”የኮቪድ-19 ክትባት እስኪገኝ ድረስ ማኅበራዊ ፈቀቅታን በአግባቡ መተግበር ወሳኝ የቫይረሱ መከላከያ ሆኖ ይቆያል። በህዳር በሽታ ወቅት ተተግብሮ የነበረው አገር በቀል የማኅበራዊ ፈቀቅታ በርካታ ኢትዮጵያውያንን አትርፏል። ይህ ትውልድ ደግሞ የራሱ መፍትሄ ያሻዋል።--” (በዳንኤል ካሣሁን)

                   እንደ መግቢያ
ድንገቴው የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ መላው ዓለማችንን ተቆጣጥሯል። ሚሊዮኖች በበሽታው ተጠቅተው፣ መቶ ሺዎች ውድ ሕይወታቸውን ተነጥቀው፣ በአስር ሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ዜጎች ቫይረሱ በኢኮኖሚው ላይ ባደረሰው ቀውስ ሳቢያ ለወራት በመኖሪያ ቤታቸው ተወሽበው አሉ። ወደፊት የሚሆነውን በርግጠኝነት ለመናገር ይቅርና አሁን ያለውን የቫይረሱን ጠባይ ገና በቅጡ መች ተረድተነው? ዛሬ ስለ ቫይረሱ የሚገኘው አዲስ መረጃ፣ የትላንቱን መረጃ እየተቃረነ፤ ለጥንቃቄ የሚሰጠን ምክርም እንደ አየሩ ጸባይ እየተቀያየረ ነው። ዶናልድ ራምዝፊልድ “ያወቅነው እውቀት አለ፤ አለመታወቁን የምናውቀው እውቀት አለ፤ ፈታኙ ግን አለመታወቁን የማናውቀው እውቀት ነው” ያለው አባባል የዘመነ ኮሮና እንቆቅልሽን በመጠኑ ሊገልፀው ይችላል።
ኮቪድ-19 እያገረሸ አብሮን ሊቆይ በመሆኑ የችግሩ ውስብስብነት አይቀሬ ነው። ክትባቱ ቢገኝ እንኳ ከሕዝብ ዘንድ ሊደርስ የሚችለው እጅግ ዘግይቶ ነው። ካለን የሆስፒታል፣ የህክምና ባለሙያ፣ የህክምና ቁሳቁስና መድሃኒት አቅርቦት አንጻር እንኳንስ ኢትዮጵያ በርካታ ያደጉ ሃገራትም ተፈትነው የወደቁበት ጉዳይ ነው። ዛሬ መንግሥት፣ የሃገር ውስጥ በጎ አድራጊዎችና ሕዝቡ እጅና ጓንት ሆነው እየተረባረቡ መሆናቸው ተስፋ ቢያጭርም፣ የኮሮናን ዘርፈ-ብዙ ችግር ከህክምና አንፃር ብቻ መፍትሄ ልናበጅለት አንችልም። ለምሳሌ ከሃገር ውስጥና ከሌሎች ያደጉ ሃገራት ከሚገኝ እርዳታ ጋር ተደማምሮ የሚገኘውን ውስን ሃብት በየቱ ሥፍራ ቀድመን ትኩረት ብናደርግ ከፍተኛ ውጤት (multiplier effect) እናመጣለን? አንደ ወሳኝ መፍትሄ የቀረበውን የማኅበራዊ ፈቀቅታን አንዴትስ ውጤታማ አናደርገዋለን? መልስ የሚያሻቸው ጥያቄዎች!
ትንቢተ ኮሮና?
በኢትዮጵያ ለኮሮና ወረርሺኝ የቀረቡ ትንበያዎችን በሁለት ልንከፍላቸው እንችላለን። አንደኛው ፍጹም የተጋነነ (ሟርት የመሰለ) “የራስጌ ግምት” ሲሆን በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ዜጎች በየዕለቱ እንደሚረግፉ የሚተነብይ ነው። የዚህ ምድብ አስቀድሞ በቻይና፣ በጣሊያንና በደቡብ ኮሪያ የተከሰተውን የኮሮና ሥርጭት ሥሌት ኮርጆ፣ እንደወረደ ለኢትዮጵያ በመሸለም “አስቀድሜ ተናግሬ ነበረ” ብሎ ይጠባበቅ የነበረ ይመስላል። የሁለተኛው ምድብ (አዘናጊ የመሰለ) ለኮሮና ወረርሺኝ የተቃለለ “የግርጌ ግምት” የሰጠ ነበር። ማስረጃውም ኢትዮጵያ የራሷ ባሕላዊ መድሃኒቶች ስላሏት፤ ፈጣሪ ሀገራችንን ከሌላው በበለጠ ስለሚጠብቃት፤ የዘመናችን ‘ነቢያት’ ኮሮና ኢትዮጵያን እንደማይደፍራትና ቢመጣም ድራሹ እንደሚጠፋ ስለተገለጸላቸው፤ ወዘተ--። ሃገርኛው ኮሮና ያለው ግን በሁለቱ የተለጠጡ ግምቶች መሃል ነው።
ከሥፍራም ሥፍራ አለ?
