን፤ በል አሁን ፍጠንና የድርጅቱን ፈቃድ አውጣ” አሉኝ፡፡ ፈቃዱን እንደምንም አውጥቼ ስራው ተጀመረ ማለት ነው፡፡
ስራውን ስንጀምር ምንም አይነት በጀት አልነበረንም፤ የቤት እቃዎችን እየሸጥን ነው የጀመርነው፡፡ በመሃል ላይ አትሌት ደራርቱ ቱሉ አንድ ስብሰባ ላይ 50 ሺህ ብር ሰጠችን፡፡ መነሻችን ያ ገንዘብ ነው። ከዚያ በተረፈ የቤት እቃዎቻችንን ፍሪጅ የመሳሰሉትን እየሸጥን ነው የጀመርነው። በመጨረሻም UNDP ይሔን ጥረታችንን ተመለከተና ፕሮጀክት ፕሮፖዛል አቅርቡ አለን፡፡  አቀረብን። 1.4 ሚሊዮን ብር ሰጠን። በዚያ 1.4 ሚሊዮን ብር በ5 ወረዳዎች ላይ መልሶ የደን ማልበስ ስራ ጀመርን ማለት ነው፡፡ አሁን ላይ ደግሞ የግብርና ሚኒስቴር ሞዴል የተፋሰስ ስራ መሆኑን መስክሮ ልክ እንደራሱ ፕሮጀክት አድርጎ 1.2 ሚሊዮን ብር መደበልን። በዚህ 1.2 ሚሊዮን ብር የችግኝ ማፍያ ጣቢያ ተሰርቷል፤ አስቀድሞ እንደ ጎበኛችሁት የቀርክሃ ችግኞችን በቦታው በስፋት እያፈላን ነው፡፡ ያፈላነውን ችግኝ ወደ ተራቆቱ ተራራዎች ወስደን እየተከልን ነው፡፡ አሁንም ተተክለው ያሉ አሉ፡፡ ቀርከሃ ደግሞ በባህሪው በየቀኑ በ50 ሴንቲሜትር ነው ወደ ላይ የሚረዝመው። በዚህ መሰረት ከ3 ዓመት በኋላ ለምርት ይደርሳል ማለት ነው፡፡ ይሄን ስናደርግ ሌላ የገበያ እድል ይፈጥራል፡፡ የቀርክሃ ስራ በጣም የተለመደና እየተስፋፋ ያለ ነው፡፡ የኛ ፕሮጀክት በሌላ በኩል የገበያ ትስስር ይፈልጋል ማለት ነው፡፡ ለዚህ እንዲረዳን አዲስ አበባ ላይ የእደ ጥበባት ማዕከል አቋቁመናል፡፡  አዲስ አበባ ላይ የከፈትነው  የቀርከሃ የዕደ ጥበብ ማዕከል 4መቶ ሺህ ብር ፈጅቶብናል። ሌላው ደግሞ አዳማ ላይ 560 ሺህ ብር ገደማ በፈጀ ወጪ የፍራፍሬ ዛፎች፣ የከተማ ግብርና ሠርቶ ማሳያና የቆላ ቀርከሃ ችግኝ ጣቢያ ሠርተናል። ይሄ ፕሮጀክታችን በሚቀጥሉት ጥቂት ዓመታት የተራቆቱ የሰሜንና የአርሲ ቆላማ አካባቢዎችን የሚሸፍን ይሆናል፡፡ ወደ 10 ሺህ ችግኝ በአንድ ጊዜ ማምረት እንችላለን፡፡ በዓመት ሶስት ጊዜ ችግኝ ማምረት ስለሚቻል፣ ወደ 30 ሺህ ችግኝ በዓመት እናመርታለን፡፡ 30 ሺህ ችግኝ ደግሞ ወደ 30 ሄክታር መሬት መሸፈን የሚችል ነው፡፡ በዋናነት ቀርክሃ ላይ እናተኩር እንጂ የፍራፍሬ ዛፎችንም በስፋት እያዘጋጀን ነው፡፡  በቀጣይ ድርጅቱ ራሱን በገቢ እንዲችል በርካታ ጥረቶች እያደረግን ነው፡፡
የቀርከሃ ችግኝ ጣቢያው ከተቋቋመ በኋላ ምን ያህል ችግኞች ተዘጋጅተው ጥቅም ላይ ውለዋል?
ችግኝ ጣቢያው የተቋቋመው የዛሬ 4 ዓመት 2010 ላይ ነው፡፡ በመጀመሪያው ዓመት 8 ሺህ የቀርክሃ ችግኞች ተዘጋጅተው ለ11 ቀበሌ አርሶ አደሮች ተዳርሷል፡፡ እንደገና በዓመቱ ደግሞ ወደ 5 ሺህ ችግኞች በተመሳሳይ ለአርሶ አደሮቹ ተዳርሷል፡፡ እንደገና በዓመቱ ደግሞ ወደ 5 ሺህ ችግኞች  ለአርሶ አደሩ ተሰራጭተዋል፡፡ ባለፈው ዓመት ደግሞ 4 ሺህ ችግኞች  ተሰራጭተው ተተክለዋል፡፡ በአጠቃላይ 19 ሺህ ያህል ችግኞች ተሰራጭቷተዋል፡፡ ከ17 ሔክታር በላይ መሬት ላይ የቀርክሃ ተክል ተተክሏል።

____________________


               “የአካባቢው የውሃ መጠን ወደ ነበረበት እንዲመለስ እየሰራን ነው”


                  በቅድሚያ ራስዎን ቢያስተዋውቁን?
ሙሉጌታ በቀለ እባላለሁ፡፡ የፊዚክስ መምህር ነኝ። በፊዚክስ መምህርነቴ ከ1963 ዓ.ም ጀምሮ እስከ 1995 ጡረታ እስከወጣሁበት ጊዜ ድረስ በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ ሳገለግል ነበር፡፡ ከዚያ በኋላ በጡረታ 19 ዓመት ቆይቻለሁ። ነገር ግን አሁንም በኮንትራት ስምምነት ማስተማሬን አላቋረጥኩም፡፡
እንዴት የተራቆቱ አካባቢዎችን መልሶ ችግኝ የማልበስ ፕሮጀክቱ ተሳታፊ ሆኑ?
እኔ ተወልጄ ያደኩት አርሲ ሳጉሬ አካባቢ ነው፡፡ እዚያው እስከ 12 ተምሬ ኋላም ቀዳማዎ ኃይለ ስላሴ ዩኒቨርስቲ ገባሁ ማለት ነው፡፡ በስራ አለም በቆየሁባቸው አጋጣሚዎች ወደ ተወለድኩበት ቦታ  በምመጣባቸው ጊዜያት ሁሉ ግን የአካባቢው ከጊዜ ወደ ጊዜ በፍጥነት እየተራቆተ መምጣት ያሳስበኝ  ነበር፡፡ ይሄ ሁኔታ  እንዴት መገታት ወይም የተራቆተው መመለስ ይችላል የሚለውን ከወዳጆቻችን ጋር እንመካከር ነበር፡፡ በተለይ የአካባቢው ተወላጆች የሆንን የኢኮኖሚክስ ምሁር ዶ/ር አጥላው ንጉሴ፣እነ ፕ/ር አበበ ጌታሁን፣ ፕ/ር እንደሻው በቀለ ፣ዶ/ር ጌታቸው ተድላ ያሉ እዚሁ አርሲ አካባቢ ተወልደን ያደግን ሰዎች መመካከር ጀመርን፡፡
በዋናነት የፕሮጀክታችሁ አላማ ምንድን ነው?
እንደሚታወቀው አርሲ ጭላሎ ጋሊማ አካባቢ የሶሰት የውሃ ተፋሰስ ምንጮች መገኛ ነው፡፡ በልጅነታችን ያየነውን የውሃ ሃብት ወደ ነበረበት  ለመመለስ ነው ዛሬ ጥረት እያደረግን ያለነው፡፡
በዋናነት የቀርክሃ ችግኝ መትከል ላይ ነው እየሰራችሁ ያለው። ቀርክሃን ለምን መረጣችሁ? ቀድሞ አካባቢው በቀርክሃ ይታወቅ ነበር?
ቀርከሃ ድሮ አልፎ አልፎ ነበር በአካባቢው የሚገኘው፡፡ ቀርክሃ አፈር ቆንጥጦ የመያዝ ባህሪ ያለው ነው፡፡ በተለይ ተዳፋት ቦታዎች ላይ ቀርክሀ ከተተከለ አፈር አይሸረሸርም። ውሃ ወደ መሬት ሠርጎ እንዲገባ በማድረግ የአካባቢውን የውሃ ሃብት በሚገባ መጠበቅ የሚያስችል ተክል ነው፡፡ የአካባቢው የውሃ መጠን ወደ ነበረበት እንዲመለስ ነው እየሰራን የቆየነው፡፡ ይህ ከሆነ በኋላ ደግሞ ሌሎች የፍራፍሬ ዛፎችን ጨምሮ መትከል ይጀመራል፡፡
በቀጣይ የያዛችኋቸው እቅዶች ምንድን ናቸው?
በቀጣይ ስራችንን የበለጠ ውጤታማ ለማድረግ ከግብርና ሚኒስቴርና ከእነ አትሌት ደራርቱ ቱሉ ጋር እየሰራን ስለሆነ ትልቅ ለውጥ እናመጣለን። በተለይ የግብርና ሚኒስትሩ የቅርብ ድጋፍና ክትትል ያደርጉልናል። እሳቸው ባቀረቡልን ሃሳብ መሰረትም፣ ስራውን አስፋፍተን በጭላሎ ጋሌማ ዙሪያ ያሉ 25 ወረዳዎችን ለማካለል  ነው እቅዳችን፡፡
የዚህ ፕሮጀክት ጠንሳሽ ማን ነው?
ስራችን ህጋዊ ሰውነት ያለው እንዲሆን ያስፈልግ ነበር፡፡ በዚህ በኩል ደግሞ ቀደም ብሎ ህጋዊ እንቅስቃሴ ያደርግ የነበረው ሻምበል በለጠ ማሞ ነው፡፡ እሱን ማግኘታችን እንቅስቃሴያችን ህጋዊ ሰውነት እንዲኖረው ትልቅ አስተዋጽኦ አበርክቷል። የጭላሎ ጋሌማን እናልማ የሚለውን ሃሳብ ዶ/ር አጥላው እኔ፣ሻምበል በለጠ ሆነን መከርንበትና የአካባቢውን ተወላጆች ማሰባሰብ ጀመርን። በዚህም በርካቶችን አካተትን፡፡ በኋላም የካቲት 4 ቀን 2010 ቦርዱን በልዩ ስነስርዓት አቋቋምን፡፡ በኋላም “የተባበሩት የልማት ፕሮግራም” ለሁለት ዓመታት የቆየ ድጋፍ አደረገልን። 48 ሺህ ዶላር ነበር የሰጡን፡፡ በሱ ሁለት ዓመት ስንንቀሳቀሰ ቆየን፡፡ በኋላም ግብርና ሚኒስቴር 1.2 ሚሊዮን  ብር ድጋፍ አድርጎልን አሁን በዚህ እየተንቀሳቀስን እንገኛለን፡፡ ሌሎች ባለሃብቶችም ድጋፍ እያደረጉልን ነው፡፡ ይህ 1.2 ሚሊዮን ብር የዚህ ዓመት ክረምት መግቢያ ድረስ ያቆየናል የሚል ሃሳብ አለን፡፡ በቀጣይ ግን ከልመና ወጥተን ራሳችንን ለመቻል እያሰብን ነው፡፡
ፕሮጀክቱ ራሱ ገንዘብ ማመንጨት የሚችልበት መንገድ አለ?
አዎ፣ የቀርክሃ ስራዎችን መስራት ይቻላል፡፡ ከወዲሁ የጀመርናቸው ስራዎችም አሉ፡፡ የገበያ ትስስር ለመፍጠር ጥረት እያደረግን ነው፡፡ ቀርከሃም ብዙ አይነት ምርቶችን ይሰጣል፡፡ ከከሠል ጀምሮ የቀርከሃ ወንበሮች፣መኖሪያ ቤት እና ድልድይ ስራ ድረስ ጥቅም አለው፡፡ ወደ ቀርከሃ ውጤቶች ምርት ለመግዛት ነው እየተንቀሳቀስን ያለነው።

_______________________


                “ቀርከሃ ሰፊ ጠቀሜታ ያለው የኢንዱስትሪያል ተክል ነው”


           ራስዎን ያስተዋውቁንና ስለ ፕሮጀክቱ ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታዎች ይንገሩን?