ኮቪድ-19 ከሰው ወደ ሰው በትንፋሽ የሚተላለፍ እንደመሆኑ የእርስ በርስ ቅርርብ ባህላችንና ትግበራችን የበሽታውን ሥርጭትና ቆይታ ይወስነዋል። በሰዎች መሃል ያለ የርቀት ዝንባሌን በተመለከተ ጥናቶች ሁለት ባህሎችን ይቆጥራሉ። የቀረቤታ (ይጠጌ) እና የፈቀቅታ (አይጠጌ) ባሕሎች። ይጠጌ ባህል በተንሰራፋባቸው አካባቢዎች የኮሮና ሥርጭትን ለመዋጋት አዳጋች ሲሆን በአይጠጌው ባህል ግን የቀለለ ይሆናል። የደቡብ አውሮፓ፣ የደቡብ አሜሪካ፣ የአረቢያ ሕዝቦች ከይጠጌ ባህል ሲመደቡ፣ በአመዛኙ በሞቃታማ የአየር ንብረት ክልል ይገኛሉ። ለምሳሌ ከአውሮፓ- ጣልያንና ስፔይን ሲገኙበት፣ እኛ ደግሞ የድሬዳዋ፣ ናዝሬት፣ ሞጆ፣ ወዘተ ከተሞችን ማከል እንችላለን። እንዳለመታደል ሆኖ፣ የይጠጌ ባህል አገራት ባመዛኙ የደኸዩ ናቸው። በሌላ በኩል፤ በሰሜን አውሮፓ ያሉ ሃገራት ከአይጠጌ ባህል ሲመደቡ አየር ንብረታችው በጣም ቀዝቃዛ፣ በኢኮኖሚያቸው ደግሞ ሃብታም የሚባሉ ናቸው።
እንደ ኢትዮጵያ ጤና ጥበቃ ሚኒስቴር ሪፖርቶች ከሆነ፤ የአዲሳባ ከተማ በኢትዮጵያ የኮቪድ-19 እንቅጥቅጣፍ (epicenter) ናት። ምንም አንኳ በኢትዮጵያ የከተሜው መቶኛ ድርሻ ጥቂት ቢሆንም የወረርሽኙ መናኽሪያ በመሆኑ የከተሞችን የሥፍራ ባህሪ መመርመር ግድ ይላል። ወረርሺኙ በሁሉም ሥፍራ እኩል አይገኝምና የሚብስባቸውም ሆነ የሚቀንስባቸው ቦታዎች ይኖራሉ። የቫይረሱ ፍጥነትም ሆነ ሥርጭት የሚወሰነው አንደ ቦታው (site) ጠባይ (ለምሳሌ የአየር ሙቀት፤ ርጥበት፣ ዝናብ፣ ንፋስ፣ ወዘተ) ብቻ ሳይሆን ቦታው ከአካባቢው ጋር ባለው ትስስር (situation) ጠባይ (መንገድ፣ የገበያ ቁርኝት የህክምና ጣቢያ አቅርቦት፣ ወዘተ) ላይ ተመርኩዞ ነው።
ሥፍራ ከሰው ልጅ መሰረታዊ ህይወት ጋር የተሳሰረ ነው፤ በተለይም ደግሞ ከጤና ጋር ያለው ጉድኝት ሲበዛ ቀጥተኛ ነው። በዘመናዊ መልኩ የማኅበረሰብ ጤናንና የሥፍራ ቁርኝትን ያስረዳው እንግሊዛዊው ዶ/ር ጆን ስኖው ነበር። በ1854 (እኤአ) የለንደን ከተማ በኮሌራ ወረርሺኝ ሕዝቡ እንደ ቅጠል እየረገፈ በነበረበት ወቅት በሽታው ከምድር ወደ አየር በተንነት መልክ ይሰራጫል ተብሎ በስህተት ይታመን ነበር። ዶ/ር ስኖው ግን የተለየ መላምት ይዞ በኮሌራ ሳቢያ የሞቱትን ሰዎች መኖሪያ አድራሻና የውሃ ፓምፖች የሚገኙበትን መረጃ አሰባሰበ፤ በከተማው ካርታ ላይ አድራሻዎቻቸውን አነጠበ (plot)፤ የሟቾቹንና የውሃ ፓምፖችን ሥርጭቶች ልክ አንደ አነባበሮ ላይና ታች አድርጎ ካዛመደ (multi layering system) በኋላ የኮሌራ ወረርሽኝን መነሻና የሥርጭቱን ዘይቤ ለመተንበይ የሚያስችል ዘዴ ፈለሰመ። በተለይም አንዱ የውሃ ፓምፕ የሚገኝበት ሥፍራ ከበርካታ ሟቾች አድራሻ ጋር በእጅጉ በመቀራረቡ የተለየ ፍተሻ አደርጎ ከመኖሪያ ቤቶች የሚወጣው የፍሳሽ ማስወገጃ ቱቦ ያፈስ እንደነበርና የጉድጓድ ውሃውም በፍሳሹ በመበከሉ ለኮሌራ በሽታ መንስዔ እንደነበር አረጋገጠ፤ የታመሙት ሰዎች ደግሞ የፓምፑን እጀታዎች ስለሚበክሏቸው ኮሌራው ወደ ሌሎች ተጠቃሚዎች እንደሚተላለፍ አበሰረ። ስለዚህ መላው የለንደን ከተማ እኩል የኮሌራ መነሻና መስፋፊያ ሥፍራ አልነበረም። ይህ ውጤት ዶ/ር ስኖውን ኤፒዲሚዮሎጂ (Epideomology) ለሚባለው የጤና ዘርፍ “አባትነት” ያበቃው ብቻ ሳይሆን ጂ.አይ.ኤስ (GIS: Geographic Information System) ለሚባል የትምህርት ዘርፍ የማዕዘን ድንጋይ ሆኗል። በጣም ተበክሎ የነበረው የውሃ ፓምፕ ሥፍራም፣ ለመታሰቢያ በብሮድዊክ ጎዳና ላይ ሃውልት ተሰርቶለት በአላፊ አግዳሚው እየተጎበኘ ይገኛል።
ፈቀቅታ ዋጋው ስንት ነው?