መልካም። እኔ አጥላው አለሙ እባላለሁ፡፡ በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ ኢኮኖሚክስ ትምህርት ክፍል መምህር ነኝ፡፡ ቀደም ብሎ ሙያዬ ምህንድስና ነበር። ከዚያ ኢኮኖሚክስ ላይ አተኩሬያለሁ ማለት ነው፡፡ ስለ ፕሮጀክታችን ጥቂት ለማብራራት ያህል፣ በዋናነት የተሰማራነው የቀርክሃ  ተክል ላይ ነው፡፡ የቀርክሃ ተክል ቶሎ አድጎ መሬትን በመሸፈን  የአፈርና የውሃ ሃብት ጥበቃን ከማገዙም ባሻገር ካደገ በኋላም በርካታ ጠቀሜታዎች አሉት፡፡
በአሁኑ ወቅት በሃገራችን ትልቁ አሳሳቢ ነገር የተፈጥሮ ሃብታችንን እያጣን መሆኑ ነው፡፡ ደኖች እየወደሙ ወንዞች እየደረቁ ነው፡፡ ስለዚህ የደኖችን ይዞታ መመለሱ ወሣኝ ነው፡፡ ቀርክሃ ደግሞ ፈጥኖ መሬትን በደን ለማልበስ በጣም ጠቃሚ ነው። ቀርክሃ የአካባቢ ጥበቃን ፈጥኖ ለማከናወን ከማገዙም ባሻገር ፈጣን  የሆነ ቀጥተኛ ኢኮኖሚያዊ ጥቅም አለው፡፡ ዛፉን መሸጥ ይቻላል፤ የቀርክሃ እንጨት ጠንካራ በመሆኑ በኮንስትራክሽን ግንባታ ስካፎልድ (መውጫ) መስሪያ ይሆናል፤ ለከሰል ይሆናል፣ በበቂ ሁኔታ የሚመረት ከሆነ ጨርቃ ጨርቆች ይመረትበታል፤ ቅጠሉ ለእንስሳት መኖ ይሆናል፤ እንቡጡ  ደግሞ ለሰውም ምግብ ይሆናል። ቀርክሃ ከምግብነት፣ ከአካባቢ ጥበቃ  ጀምሮ ባለ ብዙ ዘርፍ ጥቅም ያለው ነው፡፡ በየ3 ዓመቱ ፈጥኖ ለምርት የሚደርስ መሆኑ እንዲሁም፣ ፈጥኖ ራሱን የሚተካና የሚራባ መሆኑም ተመራጭ ያደርገዋል። ቀርክሃ በአጠቃላይ ሰፊ ጠቀሜታ ያለው ኢንዱስትሪያል ተከል ነው፡፡ የገበያ ትስስር ከተፈጠረለት በሰፊው የስራ እጦትን ይቀርፋል፡፡ በኢኮኖሚ ማህበራዊና አካባቢ ጥበቃ በኩል እጅግ ተዘርዝረው የማያልቁ ጥቅሞች ያሉት ተክል ነው፡፡
ይሄን ጠቀሜታ ለገበሬው እያስገነዘባችሁ ነው?
የስልጠና ማዕከል አዘጋጅተናል፡፡ እናሰለጥናለን፤ እናስተምራለን፡፡ ተክሉን ከማርባት ጀምሮ ወደ ምርትና እደ ጥበባት የሚገቡበትን መንገድ እናሰለጥናለን። ለወደፊትም ሠፊ የማስገንዘብ  ስራ እንሰራለን፡፡ አሁን ተክሉን መትከልና ማራባት ላይ ነው ያተኮርነው። በቀጣይ ወደ ኢንዱስትሪ የሚቀየርበትን መንገድ በሰፊው እናሰለጥናለን፡፡ ቀርክሃ ሁለት አይነት ዝርያ ነው ያለው፡፡ የደጋ እና የቆላ ተብሎ ይከፈላል፡፡ የደጋውን ዝርያ ለማግኘት በጣም ከባድ ነው፡፡ አሁን የዚህን የደጋ ቀርክሃ ነው እያራባን ለገበሬው እያከፋፈልን ያለነው፡፡ የተደራጁ ገበሬዎች ግን በሺዎች የሚቆጠሩ ችግኞችን ወስደው ሠፊ ቦታ ላይ ነው የተከሉት። ስለዚህ የፓምፕ እና መሰል ድጋፎችን አድርገናል። እኛ በዋናነት ችግኙን እናቀርብላቸዋለን፤ የእንክብካቤ ስልጠና እንሰጣቸዋለን፡፡ ከዚህ በኋላ የማሳደጉና ወደ ጥቅም የመለወጡ ተግባር የገበሬዎቹ ይሆናል ማለት ነው፡፡
የዚህ ፕሮጀክት የመጨረሻ ግቡ ምንድን ነው?
ትልቁ ግብ የአካባቢ ጥበቃ ማድረግ ነው። የአካባቢ ስነ ምህዳር መጠበቅ ነው፡፡ ከዚህ ጎን ለጎን  ደግሞ ቀርክሃ ኢንዱስትሪያል ተክል እንደመሆኑ የስራ አድል እንዲፈጠርና ለአርሶ አደሩም ለአምራቹም የገቢ ምንጭ እንዲሆን ነው፡፡ በተለይ ወጣቶች የገጠር ኢንዱስትሪ  ላይ እንዲሰማሩ ቀርክሃ ሠፊ እድል ይፈጥራል፡፡ ይሄ ፕሮጀክት ምሳሌ እንዲሆንና በሌሎች የኢትዮጵያ ክፍሎቸ  እንዲተገበር ነው ሃሳባችን፡፡

 በአለም አቀፍ ደረጃ ቡና ከ50 ሀገሮች በላይ የሚመረት ሲሆን ከ120 ሚሊዮን በላይ የአለም ህዝብም ኑሮው የተመሰረተው በቡና ላይ መሆኑን መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡  ኢትዮጵያ በዓለም ተወዳጅ የሆነው አረቢካ ቡና መገኛና ቡናን ለዓለም ያበረከተች ሀገር መሆኗ ይታወቃል፡፡ በአሁኑ ወቅት በሀገራችን ከ5 ሚሊዮን በላይ አርሶ አደሮች ቡናን የሚያመርቱ ሲሆን በአጠቃላይ ከ25 ሚሊዮን በላይ የህብረተሰብ ክፍሎች በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ ኑሯቸው በቡና ላይ የተመሰረተ ነው፡፡ ቡና 5 ከመቶ የሚሆነውን የሀገሪቱን ብሔራዊ ምርት የሚሸፍንና ከ25-30 በመቶ የውጭ ምንዛሪ ምንጭ ነው፡፡
ከኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታው ባሻገር አቦል፣ ቶና በረካ በሚል በየቀኑ በመላው ኢትዮጵያ በመጠጣት ዜጎች ሀሳባቸውን በመለዋወጥ የኢትዮጵያን ማህበራዊ ካፒታል/ Social Capital/ ከመገንባቱም በላይ ሀገራችንን ለአለም በማስተዋወቅ ረገድ የኢትዮጵያ ብራንድ እየሆነ ይገኛል፡፡ ስለዚህ
የእረፍት ሰዓታችን የሻይ እረፍት ከሚባል ይልቅ የቡና እረፍት ቢባል የተሻለ ነው፡፡  ምክንያቶቹም፡-
ለአለም ዲሞክራሲ እውቀትና ፍልስፍና  መስፋፋት ያደረገው አስተዋፅኦ
 እ.ኤ.አ. በ1964 በአሜሪካ የላብአደሩ ተደራዳሪዎች፣ “እርስዎ የቡና እረፍት ይስጡና የሚሠጡትን ሁሉ ያግኙ” በሚል መሪ ቃል ከባለሀብቱ ጋር እልህ አስጨራሽ ድርድር በማድረግ፣ “የቡና ዕረፍት” ተግባራዊ  ሆኖ የላብአደሩ አካላዊና አዕምሮአዊ ብቃት በቡና ዕረፍት ምክንያት በመጨመሩ የባለሀብቱ ምርትና ምርታማነት ማደግ ጀመረ፡፡
ቡና በተለይም የእውቀት የምክንያትና የፍልስፍና ዘመን ለሚባለው የ18ኛው ክ/ዘመን ከፍተኛ አስተዋፅኦ አድርጓል። በ18ኛው ክ/ዘመን የነበሩት እውቅ ፈላስፋዎች እንደ ቨልተር ሩሶ ያሉት በቡና ካፌ ውስጥ በመሰብሰብ የሃሳብ ፍጭት ያደርጉ ነበር፡፡ አዳዲስ ሃሳቦችንም ያፈልቁ ነበር፡፡ ፈላስፋዎቹም ቡናን ፉት ማለት ያዘወትሩ ነበር፡፡ ይህ “የእውቀት የፍልስፍና፣ የብርሃን” ዘመን ተብሎ የሚጠራው የ18ኛው ክፍለዘመን #የሥልጣን ምንጭ መሆን ያለበት ምክንያታዊነት ነው;  የሚል አቋም ተቀባይነት ያገኘበት ዘመን ነበር፡፡ ስለዚህ ቡና ለዲሞክራሲ ማደግና መስፋፋት ላደረገው አስተዋፅኦ እውቅና ሊሰጠው ይገባል፡፡
ቡና በዓለም ዲሞክራሲ እንዲበለጽግ ያደረገው አስተዋጽኦ መነሳት ያለበት ነው። ጀርገን ሀቨርማስ የተባለው የጀርመን ሶሽዮሎጂስትና የፖለቲካል ሣይንስ ምሁር፣ 18ኛው ክፍለ ዘመን የዲሞክራሲ ወርቃማው ዘመን ነበር ይላል፡፡ ለዚህ ደግሞ Public Sphere በሚለው ፅንሰ ሀሳቡ፣ በወቅቱ ሰዎች በቡና ካፌዎችና በመሣሠሉት ቦታዎች በመሰባሰብ ስለ ህይወታቸው፣ ስለ የጋራ ጉዳያቸው፣ ስለተለያዩ ሀሳቦች ያለ ምንም ገደብ ውይይት ያደርጋሉ፡፡ በምክንያት ይከራከራሉ፡፡  መግባባት የተደረሰበት ስምምነትን በተግባር ያውሉታል፡፡ ሰዎች በቡና ካፌዎች ተሰብስበው ሲወያዩ የገንዘብ፣ የትምህርት፣ የመደብና የመሣሠሉት ልዩነቶች ግምት ውስጥ አይገቡም ነበር፤ ይላል ሀቨርማስ፡፡ እሱ እንደሚለው፤ መንግስታትም ተቀባይነት ለማግኘት ዜጐች በቡና ካፍቴሪያዎች ተሰባስበው የተወያዩበትንና ስምምነት የደረሱበትን ሀሳብ ተቀብለው ተግባራዊ ያደርጉት ነበር ይላል፡፡ በኋላ ግን ሚዲያ እና የህዝብ ግንኙነት ባለሙያዎች ጥናት በሚል ሰበብ ወካይ ያልሆነ የጥናት ውጤት በማቅረብ፣ ለህዝብ መወገን ትተው፣ ለባለሀብት በመወገን  Public Sphereን በግለኝነት ተኩት ይላል፡፡ ያም ሆነ ይህ ቡና ሀሣብ ለማፍለቅ በምክንያታዊነት ለመከራከርና ለማመን አስተዋጽኦ አድርጓል፡፡ ለዚህም እውቅና ሊሰጠው ይገባል፡፡
ቡና የኢትዮጵያ መለያ (ብራንድ) መሆን አለበት
የብራንድ ባለሙያዎች፣ ሀገራት አንድ ብቻ ምርት (አገልግሎት) ልዩ መለያቸው /ብራንድ/ ቢሆን ከኢንቨስትመንትና ቱሪዝም አንጻር ተጠቃሚ ይሆናሉ ይላሉ። በዚህ ውድድር በበዛበትና የሸማች ዘመን በሚባልበት ወቅት ሸማቹን ለመያዝ አንፃራዊ ብልጫ ባለ ምርት ላይ ማተኮር አዋጭ ነው።  የሀገራትም ተሞክሮ የሚያሳየው ይኸንኑ ነው፡፡  አሜሪካ ሲባል “የዲሞክራሲ ቁንጮ” መሆኗ፣ እንግሊዝ ሲባል “ኘሪሚየር ሊግ”፣ ፈረንሳይ ሲባል “ወይኗ”፣ ግሪክ ሲባል “ፈላስፋዎቹ”፣ ግብፅ ሲባል “ፒራሚዶቿ” ይታወሳሉ፡፡
ከዚህ በመነሣት ኢትዮጵያ ሲባል ልዩ መለያዋ ቡና መሆን አለበት፤ ከቡና የተሻለ ምርት ወይም አገልግሎት የለም፡፡ በአለም ላይ ከ4 ቢሊዮን ስኒ በላይ ቡና  በየቀኑ ይጠጣል፡፡  በቢሊዮን የሚቆጠረው የቻይና ህዝብ እንኳን 1ዐ በመቶ የቡና ሱሰኛ ቢሆን የምናገኘውን የገበያ እድል እናስበው፡፡  ይህንን ለማድረግ ደግሞ በሀገራችን ለሚገኙ ቻይናውያን ሁሉ በተገኘው አጋጣሚ ስለ ቡና ማውራትና ከተቻለም በመጋበዝ  ማለማመድ ይቻላል፡፡  ስለዚህ የዕረፍት ሰዓታችንን የሻይ እረፍት ከማለት ይልቅ የቡና እረፍት ማለት ያዋጣናል ማለት ነው፡፡
ሀገራችን ያላት የዲኘሎማሲ ቦታ
አዲስ አበባ በአለም ላይ በዲኘሎማቲክ መቀመጫነት  በ3ኛ ደረጃ ላይ እንደምትቀመጥ  መረጃዎች  ያሣያሉ።  በርካታ አለም አቀፍ ሁነቶችን ታስተናግዳለች፡፡ ታዲያ በእነዚህ ሁነቶች ጊዜ መርሃ ግብሩ “Tea Break”   ከሚል ይልቅ  “Coffee Break” ቢል ቡናን በነፃ ለማስተዋወቅ ይረዳል፡፡ በየቡና እረፍቱ ደግሞ በባህላዊ የቡና አፈላል ስርዓት በመጠቀም  ቡናን ማስተዋወቅ ይቻላል፡፡
ለኢኮኖሚ ባለው ፋይዳ
ቡና ለሀገራችን ከ25-30 ሚሊዮን ለሚደርስ ህዝብ የኑሮ መሠረት ነው፡፡ ከአጠቃላይ ብሔራዊ ምርት 5 በመቶውን ይሸፍናል፡፡ ከኤክስፖርት ገቢ ከ25-30 በመቶ በመሸፈን የአንበሣውን ድርሻ ይይዛል፤ ስለዚህ እውቅና ሊሠጠው ይገባል። በአለም ገበያ ተወዳድሮ ለማሸነፍ ከቡና የተሻለ ምርት የለንም፡፡ የእኛ ቡና ጣዕም አለም አቀፍ እውቅና የተቸረው ነው፡፡
ቡናና የአየር ንብረት ለውጥ
ጥናቶች እንደሚያሣዩት፤ ቡና በአየር ንብረት ለውጥ ምክንያት አደጋ ከተጋረጠባቸው  ምርቶች ውስጥ አንዱ ነው፡፡ ቡና ከአለም እንዳይጠፋና የ120 ሚሊዮን ቡና ላይ የተመሠረተው የአለም ህዝብ ህይወት አደጋ ውስጥ እንዳይገባ ኢትዮጵያ ውስጥ በቡና ላይ ኢንቨስት ማድረግ መፍትሄ እንደሆነ ተመራማሪዎች እያሳሰቡ ነው፡፡ አሁን በኢትዮጵያ የተጀመረው ለአየር ንብረት ለውጥ የማይበገር ኢኮኖሚ የመገንባት ፖሊሲና አተገባበር ከቀጠለ፣ የቡናን ምርት በ4 እጥፍ ማሣደግ እንደሚቻል ተመራማሪዎቹ እማኝነታቸውን ሠጥተዋል፡፡
ስለዚህ ይህንን የአለም አንገብጋቢ የሆነ ጉዳይ ማለትም የአየር ንብረት ለውጥ አሳሳቢነት ለአለም ማህበረሰብ የበለጠ ለማሣወቅ “የቡና ዕረፍት” በማለት ስለጉዳዩ የበለጠ ግንዛቤ በማስያዝ፣ ለመፍትሄዎቹ የአለም ማህበረሰብ የራሱን ሚና እንዲጫወት ማድረግ ይቻላል፡፡ በአጠቃላይ የቡና እረፍት መባሉ ለቡና ልማት ትኩረት ለመስጠት የራሱን አስተዋጽኦ ያደርጋል፡፡
ቡናን በመገኛ አገሩ አምርተን አለምን እናጠጣለን!