ማኅበራዊ ፈቀቅታ የሚጠይቀው የሥፍራ መጠን በቀላሉ የሚመተር ቁንጽል ነገር አይደለም። ይልቁንም በሰዎች የዕለት ተዕለት ሕይወት ጋር የተገመደ ነው። የአንድ ግለሰብ የሀብትና የሥልጣን ደረጃ እያደገ ሲመጣ ከሌላው ግለሰብ ጋ ሊኖረው የሚገባው አካላዊ ርቀት እየሰፋ ይመጣል። ለምሳሌ ተራ ባለጉዳይ ሆነን ቀርበናል አሉ። ከቀበሌ ሊቀ መንበሩ ይልቅ ሚንስትሩን ስናነጋግር ሊፈቀድልን የሚችለው አካላዊ ርቀት የትየለሌ ነው። ገንዘብና ሥልጣን ካለ መጠነ ሰፊ አካላዊ ርቀት አለ። ለምሳሌ አውሮፕላን ገንዘብ ላለው ተጓዥ ሁሉ የተፈቀደ ቢሆንም፣ ሁሉም ባለገንዘብ ግን እኩል አይገለገልበትም። የጆርጅ ኦርዌልን ድንቅ አባባል ለዚህ ጽሁፍ ስንል ብናሻሽለው “ሁሉም ተጓዦች እኩል ናቸው፣ ነገር ግን ጥቂት ተጓዦች ከሌሎች ይበልጥ እኩል ናቸው” እንዲል … የቢዝነስ ክላስ ተጓዥ እግሩን አንሰራፍቶ ሲንደላቀቅ፣ የኢኮኖሚ ክላስ ተጓዥ ግን የሚመተርለት የሥፍራ መጠን ብዙ የሚያፈናፍን አይደለም። ስለሆነም የሁለት ሜትር የእርስ በርስ መራራቅ ትግበራ ጥሩ ገቢ ላላቸው ግለሰቦች የምርጫ ጉዳይ ሲሆን ለደሃ (በደሳሳ ቤት ጠላ/ሻይ ለምትሸጠው፣ ጉልት ሽንኩርት ለምትቸረችረው፣ የከተማ አውቶቡስ ለሚጠቀመው፣ ወዘተ) ግን ቅንጦት ነው። ልክ ቻርለስ ዲክንስ “space is a luxury”  እንደሚለው።
ደሃ ሞት አይፈራም?
በበርካታ የመድረክ ስዎች “ኮሮና ደሃና ሃብታምን እኩል አደረገ” ተብሎ ሲወደስ ይደመጣል። በጥልቀት ቢታይ ግን የኮቪድ-19 ጥቃት ከሃብታሙ ይልቅ በድሃው ላይ በእጅጉ የሚያይል መሆኑን ነው። ለድሃ “መቀመጥ” ማለት “መቆመጥ” ነው እንዲሉ፤ ለክፉ ጊዜ ተብሎ የሚቀመጥ እርሾ ስለማይኖር፤ እንቅስቃሴ ሲቆም ህይወትም ትጨልማለች። የኒውዮርክ ታይምስ መጽሄት አንደዘገበው፤ በኒውዮርክ ከተማ ከበርቴዎች ከሚኖሩባቸው ሰፈሮች የኮሮና ወረርሺኝ በከተማቸው እንደተከሰተ ወደ 40% የሚሆኑት ኗሪዎች በሽታው ወዳልተንሰራፋባቸው አካባቢዎች መሸሽ ችለዋል። መሸሽ ያላስፈለጋቸው ሀብታሞች ደግሞ ከቤታቸው ሳይወጡ የሚፈልጉትን በቀላሉ እያገኙ ሰንብተዋል። በተቃራኒው በኩል ደግሞ በኢኮኖሚ አቅማቸው ዝቅተኛ የሆኑት ጥቁሮችና እስፓኞች መኖሪያቸውን ሳይለቁ ወላፈኑን እየተጋፈጡት ይገኛሉ። ለምሳሌ በአሜሪካ የሚዘወተር አባባል አለ፡- “አሜሪካ ስታስነጥስ ጥቁር ድሆቿ በኒሞኒያ ይያዛሉ”። በቅርቡ ይፋ የተደረገ ሪፖርት የሚያሳየው፤ ከሌላው ማህበረሰብ ይልቅ ጥቁሮች በኮቪድ-19 የበለጠ ተጠቅተዋል። አመዛኙ የሥራ ዘርፋቸው ጽዳት፣ ጤና፣ ጥበቃ፣ ሾፌር፣ እቃ አቅራቢ፣ ታክሲ አገልግሎት ወዘተ-- በመሆኑ ደግሞ ከኮሮና ጋር በሚደረገው ትግል፣ የግንባር መስመር ተሰላፊና ተጋላጭ አድርጓቸዋል።
እንደ ሪቻርድ ፓንክረስት፤ በ1918 (እ.ኤ.አ.) አዲስ አበባ በወቅቱ ከነበራት 50,000 ኗሪ ወደ 10,000 የሚሆኑት (20%) በተለይም ወጣቱ፣ ባለሥልጣናቱና በጣት ከሚቆጠሩት ዶክተሮችም ጭምር በህዳር በሽታ ህይወታቸው ተቀጥፏል። የሃያ ስድስት ዓመቱ ራስ ተፈሪ መኮንን በመጀመሪያው ዙር ወረርሺኝ ተጠቅተው በህይወትና ሞት መሃል የነበሩ ሲሆን “በለጋ እድሜያቸው ሊሞቱ ነው” ተብሎ በዲፕሎማቶች መሃል የመረጃ ልውውጥ እየተካሄደ ነበር። ራሳቸው ወደ አዲስ አበባ እንደተመለሱ በወረርሺኙ ሳቢያ ክፉኛ ታመሙ እንጂ ፊታውራሪ ሃብተ ጊዮርጊስ ዲነግዴ ለስራ ተልከው ከነበሩበት የወላይታ አውራጃ ባስቸኳይ ተመልሰው በተፈሪ መኮንን ሞት ሊፈጠር የሚችልን አለመረጋጋት እንዲያመክኑ ታቅዶ ነበር፡፡ በወቅቱ ወረርሺኙን ለመሸሽ አቅሙ የነበራቸውና ወደ ከተማው ዳርቻ በመሄድ ተወሽበው (ቀሣ ገብተው) ህይወታቸውን ያዳኑት ለምሳሌ ሊቀ ጳጳሱ አቡነ ማቴዎስ (አድዋ ድረስ ሄደው ግንባራቸውን ለጥይት ለመስጠት ያላመነቱት)፣ ከንቲባ ነሲቡ ዘአማኑኤል (ወዲያውኑ ወደ ከተማይቱ ተገደው ተመለሱ’ንጂ)፣ የበታች ሹማምንቶች፣ ወዘተ ነበሩ። ንግስት ዘውዲቱ ራሳቸው ወደ አንኮበር ለመሸሽ ተነስተው ነበር ተብሎ በወቅቱ ታምቷል፡፡ በዘመኑ ወደ አዲስ አበባ ከተማ ዳርቻ ባይሄዱም፣ በርካቶች በሚኖሩበቸው ግቢዎች ውስጥ ተራርቆ ለመቆየት የሚያስችል መተናፈሻ ነበራቸው። ለሥልታዊ ማፈግፈግም’ኮ ቦታና ፍራንክ ሊኖር ግድ ይላል።
ረሃብ ቀጠሮ ይሰጣል?