 ዶክትሬት ዲግሪውን ሊቀበል ጥቂት  ሳምንታት  ብቻ  የቀሩት ሉካስ፣በሚማርበት ዩኒቨርስቲ መናፈሻ ውስጥ ተቀምጦ በሰማይ አድማስ ብቅ ጥልቅ የምትለውን የምሽት ጀንበር፣ ፈሳሽ ወርቅ ያስመሰለችው ባህር ላይ አይኑን እንደተከለ በሃሳብ ነጉዷል፡፡
በኡሚኦ የህክምና ዪኒቨርስቲ (Umea university faculty of medicine) የሚሰጠውን የ6 ዓመታት የህክምና ትምህርትና የ3 ዓመት የህጻናት ህክምና ልምምድ በከፍተኛ ውጤት ካጠናቀቁ የዘንድሮ ተመራቂዎች አንዱ ነው፡፡ በብዙ ውጣ ውረድ ውስጥ አልፎ ለዚህ እስኪበቃ ከልጅነት እስከ እውቀት ለ30 ዓመታት የኖረባት የስዊድኗ የሰሜን ዋልታ ከተማዋ ኡሚኦ፣ በበጎም በመጥፎም እንደ ጡጦ የጋተችውን ወደ ኋላ እያሰላሰለ በትዝታ ይስለመለማል፡፡
የሰሜን አውሮፓ ዝናብ ከየሃገሩ ተሰዶ የመጣ ይመስል በዓመት አብላጫውን ወራት ከንጋት እስከ ምሽት እኝኝኝኝ በሚልባት በዚህች የሰሜን ስዊድን ከተማ፣ እንደ ሉቃስ አፍሪካዊ መልክ ያለው ነዋሪ ብዙም አይታይም፡፡ ኡሚኦ ዩኒቨርስቲ በዚህ ዓመት በ3ኛ ድግሪ ከሚያስመርቃቸው 26 የህክምና እጩዎች ውስጥ ጥቁር እሱ ብቻ ነው፡፡ የሚወዱት አብሮ አደግ ጓደኞች፣ የሚያደንቁት ተማሪዎችና መምህራን ያሉትን ያህል መልኩ ጠቆር ስላለ ብቻ በጎሪጥ የሚያዩትና ዝቅ አድርገው የሚያስቡትም አሉ፡፡ እሱ ግን በጥንካሬና በትጋት እልባቱ ላይ ስለደረሰ ለዶክትሬት ማዕረግ የሚያበቃውን የ9 ዓመታት መርሀ ግብር በከፍተኛ ውጤት  ለማጠናቀቅ መብቃቱን ማመን እያቃታቸው እንዴት? በሚል መንፈስ እንደሚያዩት ሲያስብ፣ ሳቁ እየመጣበት ለምትስቀዋ ጀንበር ፈግግ ይልላታል፡፡ የሚንቁትን በትምህርት አስከንድቶ አንቱ ወደሚያሰኘውና ከፍተኛ ተከፋይ ወደሚያደርገው የህክምና መስክ እየገባ ነው፡፡ ስውዲን  ውስጥ የሃኪሞች የደሞዝ ክፍያ የቀሩት  ባለሙያዎች ከሚያገኙት በላይ ነው፡፡
ያለፉትን የውጣ ውረድ ዓመታት  በህሊናው ሲስል ቆይቶ ከፈዘዘበት ሲነቃ ተንጠራራና ጭቅላቱን ነቅንቆ ሃሳቡን እንደ ካፊያ አራገፈው፡፡፡ የምሽት  ጀምበር ወርቅማ ጨረሮቿን በሰማይ አድማስ ሙሉ ረጭታ ቀስ በቀስ መጥለቋን ሲያይ፣ “ተሰናበትሽን ማለት ነው? በይ ደህና እደሪ፣ ጠዋት እንገናኝ” አላት።
እዚህ ሲጨልም የትኛው የዓለም ክፍል እንደሚነጋ አሰብ አደረገና፣ በዚያው አንድ ሁሌም ከህሊናው መዝገብ የማይጠፋ ሌላ ሃሳብ  መጣበት፡፡ የትውልድ ሃገሩ ነገር ያብሰለስለው ጀመር፡፡ በጨቅላ እድሜውም በሰው እቅፍ ስለመጣ ስለ ትውልድ ሃገሩ ምንም ትዝታም ሆነ ምስል የለውም፡፡
ከኢትዮጵያ በጉዲፈቻ አምጥተው እንደ ወላጅ በፍቅር ያሳደጉት ስውዲናውያን ባልና ሚስት ስሙን ሉካስ አሉት፡፡ የዛሬ 30 ዓመት አስረካቢና ተረካቢ ሲፈራረሙ በጉዲፈቻ መዝገቡ ላይ የሰፈረው ኢትዮጵያዊ ስሙ ጸጋዬ ነበር፡፡ ይሄ ስሙ ከዚያ መዝገብ ውጪ አገልግሎ አያውቅም። እሱ ነፍስ ካወቀ ጀምሮ ስዊድኖቹ እናትና አባቱም ሆኑ፣ካደገም በኋላም አብሮ አደግ ጓደኞቹም ሲጠሩት የሚያውቀው ስሙ ሉካስ ብቻ ነው፡፡
ስለ ትውልድ ሃገሩ የተፃፉ ታሪኮችን በየመፃህፍት ቤቱ እየፈላለገ፣ ቤተሰቡ የሚያወሩትን፣ ኢትዮጵያን ጎብኝተው ከተመለሱ ሰዎችም እየጠየቀ ስለ አየሯ ተስማሚነት፣ ስለ ታሪካዊነቷ የተወሰኑ ነገሮችም አውቋል፡፡ የሃውልቶቿንና የቅርሳ ቅርሶቿን ፎቶዎች አይቷል፡፡ ካርታ ላይ የሚያውቃት የአፍሪካ ቀንድ አገር፣ በጀግንነቷ የታወቀችና የተወደሰች ብትሆንም፣ ደሃ ከሚባሉትም የባሰች ደሃ መሆኗን ተገንዝቧል፡፡ አውሮፓውያን ባሳተሙት መፃሕፍቶች ውስጥ የማገዶ እንጨት  በጀርባቸው አዝለው በባዶ እግራቸው ወደ ገበያ የሚገሰግሱ ሴቶች፣ ወንዝ ዳር አጎንብሰው ወራጅ ውሃ በሁለት እጃቸው እያፈሱ የሚጠጡ እረኞች ተመልክቷል፡፡
እሱ ካደገበት ሀገር የኑሮ ምቾት ጋር ሲያነጻጽረው በዚች ጎስቋላ ሀገር ያሉ ሰዎች ያሳዝኑታል፡፡ ያቺ ሀገር እገዛው እንደሚያስፈልጋትም ያስባል፡፡ “እንግዲህ እዚያ ሄደህ ይህችን ምስኪን ሀገር አገልግል” የሚል ሃሳብ ይመላለስበታል፡፡
“ችግሩ በማላውቀው ቋንቋ እንዴት አድርጌ ከህዝቡ ጋር ልግባባ እችላለሁ? ቋንቋውን ልማር ብልስ ምን ያህል ጊዜ ይወስድብኛል? ከባህሉና ከክህሎቱስ ጋር እንዴት እዋሃዳለሁ? ምግቡንስ እለምደው ይሆን? የአየሩ ፀባይ እንኳን ሞቃታማ ስለሆነ ከዚህ ብርዳምና የዝናብ ሃገር ይገላግለኛል” እያለ ከራሱ ጋር ሲሟገት ጀምበር እንደጠለቀች የተተካው ሃይለኛ ብርዳም ንፋስ ፊቱን ገርፎ አነቃው፡፡ ብርዱ ሲሰማው የጃኬቱን ዚፕ ዘጋና ከተቀመጠበት ተነስቶ ወደሚኖርበት የተማሪዎች ህንጻ ተራመደ፡፡ በአሳንሰር መኝታ ክፍሉ ወዳለበት አምስተኛ ፎቅ ወጣ፡፡ ከአሳንሰሩ ብቅ ሲል፣ ፊት ለፊት ባለው የተማሪዎች ካፌ ውስጥ ከሚዝናኑ የክፍል ጓደኞቹ ላርስ የሚባለው የቅርብ ጓደኛው በመስኮት አየውና፣
“ሄይ! ና ተመሳሰል፡፡ ፈተና የለ፣ በዶሮ መስፈሪያ ሰዓት ገብተህ ምን ትሰራለህ?” አለው፡፡
“ትላንት በቂ እንቅልፍ አልተኛሁም፤ ማረፍ እፈልጋለሁ” አለና እንደ አቀረቀረ ወደ ክፍሉ ሄደ። የበር ቁልፍ አውጥቶ የመዝጊያውን እጀታ ጫን ሲለው መዝጊያው ወደ ውስጥ ሄደ፡፡ ቆልፎት የሄደውን በር ማን እንደከፈተው ተገርሞ ቆም አለ፡፡ አንገቱን አስቀድሞ እንደ ድመት እያሰላ ገባ ሲል ፍቅረኛው ሶፊያ ላርሰን አልጋው ላይ በጀርባዋ ጋደም ብላ አያት፡፡ በሁለት እጆቿ የያዘችው መፅሐፍ ፊቷን ስለሸፈነው መግባቱን አላየችም፡፡ ሉካስን ያንበረከከ ለግላጋ ቁመናና ውብ ፈገግታ  ያላት ሶፊያ፤ በኡሚኦ ውስጥ ትልቅ የአሳ ማርቢያና ማቀነባበሪያ ፋብሪካ ካላቸው በጣም ባለጸጋ  ስድዊናውያን ቤተሰቦች የተወለደች ደልቃቃ ናት፡፡ እንደ ፍቅረኛዋ እሷም ከጥቂት ሳምንታት በኋላ በህክምና መስክ ትመረቃለች፡፡ “የቆለፍኩትን በር ከፍታ ታስደንግጠኝ? እኔም እጫወትባታለሁ” አለ ለራሱ፡፡ ልክ እንዳመጣጡ እያሰላ ወደ ኋላ አፈገፈገ፡፡ መዝጊያው ላይ ከውስጥ የተሰካውን ቁልፍ በቀስታ መዞ ወጣና እንደነበረ ዘግቶት ከጓደኞቹ ተቀላቀለ፡፡
“ና ስንልህ ንቀኸን ሄደህ ተባረርክ? እኛ እንሻልህ ነበር” አለው ላርስ፡፡
“ወይ ሴራው ውስጥ ትኖርበታለህ” አለ ሉካስ፣ ቀልዱን በቀልድ እየመለሰ፡፡
በአሳንሰሩ ወደ ምድር ቤት  ወረደና ቢስኪሌቱን እየገፋ አሳንሰሩ ውስጥ አስገብቶ ወደ ፎቅ ወጣ፡፡ ከአሳንሰሩ እንደወጣ ብስኪሌቷን ወደ ክፍሉ ወሰዳት፡፡
መኝታ ክፍሉ ዘንድ ሲደርስ ቀጥ ያዘ። የመዝጊያውን እጀታ በቀስታ ተጭኖ አላቀቀውና ወደ ኋላ ተመለሰ፡፡ የብስክሌቷን የቀኝ እግር ፔዳል ወደ ፊት በኃይል ተጭኖ አዘለላትና በመጣበት ፍጥነት መዝጊያውን በፊት ጎማው በርግዶት ገባ፡፡ በምታነብበው መጽሐፍ የተመሰጠችው ፍቅረኛው፣ የተበረገደው መዝጊያ ተወርውሮ ከግድግዳ ጋር ሲጋጭ በፈጠረው ጩኸት ደንግጣ እየጮኸች፣ ከተንጋለለችበት ተንከባልላ አልጋ ስር ገባች፡፡
“ተርፈሻል! ተርፈሻል!” አለ ሉካስ፣ ከአልጋው ላይ መውደቋ ሊፈጥረው ከፈለገው ጨዋታ በላይ እንዳስደነገጣት ሲሰማው፡፡ ምን እንደገባ ባለማወቋ በጭንቀት አፍና የያዘችውን ትንፋሽ በረዥሙ አስወጣችና፣
“ቀፋፊ! እብድ ነገር ነህ!” እያለችው ከተደበቀችበት አልጋ ስር ተነሳች፡፡ ጫማዋን አንስታ ሹል ታኮውን እያሳየችው ከንፈሯን ነክሳ መጣችበት፡፡
“እንዴት እንደማስብልሽ ላሳይሽ ፈልጌ ነው” አላት፣ በሽሽት እያፈገፈገ፡፡
“በእውነት? እንደዚህ ቀልቤን የገፈፍከው እንዴት እንደምታስብልኝ ልታሳየኝ ነው?” ስትለው፣ ወገቧን በሁለት እጁ ቀብ አድርጎ ከቆመችበት አነሳት፡፡ እንደ ባሌት ተጨዋች አሽከርክሮ አልጋ ላይ ወረወራትና እራታቸውን ሊያበሳስል ወደ ወጥ ቤቱ ሄደ። ሳህኖች ሲከፋፍት የተዘጋጀ ምግብ አገኘና፤
“የኔ ቆንጆ! እራትም ሰርተሻል?” አለ ባድናቆት እየተመለከታት፡፡ ግማሽ ፊቷን ሸፍኖ ትከሻዋ ላይ የወደቀውን ቢጫ ፀጉሯን ወደ ኋላ ወርወር አደረገችና፣
“ምን ዋጋ አለው፣ ቀዘቀዘ፡፡ ዛሬ ላስደስትህ ምግብ ሰርቼ ስጠብቅህ ጠፋህ፡፡ ይህን ያል ውጪ ያቆየኽ ምንድን ነው?” አለች፡፡ ሰሀኖቹን ይዞ ወደ ጠረጴዛው እየመጣ፤
“ፀሃይ ስትጠልቅ ባህሩ ላይ የረጨችበትን የሚያንፀባርቅ ቀይ ወርቃማ ቀለም እያየሁ ስዝናና አመሸሁ፡፡ የዛሬ ደግሞ ልዩ ነበር። የቀለጠ ወርቅ ባህር ላይ ሲንሳፈፍ እያየሽ ችላ ማለት ትችያለሽ? መሀሉ ላይ አይኖችሽን ስለማገኛቸው ማየት ከጀመርኩ መላቀቅ አልችልም” አላት፡፡  ሶፊያ በአነጋገሩ ተማርካ አንገቷን ወደ ትከሻው ዘንበል አደረገችና፤
“ሉክ!” አለችው፤ ስሙን በፍቅር እያቆላመጠች፡፡
“ወዬ! የኔ ማር!”
“ልቤን ሸርሽረህ ባትጨርሳት ምናለበት?” ከአልጋው ወርዳ መጣችና አብረው እራታቸውን በሉ፡፡ ሉካስ ሆዱን እያሻሻ፤
“ኡፍ! ቁንጣን ያዘኝ፡፡ አንቺ የሰራሽውን ምግብ ሳገኝ ለምንድን ነው ብዙ የምወስደው?” አለ፡፡ ከምግብ ጠረጴዛው ተነስቶ ሄደና ሶፋው ላይ በደረቱ ተጋደመ። ከደቂቃዎች በኋላ መጣችና ጀርባው ላይ በደረቷ ተጋደመችበት። እንደ አንበጣ ተነባብረው ቴሌቪዥን መመልከት ጀመሩ። ጆሮ ግንዱ ላይ ጣል ያደረገችው ቀኝ እጇን አምስት ጣቶች እንደሚዶ አሹላው ወደ ጸጉሩ ስትሄድ ሰሞኑን ስር ድረስ ስለተከረከመው አልያዝ አላት። ከርደድ ያለ አፍሪካዊ ጸጉሩ ጥንካሬ ከራሷ ልስላሴ ለየት ስለሚልባት ጣቶቿን እያስገባች መሞዠቅ ትወዳለች፡፡ ጸጉሩ አልያዝ ሲላት ተናዳ፤
“ጸጉርህን እንደዚህ ሙልጭ አድርገህ አትከርከም አላልኩህም?” አለች፡፡
“ብለሽኛል”
“እና?”
“ከጤና አንጻር ስለማየው ነው፡፡ ሀኪም መሆኔ አይደል፡፡ ያንቺም አይቀርለትም፡፡ ሰሞኑን እወስድሻለሁ”
“የት ?”
“ፀጉር አስተካካይ ቤት”
“ምላሴ ይታይሃል?”
“እያየሁት ነው፡፡ አታስገቢው ፎቶ ላንሳሽ። በነገራችን ላይ፣ ሀኪም ስል እጠይቅሻለሁ ብዬ የረሳሁት ነገር ታወሰኝ፡፡ ስትመረቂ የት ለመስራት አሰብሽ?”
“ይሄን ጥያቄ ስንቴ ነው የምትጠይቀኝ? መንግስት የሚመድበኝ ቦታ ነው አላልኩህም?”
“አዎ! አዎ! ግን…”
“ግን ምን?ጨርሰዋ!”
“እ….፣እኔ እንኳን ……” ብሎ አሁንም ዝም አለ፡፡
“ሉክ!" አለችው፤ “የምትደብቀኝ ነገር ካለ መብትህ ነው፡፡ ነገር ግን አንድ ነገር ጀምረህ እእእ…. እያልክ ልቤን  እእእ….አታድርጋት” ብላ አንድ ኩርኩም ሰጠችው፡፡
“ካንቺ የተደበቀ ነገር እንደሌለኝ ታውቂያለሽ፡፡ ከተመረቅሁ በኋላ እዚሁ መንግስት የመደበኝ ቦታ ልስራ ወይስ አፍሪካ ሄጄ ያቺን ምስኪን ሀገር ትንሽ ላገልግላት እያልኩ ከራሴ ጋር ሙግት ገጥሜያለሁ፡፡ አንዱ ላይ ማረፍ ስላቃተኝ ነው የማቃስተው” አላት።
ከሶፊያ ጋር በተዋወቁበት ሰሞን እዚህ ሀገር የመጣው በጉዲፈቻ መሆኑን፣ የትውልድ ሃገሩ ኢትዮጵያ የምትባለው የምስራቅ አፍሪካ ሀገር መሆኗን፣ የአየሯን ተስማሚነት፣ ጀግንነቷንና ታሪካዊነቷን በጨዋታ መሃል ነግሯታል፡፡ ከ5 ዓመት በላይ በጓደኝነት ሲኖሩ አንድም ቀን ወደ ትውልድ ሀገሩ ስለመመለስ አንስቶላት አያውቅም፡፡ ከሀሳቡ አዲስነትም በላይ መሄድ ማለት መለያየታቸው የመሆኑ ነገር በውስጧ በቀሰቀሰው ሁከት ተወስዳ ጸጥ አለች። ትወደዋለች፡፡ እንዳይሄድ መያዝ የፈለገች ይመስል፣ ጣቶቿን በእጁ ጣቶች አስገብታ እየጨመቀች  ውስጧን ማዳመጥ ጀመረች፡፡
(ከደራሲ ጌታቸው ተድላ አበበ "መንታ ነፍሶች" ታሪካዊ ልብወለድ የተቀነጨበ)