በኢትዮጵያ ሚዲያ የሚተላለፉትን መረጃዎችን ስንቃኝ፣ የማኅበራዊ ፈቀቅታን ጣጣ በቅጡ ያለመረዳት ጉዳይ ይስተዋላል። የኮሮናና የማኅበራዊ ፈቀቅታ ግንዛቤ ሃዋርያ ሆነው የቀረቡት ከሃኪሞቹ ይልቅ አርቲስቶቻችን ናቸው። ጥረታቸው ይደነቃል። ሆኖም ግን ሁሉም ናቸው ባይባልም አንዳንዶቹ ገና ራሳቸው በውል የተረዱት አይመስልም። ከዚህ ቀደም ገበሬው ዛፍ ቆርጦ ለተለያየ ግልጋሎት ሲጠቀም “ለምን” ብሎ የችግሩን ምንጭ ከመመርመር ይልቅ በየመድረኩና በየሚዲያው ልክ ገበሬው የዛፍን ጥቅም እንደማያውቅና አሉታዊ ውጤቱንም እንደማያስተውል፤ ወይንም አማራጭ ኖሮት ሳለ በግዴለሽነት እንደሚከውነው በመተርጎም- ልክ የወተትን ጥቅም ለድመት ማስተማር በመሰለ ምክር- በእርዳታ ሰጪዎች በጀት እየተደጎመ፣ በራዲዮና የቴሌቪዥን ፕሮግራሞች ይሰራጭ ነበር። ሌላም አለ። “ከወንዶች ይልቅ ሴቶች ለኤች-አይ-ቪ ኤድስ ተጋላጭ ናቸው” ሲባል ልክ ወንዶቹ የኤድስን አስከፊነት የተገነዘቡና ሴቶቹ ደግሞ ለሕይወት ዋጋ የማይሰጡ ይመስል፣ “የግንዛቤ ማስጨበጫ ዲስኩሮች” እየተንቆለጳጰሱ ለህዝብ ይቀርቡ ነበረ። አሁን ደግሞ ስለ ኮቪድ-19 አስከፊነት ተነግሮ ሳለ ህዝቡ በከተማው ሲንቅሳቅስ ታየ ተብሎ አንዳንድ አርቲስቶቻችን “ዳቦ በነጻ ይታደላል የተባለ ይመስል ህዝቡ በከተማው ተተራመሰ” በማለት ሲናገሩ በድራማዎቻቸው እየታዘብን ነው። ህዝብን በደፈናው መኮነን አግባብ አይደለም። ጥቂቶች ለቅንጦት ሲሉ ያጠፋሉ። ለምሳሌ በሺሻና ጫት ቤቶች ታጉሮ በመገኘት ሊሆን ይችላል። አብዛኛው የሚንቀሳቀሰው ግን የሞት ሽረት ጉዳይ ሆኖበት ነው። ባለቅኔ ሎሬት ጸጋዬ ገ/መድኅን፣ የረሃብን አስከፊነት እንዴት ነበር በግጥም የገለፀው?
ጠቅጥቅ ዝም ብለህ?
ከመሃል አዲሳባ ተነስተን በሁሉም አቅጣጫ ወደ ከተማዋ ዳርቻ ብንጓዝ፣ የሰዎች ቁጥር እየቀነሰ፣ በቤቶች መሃል ያለው ርቀት እየሰፋና የግቢዎች ስፋት እያደገ መሄዱን እንታዘባለን። እንዳሁኑ ከመጠን በላይ ከመተፋፈጉ በፊት በአዲሳባ በርካታ ባዶ ሥፍራዎች የነበሩ ቢሆንም ከጊዜ ወደ ጊዜ ተመናምነዋል። በኢትዮጵያ ቴሌቪዥን በሰባዎቹና በሰማንያዎቹ የተቀረፁ የሙዚቃ ክሊፖች የሚያስገነዝቡን ነገር ቢኖር፣ መሃል አዲሳባ በሰውም ሆነ በተሽከርካሪ ብዛት እንዳሁኑ መተናፈሻ አላጣም ነበር። አሁን አሁን የሙዚቃ ክሊፖች እየተቀረጹ ያሉት በከተማዋ ዳርቻ ከሚገኙ ተራርቀው የተገነቡ ቅንጡ መንደሮች ላይ መሆኑ የግጥምጥሞሽ ጉዳይ ብቻ ይሆን? በተለይም መሃል አዲሳባ አካባቢ የነበሩ ማናቸውም ቤት ያላረፈባቸው ሥፍራዎች (በዛፍና በጓሮ እርሻ ተሽፍነው የነበረ ቢሆንም እንኳ) ለግንባታ ማስፋፊያ ውለዋል። ቀድሞ በየመንደሩ የነበሩ የስፖርት ማዘውተሪያ ስፍራዎች ደብዛቸው ጠፍቷል። ተጨማሪ የመኖሪያ ክፍሎችን ሰርቶ በማከራየት ኑሮን መደጎም ስለሚቻል በርካቶች በመኖሪያ ግቢያቸው የነበሯቸውን ባዶ ሥፍራዎች ገንብተውበታል። ባንዳንድ ሰፈሮች በከተማው ፕላን መሰረት፣ ቀድሞ በቂ ሥፋት የተመደበላቸው መንገዶች ከአዋሳኝ ጊቢዎች በሚደረግ ህገወጥ ማስፋፊያ እየተሸራረፉ በእጅጉ ጠበዋል። ችግሩ በበረታባቸው አካባቢዎች የሚገኙ ጠባብ የመተላለፊያ መንገዶች ለልብስና ጌሾ ማስጫ፣ ለድንኳን መትከያ፣ ወዘተ-- ጭምር ስለሚያገለግሉ የእድር መኪና እንኳ የማይገባባቸው በርካታ መንደሮች አሉ። አያርገውን’ጂ እንዲህ አይነት መንደር ኮቪድ-19 አንዴ ከገባ በቀላሉ አጅ ይሰጣል?
እል፟ፍ ሲሉ እልፍ ይገኛል?
አንድ የከተማ ኗሪ የኢኮኖሚ አቅሙ ሲጎለብት ፍላጎቱም ሆነ ስጋቱ ስለሚንር ወደ ከተማ ዳርቻ ሄዶ (suburbanization በሚባለው) አመቺ የመኖሪያ ቤት ይገዛል/ይከራያል። ባብዛኛው ይህ ሥፍራ ወንጀል የማይበዛበት፤ የትምህርት ቤት ክፍሎች የማይጣበቡበትና የመኪና ማቆሚያ እጥረት የማይኖርበት ነው። የሞላለት ኗሪ ወደ ዳርቻው በተዘዋወረ ማግስት በምትኩ ወደ ከተማው የሚመጣው አዲስ ኗሪ ይተካበታል። ከተማ ሲሰፋ በዙርያው ያሉ የእርሻ መሬቶችን ይበላል፤ በፍትሃዊነትም ይሆን በኢ-ፍትሃዊነት አርሶ አደሮችን ያፈናቅላል። ለአብነት ሕዝቡን አስተባብሮ በቀድሞው የኢሕአዴግ መንግሥት ላይ ከፍተኛ ጫና ካደረጉ አጀንዳዎች አንዱ የአዲሳባ ከተማ ቅጥ አልባ መስፋፋትና ማስተር ፕላኑ ያስከተለው ጣጣ ነበር።