በምትነድ ሀገር ላይ አይኖርም እልልታ
ባዘነች እናት ቤት አይሰማም ፌሽታ
በስብሰባ ብዛት አያልቅም ስሞታ
ትናንትናን እንጂ ...........
ነገን አያውቀውም የዘፈን ትዝታ!

በረገፈ ጥለት - ላይደረብ ኩታ
ጥርስን ቢነቀሱት ...........
ውስጡን እያመመው አይስቅም ለአፍታ!
የሰው ልኩ ከብሮ ካልሞላ ሚዛኑ
ዓመት በዓል ተብሎ .....
ቢበላ ቢጠጣ መች ይደምቃል ቀኑ ?
-
ከልብ ካልፈለቀ .........
ከነፍስ ካልሸተተ የፍቅር እጣኑ
በርግጎ ካልወጣ የቤት ውስጥ ሰይጣኑ
-- እንደተካሰሱ
--- እንደተዋቀሱ
---- እንደተላቀሱ
----- እንደተቧቀሱ እንደተኳነኑ
ወንዝ ዳር ሲደርሱ
እንደ ተማማሉ
አንድ ቤት አይተኙም አዋቂና ህጻኑ ?
***

ደስ ይላል
እንደ ቀልድ አጫውቶ ጉም ደመና ሆኖ
<አለ!> ሲሉት ተንኖ የሚጠፋ በንኖ
ከእጅ እየጠፋ ከመዳፍ ውስጥ መክኖ
ጊዜ ጉድ አረገን በማያልቅ ተቃርኖ !
-
ከእግር የሚያዳልጥ የማይረጋ ጸንቶ
ሲረግጡት የሚያሰምጥ እንደ ውሃ ረግቶ
እድሜ ይሉት ተአምር ጊዜ ይሉት ጸጋ
ጤዛ ነው ርጋፊ የሰው መሆን ሥጋ !
-
<< የወዛ ፍካቱ የበዛ ድምቀቱ
እንደምን ረገፈ የዚያን ክንደ ብርቱ ?
የፀና ጉልበቱ ተፈትቶ ጅማቱ
ምን ነክቶት ታጠፈ ስንት ቻይ አንጀቱ ?
አስተዋይ ጥበቡ ድንቅ ብርቅ እውቀቱ
እንዴት ከአፉ ጠፋ ከርቱእ ከአንደበቱ?>>
ብሎ እየጠየቀ በቆላ በደጋ
መልሱን አነበበው
ቆዳው ተጨራምቶ
ዓይኑ አቅም አትቶ በለበሰው ሥጋ !
-
ወፌ ቆመች ብሎ የእናት እግር ይዞ
በእንግድግድ የቆመ ጉልበት ተመርኩዞ
አድጎ ከዘመን ጋር ሲላፋ ከኑሮ
ጊዜ ድል አረገው
እንደ ሰፈር ሩጫ እድሜውን አባርሮ !
-
እድሜ ሲያጃጅለው ሰው ዘመኑን ረስቶ
እሞታለሁ አይልም ..........
አፈር መሸከሙን ለሰከንድ ዘንግቶ!
-
ትከሻው ላይ አዝሎ ደረቱ ላይ ሰፍቶ
ክንዱ ላይ ተነቅሶ ነፍሱ ላይ አጣፍቶ
እየተተካካ ኡደቱን ጠብቆ
የመጣው ይሄዳል ቀን ወሩን ጠብቆ!
-
ካልቀረ መሄዱ ከዓለም ተገንጥሎ
ፍቅርን እንደ ችግኝ በሰው መንፈስ ተክሎ
ትዝታውን ቢተው ቅዱስ ስሙን ጥሎ
ማለፍ ደስ ያሰኛል
በልጆች ልብ ላይ አዲስ ቀለም ስሎ!
ነፃነት አምሳሉ አፈወርቅ