ለአዲሳባ የህዝብ እድገት አንዱ መንስዔ፣ ከሌሎች የሀገሪቱ አካባቢዎች ወደ ከተማው የሚፈልሰው ቁጥር መበራከቱ ነው። ከሰሃራ በታች ባሉ የአፍሪካ ከተሞች ላይ የተደረገ ጥናት አንደሚያሳየው፤ ከከተሞች ርቀው በሚኖሩ ህዝቦች የሚዘወተር የጎሳዎች መሃል ጥርጣሬና ግጭት አለ። ይህ የደህንነት ሥጋት በርካቶቹን ወደ ከተሞች እንዲጎርፉ ያነሳሳቸዋል (push factor የሚባለው)። በበርካታ ክልሎች የሚገኙ ባለሃብቶች ካፒታል ሲያፈሩ፣ በቀጣይ የሚያልሙት በአካባቢያቸው የሚገኝ ንግዳቸውን ወደላቀ ደረጃ ማሳደግ ሳይሆን ወደ አዲሳባ በመምጣት ቤት መግዛትና ኑሮን መመስረት ነው። ወደ አዲሳባ ከተማ የሚደረገው ፍልሰት እንዲጨምር ያስቻለው ከተማው በአማላይ የኢኮኖሚ አማራጮች (pull factors የሚባሉት) ተንበሽብሾ ሳይሆን በከፊልም ቢሆን አንጻራዊ የኑሮ ዋስትና ስለተጎናጸፈ ጭምር ነው።
ችግሩ ግን ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በአዲሳባ ዳርቻ ያሉ መንደሮች በፖለቲካው ትኩሳት ሳቢያ የሰላምና የመኖር ዋስትናቸው ከጥያቄ ውስጥ መውደቁ ነው። ባንድ በኩል ወደ አዲሳባ በተናጠልም ሆነ በቡድን የሚተመው ሕዝብ እንደቀጠለ ነው፡፡ ለምሳሌ አማራው ከጉራ ፈርዳ፣ ኦሮሞው ከሶማሌ ክልል ሲፈናቀሉ መዳረሻቸው አዲሳባ እንደነበር ተመልክተናል፡፡
በሌላ በኩል፤ አዲሳባ እንደ ቀድሞው ወደ ጎንዮሽ የመስፋት እድሏ ተመናምኗል። ይባስ ብሎ ቀድሞ በከተማው ዳርቻ መንደሮች የነበሩ አንዳንድ ኗሪዎች ወደ መሃል አዲሳባ የሚደረግ የምልሰት አዝማሚያ (reverse suburbanization) እያሳዩ ነው።
እንደ  መውጫ
የከተማ ኗሪ ለኮቪድ-19 አጅግ ተጋላጭ ቢሆንም በደንብ ከተያዘ ስርጭቱን መቆጣጠር ይቻላል። ታይዋን፤ ደቡብ ኮርያና ሲንጋፖር ከተሞች ችምችም ያለ የሕዝብ ሥርጭት ኖሯቸው ሳለ አስቀድመው እርምጃ በመውሰዳቸው ነው አስከፊውን የኮሮና እልቂት ያስቀሩት።  የኮቪድ-19 ክትባት እስኪገኝ ድረስ ማኅበራዊ ፈቀቅታን በአግባቡ መተግበር ወሳኝ የቫይረሱ መከላከያ ሆኖ ይቆያል። በህዳር በሽታ ወቅት ተተግብሮ የነበረው አገር በቀል የማኅበራዊ ፈቀቅታ በርካታ ኢትዮጵያውያንን አትርፏል። ይህ ትውልድ ደግሞ የራሱ መፍትሄ ያሻዋል። ከሌሎች ሃገራት መኮረጅ ካለበትም ከአገሪቱ ተጨባጭ ሁኔታ ጋር እየተገናዘበ መሆን ይኖርበታል። የችግሮች መጠንና ውስብስብነት ከሥፍራ ሥፍራ እንደ መለያየቱ ሁሉ መፍትሄውም ያልተማከለ መሆን ይኖርበታል። ለዚህ ስኬት እንዲረዳ ደግሞ በሃገሪቱ ያሉ የፕሮፌሽናል አሶሴሽኖች የዘንድሮውን አመታዊ ኮንፈረንሶቻቸውን (ቨርቹዋሊም ቢሆን) በኮቪድ-19 ላይ አትኩረው አባላቶቻቸው የመፍትሄው አካል እንዲሆኑ ይተጉ ይሆን?
በሌሎች ሃገራት የኮሮና ቫይረስ ቅድሚያ ሰለባዎች በበሽተኛ መንከባከቢያ ጣቢያዎች (Nursing Homes) የሚገኙ ታካሚና ነርሶች ነበሩ።  ይህ እንዳይደገም በአዲስ አበባ ከተማ ያሉ በርካታ የአረጋውያን ማዕከላት መላ እየዘየዱ ይሆን? በተለይም የምስራቁን ድንበራችን በባህሪው ወንፊታማ በመሆኑ በድንበር ተሻጋሪ የሰዎች ዝውውር ላይ የቁጥጥር ሥርዓት ተዘርግቶ ይሆን?
የቅርብ ጊዜ የኢትዮጵያ ታሪክ የሚያሳየን ታላላቅ አደጋዎች፣ የቀድሞ መንግስታት መሰረትን ሲያናጉና በቀጣይ አመታትም መንግሥታቱ እንደሚወድቁ ነው። በንጉሡ ጊዜ የወሎ ረሃብን፣ በደርግ ጊዜ የሰባ ሰባቱ ረሃብን መጥቀስ ይቻላል። አሁን በሥልጣን ላይ ያለው መንግሥት፤ ይህን ወረርሽኝ ቀዳሚ አጀንዳው አድርጎ፤ ዜጎችን አስተባብሮ፤ እውቀት-መር በሆነ መንገድ ሕዝቡን ይታደጋል? ወይንስ ችግሩን በማለባበስ ለውድቀቱ ጉድጓድ ይምሳል? የተቃዋሚ ፓርቲዎችስ? አጀንዳቸውን ፈታኝ በሆነው የኮቪድ-19 ወረርሺኝ ላይ አተኩረው ከሕዝቡ ጋር ይረባረባሉ? ወይንስ እንደ ወትሮው ስቱዲዮና መድረክ ላይ ከትመው በታዛቢ ማሊያ ይጫወታሉ?
በመጨረሻም፤ ፈተናው ይከብድ ይሆናል እንጂ ሁሉም ያልፋል፤ ኮሮና ቢሆንም’ኳ፡፡

ሚዛናዊነት የጎደለው የአምነስቲ  ሪፖርት
የአምነስቲ ኢንተርናሽናልን ሪፖርት በጥሞና አነበብኩት። እጅግ ስሜት የሚነኩ በርካታ የሰብአዊ መብት ጥሰቶች በሪፖርቱ ውስጥ ተካትቷል። ግፍ ለተፈጸመባቸው  አይደለም፣ ለሰማነው እንኳን ከባድ ጸጸት ጥሎብናል። የኢትዮጵያውያን እናትና አባቶች ሆይ፤ መጽናናቱን ይስጣችሁ እላለሁ!! የመረጃው ጥራትና ሚዛናዊነት እንደተጠበቀ ሆኖ፣ የቀረበው ሪፖርት አሳሳቢ ስለሆነ፣ መንግስት ተገቢውን ማጣራት አድርጎ፣ የእርምት እርምጃ እንዲወስድ አበክሬ እጠይቃለሁ።
ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ ሪፖርቱን ጠለቅ ብለን ስንፈትሽ ግን የአምነስቲ ኢንተርናሽናል ሪፖርት አንድ ክልልን፣ ያውም አንድ የፖለቲካ መስመርን ብቻ ተከትሎ ለምን ተዘገበ የሚል ጥያቄ እንድናነሳ ያስገድደናል። ከታሪክና ከተሞክሮ እንደምንረዳው፤ አምነስቲ በአንግሎ ሳክሰን ነጮች የተሞላ፣ በግልጽ ከሚዘግበው ባልተናነሰ የሕቡዕ ዓላማና ግብ የተበጀለት፣ ከምዕራባውያን ውጭ ሌላው የዓለም ፍጡር ሁሉ ግፈኛና አረመኔ አስመስሎ ለማሳየት የተመሰረተ ተቋም ነው።
በዚህም የተነሳ በርካቶች፣ አምነስቲን ቀለም አምላኪ ነጮች፣ የኒዮ-ኮሎኒያል ዓላማቸውን ከግብ ለማድረስ ያለ ክብሩና ያለ ንጽህናው በማወደስ፣ በማሞገስና ተደማጭነት እንዲኖረው በማድረግ፤ ዓላማቸውን እንዲያሳካ የሚያሰማሩት ለስላሳ ሃይል (Soft Power) ነው። ይህ ብቻ አይደለም፤ አምነስቲ የገዢዎቹን ተልዕኮ ማስፈጸሙ እንደተጠበቀ ሆኖ፣ በተረፈው ሰዓት፣ ጊዜና እግረ መንገዱን የራሱን “ጥሪ” እና “ተልዕኮ” አንግቦ፣ የበለጠ ለቀረበውና ለከፈለው የሚተጋ የመፈንቅለ መንግስትና የብሔር ግጭት ሴራ መጠንሰሻና መቀፍቀፊያ ተቋም እንደሆነ በርካቶች የሚስማሙበት ነው።
ወደ ሀገራችን ጉዳይ ስንመለስ፣ ባለፈው ሶስት ዓመት፣ በመንግስት ሃይልም ሆነ በታጣቂ ቡድን፣ በፖለቲካ ፓርቲዎችም ሆነ በጽንፈኛ ቡድኖች ቀጥተኛ ተሳትፎ በሺ የሚቆጠሩ ዜጎች በግፍና በአሰቃቂ ሁኔታ ተገድለዋል፣ ተፈናቅለዋል፤ እህቶቻችን፣ እናቶቻችን ተደፍረዋል። በፖለቲካ ሃይሎች የጥላቻ ፖለቲካ ምክንያት፣ ያለ ምክንያት በግፍ የፈሰሰው የሱማሌው፣ የጋሞው፣ የወላይታው፣ የኦሮሞው፣ የአማራው፣ የትግራዩና የጉራጌው ደም ከመቃብር በላይ እየጮኸ ነው። በዩኒቨርስቲዎቻችን ውስጥ ሞታቸው ከንቱ ሆኖ የቀሩ ልጆቻችን፣ እምጥ ይግቡ እስምጥ መላቸው ሳይታወቅ ደብዛቸው የጠፋ እህቶቻችን ጉዳይስ የታለ!?
አምነስቲ ሆይ፤ ዛሬ ኢትዮጽያ ውስጥ ያንድ ወገን ዘገባ፣ ያንድ ቡድን ትርክት በቂ ተጫዋችና ተዋናይ አለው። ኢትዮጵያውያን የቸገረንና ዘመኑ የደቀነብን ፈተና ግን ዘር ለይቶና ብሔር ቆጥሮ የሚሰራጭን የጥላቻ ዘገባ ሰበብ እያደረገ የሚፈጸመው ፍጅትና እልቂት ነው። ይህ አልበቃ ብሎ ግን ሚዛናዊነትና ርትዕ የጎደለው፣ የአንድ ፖለቲካ መስመር ተከትሎ የሚቀነቀን፣ አንዱን አቃፊ ሌላውን አግላይ ሪፖርት፣ “የሰውን” ዘር መሰረት አድርጊያለሁ ከሚል ተቋም ሲቀርብ ማየት ከአሳፋሪነትም በላይ ነውር ነው። ስለ ሰው ዘር ፍትህና ርትዕ ከቆማችሁ፣ የሌሎቻችን ሞት፣ ስደት፣ እርዛትና ግድያ ለምን አልተሰማችሁም? ለምንስ አልቆጫችሁም?!
ብትወዱትም ብትጠሉት፤ ሌሎቻችንም እንደ ሰው ልጅና እንደ ዜጋ የሚሳሳልን፣ የሚያለቅስልን በሕይወት እንድንኖርለት የሚፈልግና የምትፈልግ እናት፣ አባት፣ እህትና ዘመድ፤ ቢያንስ ደግሞ ወገን ያለን ፍጡሮች ነን። አምነስቲ ሆይ፤ ሁሉን አቀፍ የሆነ፣ የሰውን ዘር በእኩል የሚያይ፣ ግፍና ግፈኞችን የሚጸየፍና በስማቸው የሚጠራ፣ ለፍትህ እንዲቀርቡ ጥሪ የሚያስተላልፍ ሪፖርት አሁኑኑ እንዲወጣ እንጠይቃለን።
 (ከሙሼ ሰሙ ፌስቡክ)
***

      “ኮሮና” እና የሽግግር መንግስት!