                   የታሪክ ሰናጁ ሰው ታሪክ - እዝራ እጅጉ


           በሀገራችን የመገናኛ ብዙኃን ታሪክ የህትመት ሚዲያው ፈርጣማ ክንዱን ባሳየበት በ1980ዎቹ መጨረሻ፣ ትታተም በነበረች “ኩኩሉ” የልጆች መጽሔት ላይ አንድ የ15 ዓመት ብላቴና የወደፊት ምኞቱን አሰፈረ። በየትኛው የትምህርት ተቋም ምን መማር እንደሚፈልግ፣ ምን ዓይነት መጽሐፍ ማሳተም እንደሚሻ፣ “እግዚአብሔር ብሎለት” ሃብታም ቢሆን መክፈት ስለሚፈልገው ድርጅት... የመሻቱን ሁሉ መጽሔቷ ላይ በዝርዝር አሰፈረ። ምንም እንኳ  የዚህ ጽሁፍ አቅራቢ በዘመኑ ለአቅመ ንባብ ባልደርስም፣ ምኞቱን ያነበቡ አዋቂዎች ግን “ያሳድግህ” ከማለት አልፈው “የምኞቱን ቢያሳካስ” ብለው ያሰቡ አይመስለኝም።
ይህ ከሆነ ከሶስት አስርታት በኋላ፣ የያኔው ብላቴና አሁን ባለው ዘመኑ የሆነውንና በለጋ እጁ ከትቦ የልጆች መጽሔት ላይ ያኖረ የልጅነት ምኞቱን ብናስተያይ መስመር በመስመር ይገጥማሉ። የፈለገውን ተምሮ፣ ያሻውን ጽፎ፣ ያሰበውን ድርጅት ከፍቷል።  ከአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ በኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነ ጽሑፍ ተመርቆ፣ የተፈጥሮ ውበት ስለሆነው የሰው ልጅ መጽሐፍትን ጽፎ፣ የሥነ ጽሑፍ ፍቅርና ችሎታ ላላቸው ልጆች የስራ እድልን የፈጠረ “ተወዳጅ ሚዲያና ኮሚዩኒኬሽን”ን አቁሟል፦ እዝራ እጅጉ። የስራ እድሉ በረከት ከደረሳቸው አንዱ ነኝ  እኔ አማረ ደገፋው፤ ዛሬ ሌላ እድል ደርሶኛል፦ የታሪክ ሰናጁን ሰው ታሪክ መሰነድ።
የተወዳጅ መነሻ 1996 ዓ.ም የካቲት ወር ቢሆንም፣ ለታሪካዊ ስራዎች ትኩረት መስጠት የጀመረው ከ2008 ዓ.ም ወዲህ ነው። ያለፈውን አንድ አመት ደግሞ “ዘመነኞቹን በዊኪፒዲያ” በሚል ፕሮጀክት በሀገራችን ባልተለመደ መልኩ ሰዎች በህይወት እያሉ ታሪካቸውን በወጉ ሰድሮ ስላበረከቱት በጎ ተፅዕኖ ማመስገን ጀመረ። 170 የሚደርሱ የሚዲያ ሰዎችን ታሪክ ሰንዶ ጠንካራ ሽፋን ባለው መዝገበ አዕምሮ (ኢንሳይክሎፒዲያ) ለማሳተም ሲሯሯጥ ከግማሽ በኋላ ያለውን መንገድ አብሬው ስለሮጥኩ፣ ‘የዚህን ሁሉ ሰው ታሪክ እየሰራ እንዴት የራሱን አይጽፍም...? ለራሱ እንዴት ሰነፈ?’ የምትል የጎን ሃሜት ነበረችኝ። መዝገበ አዕምሮ ወደ ማተሚያ ቤት ለመግባት ሳምንት ሲቀረው የእርሱም ታሪክ መሰነድ እንዳለበት ተማምነን ለቃለመጠይቅ ተቃጠርን። ወደ ቤቱ ሄድኩ፤ ላፕቶፑ ላይ ሆኖ ከጽሁፉ ጋር ግብ ግብ ይገጥማል፡፡
ከልጅነቱ ጀምሮ ይይዛቸው የነበሩ ዲያሪዎች ልቅም ባለ የኮምፒውተር ጽሑፍ ተተይበው በዘመን ቅደም ተከተላቸው የሰፈሩበት ዳጎስ ያለ ጥራዝን ሳይ፣ ከአመታት በፊት ለህትመት የበቁ ስራዎቹን የያዙ ባለጠንካራ ሽፋን መዝገቦችን ሳገላብጥ፣ በቃለመጠይቁ ወቅት ከሃያና ሰላሳ አመት በፊት የነበሩ ክስተቶችን ትላንት የሆኑ ያህል ሲያስታውስና ልክ ቅድም ያገኛቸው ይመስል የሰዎችን ስም ድንቅፍ ሳይል መጥራቱን ስታዘብ፤ ‘ለራሱ እንዴት ሰነፈ’ የሚል ትዝብቴን ሽሬ ለረዥም አመታት በትጋት ከተሰነደ ሰፊ ታሪኩ ለአንባቢ እንዲሆን መቀንጨቡን ማሰብ ጀመርኩ። እነሆ የታሪክ ወዳዱ እዝራ እጅጉ ቅንጭብ ታሪክ፦
የታሪክ መውደዱ ማሳያ መቼ እንደተወለደ ሲጠየቅ “የደርግ መንግስት የድል በዓልን ባከበረ በሁለተኛው ቀን እሁድ መጋቢት 30፣ 1971 ዓ.ም ተወለድኩ” ነው መልሱ። በዚያው በ1971 አመት ግንቦት ወር  የኢትዮጵያ መድን ድርጅት ይሰሩ የነበሩት አባቱ አቶ እጅጉ ሙላት፣  ወደ ጅቡቲ በመዛወራቸው እትብቱ የተቀበረባትን መሬት ሳይድህባት፣ በእናቱ ወይዘሮ በለጥሻቸው ስዩም እቅፍ ሁኖ አባቱን ተከትሎ  ጅቡቲ ገባ። የ4ኛ ዓመት ልደቱን እስኪያከብር በቆየባት የጎረቤት ሀገር ትዝታዎች መካከል አንዱ እሳት ነው። በልጅነት የመመራመር መንፈስ ሆኖ ‘እሳት ያቃጥላል አያቃጥልም?’ የሚለውን ለማረጋገጥ ያደረገው ሙከራ ሙሉ ቤቱን በልቶ አሳይቶታል።
ከጅቡቲ መልስ በ1976 ዓ.ም ‘ማርች ኤይት’ ትምህርት ቤት ገብቶ ለሁለት አመታት የመዋእለ ህጻናት ትምህርቱን ተከታትሏል። ቀጥሎ ወደ ‘ቦሌ ህብረተሰብ’ አቅንቶ በ1978 ዓ.ም 1ኛ ክፍል ገባ፤ እስከ 4ኛ ክፍል በዘለቀ ቆይታው ዝምተኛና ፈሪ እንደነበር ያኔ አብረውት የተማሩ ጓደኞቹ ያስታውሳሉ፤ እርሱም የያኔ ጭምትነቱን ያምናል።
በ1981 ዓ.ም ክረምት አባቱን ድጋሚ የምስራቁ ማግኔት ስቧቸው ወደ ድሬደዋ ሲያቀኑ እርሱም ከታናሽ እህቱ ጋር ሆኖ ተከተላቸው። እርሱም እህቱም ዛሬም ድረስ ‘ልዩ’ ብለው የሚገልጿቸውን ሁለት አመታት በድሬደዋ አሳለፉ። ቦሌ ህብረተሰብ እያለ የተረት መጽሐፍትን ማንበብ ድረስ ብቻ የነበረ የሥነ ጽሑፍ ቅርበቱ፤ በድሬዳዋ ቆይታው በብዙ እጥፍ አድጎ ልቦለዶችን እስከመጻፍ ደረሰ። ጥበብ ትጣራ ከሆነ በሥነ ጽሑፍ በኩል የጠራችው በዚህ ዘመን እንደነበር ራሱም ያምናል።  ዛሬም ድረስ በቃሉ የሚወጣቸውን ግጥሞች የያዘችው የክፍሌ አቦቸር “የኔ ጋሻ” መድበልን ደጋግሞ ማንበቡን ያስታውሳል። አባቱ ቢሮ ይመጡ የነበሩ አዲስ ዘመንና የዛሬይቱ ኢትዮጵያ ጋዜጦችንና የካቲት መጽሔትን የማንበብ እድሉም ነበረው።
ልዑል መኮንን የተማሩትና በጅቡቲ አመታትን የሰነበቱት አባቱ ለፈረንሳይኛ ቅርብ ስለነበሩ የፈረንሳይኛ ኢንሳይክሎፒዲያ ነበራቸው። ብላቴናው እዝራ ገና ያኔ ይህን መጽሐፍ ሲያገላብጥ ነበር አሁን እያሰናዳ ያለውን መዝገበ አዕምሮ (ኢንሳይክሎፒዲያ) የማዘጋጀት ሃሳብ የመጣለት። እንዲህ ባለ የመነቃቃት መንፈስ ውስጥ ሆኖ 5ኛ እና 6ኛ ክፍልን በድሬደዋ ከተማረ በኋላ ወደ አዲስ ተመልሶ ለ7ኛ ክፍል ትምህርቱ በድጋሚ ወደ ቦሌ ህብረተሰብ አቀና። የቀድሞ ወዳጆቹ የቀደመ ጭምትነቱን ሲያጡበት ‘እዝራ ፈነዳ’ አሉ። አብሮ አደጉ ናይእግዚ ህሩይ ይህን ጊዜ ሲያስታውስ፤ “ድሬደዋ ምን አግኝቶ እንደመጣ ገርሞናል” ይላል።
“ከመፈንዳቱ” እኩል ንባቡን አበረታ፤ ግቢያቸው ተከራይ ከነበሩ ሰዎች እየተዋሰ፣ የቅባት ጠርሙሶችን ለቆራሊዮ ሽጦ መጽሔት እየገዛ፣ ናይእግዚና ፍቃዱ ሞላ የተባሉ ጓደኞቹ የሚያመጡለትን መጽሐፍት እየተቀበለ ለንባብ አቀረቀረ፤ እናቱ ወይዘሮ በለጥሻቸው “እስኪ እንደልጆቹ ወጣ ብለህ ተጫወት” እስኪሉት ድረስ ከወረቀት ጋር ተዋደደ። 8ኛ ክፍል ሲደርስ ለተለያዩ መጽሔቶች አስተያየትና ስራዎቹን ‘እዝራ እጅጉ ከቦሌ’ በሚል አድራሻ መላክ ጀመረ። 42ቱ የዩኒቨርስቲ መምህራን ሲባረሩ ስሜቱን ጽፏል፤ በቃሉ ከያዘው የክፍሌ አቦቸር ግጥም አንዱን “አፍሪካ ቀንድ” ለተባለ መጽሔት ምንጭ ሳይጠቅስ ልኮ በመታተሙ እንደተከሰሰም ያስታውሳል። በንባቡና በተሳትፎው ከእኩዮቹ ተለየ፡፡
9ኛ ክፍል ሲሻገር ቦሌ ሁለተኛ ደረጃና መሰናዶ ትምህርት ቤት ገባ። በ1986፡፡ ንባብና ተሰጥዖውን ለማሳደግ ሚኒ ሚዲያ ለመግባት ቢያመለክትም ሳይጠራ ይቀራል። በዚህ ተናዶ የሚኒ ሚዲያው በር ላይ ያገኘው አንተነህ ዓለሙን እንዴት በጉልበት ገፍቶት እንደገባ ሲያስታውስ፤ “ምን አለ ካሜራ ኖሮ ሁኔታውን ይዞት በነበር” ይላል፤ ሳያልፍ በጉልበት በገባበት ቤት ችሎታውን በሚገባ አሳይቶ በ4ኛ ወሩ የሚኒ ሚዲያው ምክትል ሊቀ መንበር ለመሆን በቃ።
በዚያው አመት ወደ ለገዳዲ ሬዲዮ ጣቢያ አቅንቶ መሳተፍ ጀመረ። ለመጀመሪያ ጊዜ ለገዳዲ ሲደርስ ተቀብለው፤ ሻይ ጋብዘው፤ ቤተ መጽሐፍቱን አስጎብኝተው ያበረታቱት መምህራንን ዛሬም ድረስ ከነስማቸው ያስታውሳል። “ጣሰው ተፈራ፣ ሃይሉ ማሞ፣ ኤርሚያስ ተገኝ፣ ህሊና ማሞ፣ ከድጃ ሰይድ” እያለ ሲዘረዝራቸው ትላንት ያገኛቸው እንጂ ከ30 አመት በፊት ያዋራቸው አይመስሉም። ቤተ መጽሐፍቱን በአግባቡ ተጠቅሞበታል፤ ‘ዘ ወርልድ ቡክ ኦፍ ኢንሳይክሎፒዲያ... ብሪታኒካ’ ጋር ተዋውቆበታል፣ ለገዳዲ ሬዲዮ የጥያቄና መልስ ዝግጅት ከ300 ያላነሱ ጥያቄዎችን አዘጋጅቶበታል።
በ1989 ዓ.ም የ12ኛ ክፍል ተማሪ ሲሆን፤ በኢትዮጵያ ቴሌቪዥን ይተላለፍ የነበረ “አካፑልኮ ቤይ” የተሰኘ ፊልምን ወደ አማርኛ መልሶ ከያኔ የትምህርት ቤት ተጋሪው አርቲስት ስናፍቅሽ ተስፋዬ ጋር በመሆን በቦሌ ሚኒ ሚዲያ ተረከ። በወቅቱ ብቸኛ የመዝናኛ አማራጭ በነበረው ኢቲቪ የሚተለለፈው ይህ ፊልም የብዙዎች መነጋገሪያ እንደነበር ያስታውሳል፤ እግር በእግር እየተከታተለ ተርጉሞ ሲተርክ ተማሪዎች በተለየ ጉጉት ነበር የሚከታተሉት። የትምህርት ቤቱ አስተዳደር ‘ተማሪ እንዳይፎርፍ ስላደረክ’ ብሎ አመስግኖታል።
ከፊልሙ ትረካ መጠናቀቅ በኋላ የሚዲያዎችን ትኩረት ሳበ። ፋንታሁን ኃይለማርያም ከኢቲቪ፣ መስፍን አሸብር ከሬዲዮ ፋና፣ ሰለሞን ጥዑመልሳን ከአዲስ ዘመን ጋዜጣ ስለሰራው የትርጉም ስራ በየተራ አነጋገሩት። መስፍን አሸብር የፋና ስቱዲዮ ድረስ ወስዶ ቃለመጠይቅ እንዳረገውና ከብዙ ጋዜጠኞች ጋር እንዳስተዋወቀው ያስታውሳል። ከቴሌቪዥን ከሬዲዮና ከጋዜጣ በመጡ ጋዜጠኞች ቃለመጠይቅ ተደርጎ ከትምህርት ቤት ውስጥ ዝናው ከፍ አለ። እንዲህ ያለ አድናቆትና መወደድ ያተረፈለትን የትርጉም ስራ በመጽሐፍ መልክ ቢያሳትመው ምን ያህል ገዥ ሊኖረው እንደሚችል ጥናት አድርጎ አጥጋቢ ውጤት በማግኘቱ ለማሳተም ቢጥርም፣ አሳታሚ በማጣቱ ደብተሩን ቅርጫት ውስጥ ወረወረው።
በ1990 ዓ.ም የኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነ ጽሁፍን ለመማር በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የማታው መርሃ ግብር ተመዘገበ። ከአብሮ አደጉ ናይእግዚ ጋር በመሆን የሚዲያ ፈቃድ አውጥተው  “ልጅነት” የምትል የልጆች መጽሔት ለማሳተም ቢሞክሩም በስፖንሰር ማጣት ምክንያት  ሀሳባቸውን ሳያሳኩ ቀሩ። በተመሳሳይ አመት ወደ ሪፖርተር ጋዜጣ አምርቶ ቅጥር ጠይቆ ስላልተሳካ በነፃ ማገልገል ጀመረ። ለወራት በዘለቀ የነፃ ግልጋሎቱ ደረጀ ደስታ፣ ከበደ ደበሌ ሮቢ፣ ሰለሞን አባተ፣ እሸቴ አሰፋና አብዱ አሊ ሂጅራን ጨምሮ ከሌሎች አንጋፋዎች ጋር ቢሮ ተጋርቶ ጽሑፎቻቸውን አርሟል፣ ዝንቅና ሌሎች አምዶችን አዘጋጅቷል፣ ደሞ በልጅ እግሩም ለአንጋፋዎቹ ተላልኳል። ከሪፖርተር ጋዜጣ በኋላ በተመሳሳይ ግልጋሎት እፎይታ መጽሔትንም ለጥቂት ወራት አገልግሎ፣ “እፍታ” የተሰኘች የወጎች መድበል ላይ ስራው ወጣለት።
ቀጥሎ አዲስ ልሳን ጋዜጣ ላይ አመለከተ፤ ከብዙ መቶዎች ተወዳድሮ ሃይለ ገብርኤል ይመርን ተከትሎ፣ ታገል ሰይፉን አስከትሎ፣ በሁለተኝነት አለፈና ጋዜጠኛ ሆነ። 1992 ዓ.ም መስከረም ወር ላይ በ21 አመቱ፣ ገና የ3ኛ አመት የዩኒቨርስቲ ተማሪ እያለ፣ በ347 ብር የሙሉ ጊዜ ጋዜጠኛ ሲሆን የተሰማውን ደስታ ሲገልጽ፤ “አሁን ላይ ማርስ ብሄድ የሚሰማኝ ስሜት ነበር ያኔ የተሰማኝ” ይላል።
መዝናኛ ክፍልን እየፈለገ ዜና ክፍል ሲመድቡት መጀመሪያ ላይ አልከፋውም ነበር፤ እንዲያውም ‘በሳምንት 4 ዜና ማምጣት አለብህ’ ያለ አለቃውን በተለየ ጉጉት ሆኖ “7 አይቻልም?” ብሎ ጠይቆት ነበር። የመጀመሪያዎቹ ጥቂት ሳምንታትን ሰባትም ስድስትም ዜናዎችን መስራት ቢችልም እየቆየ ሲሄድ ግን እንዳሰበው ቀላል ሊሆንለት አልቻለም። በዜና እጦት ራሱን እያመመው ሻሽ አስሮ ቢሮው ይገባ እንደነበር ያስታውሳል። ከስድስት ወራት ቆይታ በኋላ የአዲስ ልሳን ጋዜጠኝነቱን ተወ።
አዲስ ልሳኖች የጻፉበትን ደብዳቤ ይዞ ከአዲስ አድማሶች ደጅ ደረሰ። “ለኔ የሚሆን ትክክለኛ ሰው” በማለት የሚገልፀው አሰፋ ጎሳዬ፣ በጥሩ ፊት ተቀብሎ በ400 ብር ቀጠረው። ከነቢይ መኮንን፣ ኤፍሬም እንዳለ፣ ሰለሞን ገ/እግዚአብሔር እና ሌሎችም ጋር ባልደረባ ሆኖ ሲሰራ፣ ዜናንም መዝናኛንም አቀላጥፎ ሰርቷል። አዲስ አድማስ ለአንድ አመት ከሰራ በኋላ ወደ ሩህ ጋዜጣና መጽሄት አቀና፡፡
በ1994 ዓ.ም ከተመረቀ በኋላ በ500 ብር ደመወዝ ‘ዘ ፕሬስ’ ገባ። በዚያ ጋዜጠኝነትን ብቻ ሳይሆን ማስታወቂያ የማፈላለግ ስራንም ሰርቶ ዳጎስ ያለ ኮሚሽን እንደተቀበለ ያስታውሳል። ምን አልባት ይህቺኛዋ ኮሚሽን ሳትሆን አትቀርም ወደ ቢዝነሱ ዓለም ቀልቡ እንዲሳብ ያደረገችው። በዩኒቲ ዩኒቨርስቲ ማርኬቲንግን መማር ጀምሮ ነበር። ዮቴክ ኮንስትራክሽን ውስጥ በፐርሶኔልነት ለ11 ወራት እንዳገለገለም ይናገራል። የቁምነገር መጽሔት ምክትል  ዋና አዘጋጅና ሴልስ ሆኖም ሰርቷል።
በዚህ ሁሉ የስራ ዙረት ውስጥ ልምዶችን ሲቃርም የሰነበተው እዝራ፤ በየካቲት 2፣ 1996 ዓ.ም “ተወዳጅ” ብሎ የሰየማትን ጋዜጣውን ማሳተም ቻለ። ማስታወቂያዎችን ብቻ ይዛ የምትወጣው ይህች ጋዜጣ በነፃ ነበር የምትታደለው። ማስታወቂያ መፈለጉ አያስቸግርም ወይ ተብሎ ሲጠየቅ “ለጥረት ነው የተፈጠርኩት” ነው ምላሹ። ገቢዋ ከሽያጭ ሳይሆን ከማስታወቂያ አስነጋሪዎች ቢሆንም ከመጀመሪያ እትሟ ብቻ 10ሺ 100 በብር የተጣራ ትርፍ ማግኘቱን ያስታውሳል። በዚያው ሰሞን “አካፑልኮ ቤይ” የትርጉም መጽሐፉ ታትሞ ከ36ሺ ብር አጠቃላይ ትርፍ 30 በመቶውን እንደወሰደ አይዘነጋም።  
1997 ዓ.ም ሲገባ አየሩን ሁሉ ፖለቲካ ሲሞላው የተወዳጅ ገበያም እየቀነሰ መጣ። “ጋዜጠኛ ፖለቲከኛ መሆን የለበትም” ብሎ ስለሚያምን ነው እንጂ ተወዳጅን የፖለቲካ ጋዜጣ ማድረግ ይችል እንደነበር ያስረዳል። ቀጥሎ ለቢዝነስ እየሸፈተ ያለ ልቡን ጠቅልሎ የወሰደ ድርጅትን በሞክሼ ጓደኛው እዝራ ገ/ሥላሴ አማካኝነት ተቀላቀለ። “ጎልድ ኩዌስት” የተባለው ይህ የሆንግ ኮንግ ድርጅት በኔትወርክ ማርኬቲንግ  ላይ ትኩረቱን አድርጎ የሚሰራ ሲሆን መንግስት እስኪያግደው ድረስ በሀገራችን ተንቀሳቅሷል። እዚሁ ድርጅት ውስጥ እያለ በእንግሊዝኛ ብቻ የነበሩ የኔትወርክ ማርኬቲንግ ማንዋሎችን ወደ አማርኛ ሲመልስ ከቆየ በኋላ በመጽሐፍ መልክ አሳተመው። ከመጽሐፉ ህትመት ማግስት “ኢትዮ ቪዥን የችሎታ ማግኛ” የሚል የስልጠና ማዕከል ከፍቶ በርካቶችን ከችሎታቸው ጋር ማገናኘት ቻለ።
የጥረት ሰው ስለሆነ አደርገዋለሁ ያለውን ሁሉ አድርጓል። ይህች ዓረፍተ ነገር የወዳጅ የተጋነነ አድናቆት እንዳልሆነች መግቢያዬ ላይ ያሰፈርኩት የኩኩሉ መጽሔት እትም በቂ ማሳያ ቢሆንም ሌላ ምሳሌ እጠቅሳለሁ። መስከረም 22፣ 2000 ዓ.ም ከ22 ወደ ፒያሳ ይጓዝ በነበረ ታክሲ ውስጥ ያገኛትን ወጣት ጥቂት ካዋራት በኋላ ሰባ ደረጃ ላይ ከመድረሱ ቀድሞ “ኔትወርክ ማርኬቲንግ” የሚል መጽሐፉን እየሳጣት “አንቺን ነው የማገባው” ብሏት ወረደ። ከሁለት አመታት በኋላ የሰርጉ ቀን ከጎኑ የቆመችው ሙሽራ፣ የያኔ ታክሲ ተጋሪው  የዛሬ ባለቤቱ አመለወርቅ ወልደኪዳን ነበረች።
2000 ዓ.ም ጥር ወር ላይ ፋና ብሮድካስቲንግ ኮርፖሬት የቅጥር ማስታወቂያ አውጥቶ ቢወዳደርም ተጠባባቂ ነበር መሆን የቻለው። ከወራት ቆይታ በኋላ ከፋና ተደውሎለት ከፍተኛ ሪፖርተር ሆኖ በ1415 ብር ተቀጠረ። የራሱ ትርፋማ ተቋም እንደነበረውና ማሰልጠኛ ከፍቶ ሰዎችን ከተቀጣሪነት ውጡ እያለ ሲመክር መክረሙን የሚያውቅ ግማሽ ልቡ ‘ለምን ትቀጠራለህ?’ ቢለውም ሌላኛው የልቡ ክፍል ደግሞ ‘ዓላማህን ይዘህ ተቀጥረህ ሞክረው’ ይለዋል፤ ሁለተኛውን ሰማና ተቀጠረ። ተቀጠረና 13 ከዓመታት ከ 5ወር  ፋና ቤት መቆየት ቻለ።
በእነዚህ 13 ዓመታት ብዙ ከፍና ዝቅታዎችን አሳልፏል። 2001 ዓ.ም የአባቱን ማለፍ ተከትሎ ከሃዘኑ በኋላ ወደ ቤተ ክርስቲያን ተጠጋ። የትኛውም እምነት ውስጥ ቢሆን የሰው ልጅ መንፈሳዊ መሆን አለበት ብሎ ያምናል። እስከ 2006 ዓ.ም ያሉትንና ‘የዝምታ ጊዜ’ ብሎ በሚገልጻቸው ዓመታት መንፈሳዊነቱ ላይ አብዝቶ ሰራ፤ ብዙ ሃይማኖታዊ ትምህርቶችንም ተማረ። ፋና ውስጥ ቀድመው ያልነበሩ ፎርማቶችን ጀምሯል፣ የሀገር ውስጥ ታሪኮች እንዲለመዱ አድርጓል፣ ቴሌቪዥኑ ሲጀመር ደግሞ በርከት ያሉ አጫጭር ታሪካዊ ተንቀሳቃሽ ምስሎችንና ዶክመንተሪዎችን  ሰርቷል።ለብዙዎች የሬድዮ ኤዲቲንግ ስልጠና ሰጥቷል፡፡
ለታሪክ ያለው ፍቅር የተለየ ነው፤ ይህ ፍቅሩ ለሀገር መልካም የሆነ አበርክቶን እንዲያኖር ረድቶታል። ራሱም ሲናገር “አንዳንዴ ያንተ ፓሽን የሀገሪቱ ክፍተት ይሆንና መሻትህን በመኖር እግረ መንገድ ሀገርህን ትጠቅማለህ” ይላል። እዛው ፋና ቤት እያለ የጀመረው የታሪክ ፍቅሩን መወጣት ቢያስቀጣውም ቢያስነቅፈውም በረታበት እንጂ አልቆመም። ጎን ለጎን በአንጻራዊነት የተሻለ ነጻነት ላለው ድሬ ቲዩብ ታሪካዊ ጽሑፎችን ማድረስ በመጀመሩ ብዙ ትውውቆችን ፈጠረለት።
በ2008 ዓ.ም የግለሰቦችን ታሪክ በሲዲ የመሰነድ ሀሳቡን ሲያነሳ ብዙዎች እንደ እብደት ቢቆጥሩበትም፤ ያለውን ከማድረግ ሰንፎ አያውቅምና የተሾመ ገ/ማርያም ታሪክን በሲዲ በማውጣት ትርፋማ መሆን ቻለ። የጸሃፌ ትዕዛዝ አክሊሉ ሃብተወልድ፣ የአርቲስት ተስፋዬ ሳህሉ፣ የአማረ አረጋዊን ጨምሮ 44 ሲዲዎችን ለማውጣት በቃ። ማማ በሰማይ፣ የኤርትራ ጉዳይ፣ ማህሌት፣ ምንትዋብና ሌሎች 10 የሚደርሱ መጽሐፍትን በኦዲዮ አሳተመ። ከአካፑልኮ ቤይና ኔትወርክ ማርኬቲንግን በተጨማሪ ‘10 ነገሮች ስለኦቲዝም’ እና ‘የአንኮበሩ ሰው በጄኔቭ’ የሚሉ ሌሎች መጽሐፍትን ለንባብ አብቅቷል።
ፋና በቆየባቸው ጊዜያት 1476 ፕሮግራሞችን አየር ላይ ሲያውል፣ ከእነዚህ ውስጥ 67 ያህሉ ለቲቪ የተሰሩ ናቸው፡፡ ስራዎቹን ሰንዶ የማስቀመጥ ባህል ያለው እዝራ፤ በየጊዜው ያለፉ ስራዎቹን የማየት ልምድ አለው፡፡
ያለፈውን አንድ አመት 170 የሚደርሱ የሚዲያ ሰዎችን ታሪክ በመዝገበ አዕምሮ ለማስፈር ደፋ ቀና ሲል ከርሞ አሁን ለማሳተም ችሏል። ‘ለሚዲያ ሰዎች ብቻ ሳይሆን በእያንዳንዱ ሙያ መዝገበ አዕምሮ እንዲኖር እፈልጋለሁ’ ይላል፤ ካለ ደግሞ ያደርገዋል። ገንዘብ አያስገኝም በሚባልለት የሀገር ውስጥ ታሪክ ስነዳ በትጋት 5 አመታትን ብቻ ተመላልሶ ትርፍ ማግኘቱን በኩራት ይናገራል። ይህ ሁሉ እንዲሆን ከፈጣሪ ቀጥሎ ዋጋ የምትከፍለው ባለቤቱ ድርሻዋ የጎላ መሆኑን ያወሳል። በመጀመሪያ ትውውቃቸው “አንቺን ነው የማገባው” ያለው ሰምሮለት በጥቅምት 7፣ 2002 ዓ.ም በመሰረተው ትዳር፣ ክርስቲያን እዝራ እና ካሌብ እዝራ የተባሉ ሁለት ልጆችን አፍርቷል።
ወደ ሰላሳ ለሚደርሱ ጸሐፍትና ሌሎች ባለሙያዎች የስራ እድል ፈጥሮ ትርፉን እያጋራ ይገኛል፤ አብረውት የሰሩት ሁሉ ስለእዝራ ሲናገሩ ባንድ ድምጽ ስለትጋቱና አንድ ነገር ከጀመረ ሳያሳካ አለመልቀቁን ያወራሉ። ታሪካቸውን ከሰነደላቸው ሰዎች አንዷ ዝናሽ ማሞ ስለእዝራ ስትናገር፤ “ሀሳቡን ወደ ተግባር ለመለወጥ የሚያሳየውን ትጋትና ጥረትን አስተውያለሁ። እዝራ ከጀመረ አይለቅም ደጋግሞ ለመደወል አይታክትም፤ ለማሳመን አይደክምም፤ ተከታትሎ ታሪኩን በእጁ ለማስገባት አይሰለችም፤ ምንም የሚፃፍ ታሪክ የለኝም፣ ስራ ይበዛብኛል፣ ጊዜ የለኝም የመሳሰሉት መልሶች ተስፋ አያስቆርጡትም። በጥበብ አስተናግዶ የማሳመን ተሰጥኦ አለው።” ትላለች።
ቅድስት ወልዴ የተባለች ባልደረባውም ትናገራለች፤ “የእዝራ ትልቁ ጥንካሬው ራዕዩ ነው፤ እውቀትም ሆነ ገንዘብ  ያለውን የሚያካፍል ነው፤ ሌላው እና ትልቁ ነገር  በእግዚአብሔር ማመኑ ነው። ራዕዩን ለማሳካት እንቅፋቱን አልፎ የትም መድረስ የሚችል እና እሱን እያሳየ ያለ መሆኑ ነው። በታሪክ ስራዎቹ ብዙ ያልተነገረላቸውን የሀገር ባለውለታዎችን ከተረሱበት ታሪካቸውን በመፈልፈል በኦዲዮ ሲዲ እና በዶክመንተሪ ያለመታከት  በመስራት  በሀገራችን ቀዳሚው ባለሙያ ይመስለኛል።’
“38 ዓመታት በትምህርት አብረን ነበርን” የሚለው አብሮ አደጉ ናይእግዚ ህሩይ፤ የእዝራ ንባቡ ላይ የሙጥኝ ማለት እንደ እናቱ ሁሉ ይገርመው ነበር፡፡ “እንደልጅም እንደጎረምሳም ሳይሆን ማሳለፉ ይገርመኛል” ይላል። የራሱን ስራዎች፣ ታሪካዊ ብሎ የሚያምንባቸውን ነገሮች እና በቴሌቪዥን ይተላለፉ የነበሩ ዜናዎች በካሴት ቀርጾ ማስቀመጡን እያስታወሰ “በወቅቱ የግሉ ዩቲዩብ ነበረው ማለት እንችላለን” ይላል።
በርካታ ወዳጆች በተለይ አብረውት የሚሰሩ ከእዝራ ባህሪ የሚገርማቸውን ሲጠየቁ ሁሉም ሊባል በሚችል መልኩ የሚጠቅሱት የጀመረው ስራ እስኪያልቅለት እረፍት ማሳጣቱና “ችክ” ማለቱን ነው፤ እኔ ግን ይህን ችክታ ትጋት ነው የምለው። ትጋቱ ደግሞ አሁን ላለበት የስኬት ደረጃ ሊያቃርበው ችሏል፡፡

ብራዚል ከአለማችን አገራት መካከል በርካታ የእግር ኳስ ተጫቾቿ በውጭ አገራት የእግር ኳስ ሊጎች የሚጫወቱባት ቀዳሚዋ አገር መሆኗንና ባለፉት አምስት አመታት 1 ሺህ 219 ብራዚላውያን የእግር ኳስ ተጫዋቾች በተለያዩ ሊጎች እንደተጫወቱ ሰሞኑን የወጣ ሪፖርት አመልክቷል፡፡
ከእነዚህ ብራዚላውያን የእግር ኳስ ተጫዋቾች መካከል 65 በመቶ ያህሉ በአውሮፓ አገራት ሊጎች ውስጥ እንደሚጫወቱና፣ ከፍተኛውን ቁጥር የሚይዙት በፖርቹጋል ሊጎች ውስጥ የሚጫወቱ 221 ብራዚላውያን ኳስ ተጫዋቾች መሆናቸውም ተነግሯል፡፡
ተቀማጭነቱ በስዊዘርላንድ የሆነው ኢንተርናሽናል ኢንስቲቲዩት ፎር ስፖርትስ ስተዲስ የተባለው አለማቀፍ ተቋም ባለፉት አምስት አመታት በአለም ዙሪያ በሚገኙ 135 ፕሮፌሽናል የእግር ኳስ ሊጎች ውስጥ ከተካተቱ 2 ሺህ 198 የእግር ኳስ ቡድኖች ያሰባሰበውን መረጃ መሰረት አድርጎ ባወጣው መረጃ እንደሚለው፣ ፈረንሳይ በ978 ተጨዋቾች የሁለተኛነት ደረጃን ይዛለች፡፡ 815 የእግር ኳስ ተጫዋቾቿ በተለያዩ የውጭ አገራት ሊጎች ውስጥ የሚጫወቱባት አርጀንቲና ሶስተኛ ደረጃን ስትይዝ፣ እንግሊዝ በ525፣ ጀርመን በ441 አራተኛና አምስተኛ ደረጃን መያዛቸውን መረጃው ያሳያል፡፡
ኮሎምቢያ በ425፣ ስፔን በ409፣ ክሮሺያ በ400፣ ሰርቢያ በ379 እና ሆላንድ በ367 የውጭ አገራት ሊግ ተጫዋቾች ብዛት እንደ ቅደም ተከተላቸው ከስድስተኛ እስከ አስረኛ ያለውን ደረጃ የያዙ የአለማችን አገራት መሆናቸውም ተነግሯል፡፡