በምርጫ 97 ወቅት ሰኔ 1 እንዲሁም ጥቅምት 23 እና 24 በዋናነት አዲስ አበባ ከተማ ውስጥ በተካሄደው ጭፍጨፋ ማን ምን ሚና ነበረው? የግንቦት 30ው ወረቀትስ እንዴት ተቀነባበረ? በማንስ ተበተነ? ወዘተ የሚለው የማይታለፍ እንደሆነ ቢታወቅም፣ ይህ ግን ለኔ ለጊዜው ወቅታዊ አይደለም። በተመሳሳይ ከ2010 ለውጥ ወዲህ ከተካሄዱ ፍጀቶች በስተጀርባ የማን ሚና ምን ነበር? የሚለውን ጨምሮ የቅርቡ የ86ቱ ሟቾችም ጉዳይ በተመሳሳይ የማይታለፍ ቢሆንም፣ አሁን ላይ ሰዎቹን ከሚጠረጠሩበት ጉዳይ ጋር አያይዞ ማንሳቱ ፋይዳ የለውም።
ፋይዳ የማይኖረው የጥፋተኛነትም ሆነ የጸጸት ስሜት የሌለባቸውን ሰዎች በማያፍሩበት ምናልባትም በሚኮሩበት ጉዳይ ለመግጠም መሞከር የሚለውጠው ነገር ስለማይኖር ነው። አንዳንዶች የሚገርማቸው ከዚያ ሁሉ ወንጀልና ነውር በኋላ ግለሰቦች አደባባይ ሲወጡ በአደባባይ የሚደግፏቸውና ፌስቡክ ላይ የሚያጨበጭቡላቸው ሰዎች መገኘታቸው ነው። መታወቅ ያለበት ለነዚህ ወገኖች ድጋፍ የሚሰጠው ጽንፈኛው ብሄርተኛ ሃይል መሆኑ ግልጽ ነው።ይህ ሃይል ደግሞ በጭፍን ብሄርተኝነት ድንዛዜ ውስጥ ያለ በመሆኑ መቃወሙን እንጂ ውጤቱ ምን እንደሚሆን አይረዳውም። የሚገባው ወይንም የሚባንነው አዲስ አበባ አሌፖ፣ ኢትዮጵያም ሶርያ ሲሆኑ ነው። ይህ ሃይል በማናቸውም ሁኔታ ሥርዓት እንዲፈርስ የሚቋምጥ፤ በጥላቻም ሆነ በሌላ ተቃውሞ ለተባለ ነገር ሁሉ ድጋፍ የሚሰጥ በመሆኑ ይህን በድንዛዜ ውስጥ ያለ ሃይል በአምክንዮ ማንቃት አይቻልም።
በዚህ ወይንም በዚያ ብሄር ሥር የተኮለኮለው ድንዛዜ ውስጥ ያለው ሃይል የጥላቻ፣ የዘረፋና የሰቆቃ ፊታውራሪዎች የሆኑት ስብሃት ነጋ፣ የአማራ ነጻ አውጪ ነኝ ብለው ቢመጡ የሚያጨበጭብ፤ አባይ ጸሃዬ ኦሮሞ ን ነጻ ላወጣ ነው ቢሉ የሚከተል፤ ጌታቸው አሰፋ የደቡብ ብሄሮችን ልታደግ ነው ቢሉ ቀይ ምንጣፍ የሚዘረጋ ወዘተ መሆኑን የሚጠራጠር የድንዛዜያቸውን መጠን ያልተረዳ ብቻ ነው።
በመሆኑም ለማይሰሙት የሥልጣን ረሃብተኞች፣ ሃጢያታቸውን ከማስታወስ እንዲሁም በድንዛዜ ውስጥ ያሉ ተከታዮቻቸውን ለማንቃት ከመጨነቅ፣ ግለሰቦቹ የትናንት ወንጀላቸውን እንዳይደግሙት መንግስት የሕዝቡን ሰላምና ደህንነት የመጠበቅ ሕጋዊ ሃላፊነቱን እንዲወጣ ማሳሰቡ አስፈላጊ ይሆናል። እንደ ፓርቲ ለመመዝገብ አራት ሺህ ፊርማ ማሰባሰብ ያልቻሉ የት ይደርሳሉ፣ የሚለው ንቀትም ተገቢ አይመስለኝም።
ግለሰቦቹ የራሳቸው ችግር ቢኖርባቸውም፣ መንግስት በሕገ ወጥ መንገድ ሥልጣኑን የሚያራዝምበት ሁኔታ ውስጥ ከገባም በጉዳዩ ላይ መወያየቱ ክፋት የለውም።ለዚህ ምላሽ ለማግኘት ግን ሥልጣን ያለው መንግስት ምርጫውን ለማካሄድ ፍላጎት ነበረው ወይንስ አልነበረውም ? የሚለውን መጠየቅ ግድ ይላል። ቀን ተቆርጦ ዝርዝር መርሃ ግብር ወጥቶ ሂደቱ በቀጠለበት የኮሮና ቫይረስ መከሰቱ በፈጠረው ስጋት ምርጫው መስተጓጎሉ ግልጽ ሆኗል። በዚህ ሂደት ውስጥ መንግስት ምርጫው እንዲራዘም መፈለጉን የሚያሳይ ሁኔታ በግሌ አልታየኝም። ይህ የመቶ ሺህዎችን ሕይወት የቀጠፈውና ሚሊዮኖችን የለከፈው ኮሮና ቫይረስ (ኮቪድ 19) እንኳን ምርጫ አድርጋ የማታውቀውን ኢትዮጵያን በምርጫ ውስጥ ክፍለ ዘመናት ያስቆጠሩትን አጣብቂኝ ውስጥ አስገብቷል። እንኳንስ ግለሰቦችና ቡድኖች ሕግ ሆነው በኖሩባት ኢትዮጵያ ይቅርና ሕግና ሥርዓት ለዘመናት በገነባችው አሜሪካ ሕገ መንግስት ላይ ኮሮና ቫይረስ እያንዣበበ ይገኛል።
International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) የተባለ ተቋም ይፋ እንዳደረገው፤ እ.ኤ.አ ከየካቲት 21 እስከ ሚያዚያ 29 ቀን 2020 ዓ.ም ባለው ጊዜ ውስጥ 52 ሃገራት የምርጫ ጊዜያቸውን አሸጋሽገዋል። ከእነዚህ ውስጥ 17ቱ ያሸጋገሩት ዋና ምርጫና ሪፈረንደም ሲሆን፣አሜሪካውያንም ከ175 ዓመታት በኋላ የምርጫ ቀን ልንቀይር ይሆን ወይ ? የሚል ጥያቄ ማንሳታቸው ይፋ ሆኗል። የአሜሪካው ዕጩ ፕሬዚዳንት ዴሞክራቱ ጆ ባይደን በመጪው ህዳር 3 ቀን 2020 የሚካሄደውን ፕሬዚዳንታዊ ውድድር፣ ትራምፕ በኮሮና አሳብበው ሊያሻግሩት ይሞክራሉ ሲሉ ከሰዋል። ይህንን ተከትሎም፣ በአሜሪካውያኑ ዘንድ የህግ ክርክር ተነስቷል። በርግጥ የምርጫ ቀኑን የመለወጥ ስልጣን የፕሬዚዳንቱ ሳይሆን የኮንግረሱ መሆኑን ዋሺንግተን ፖስት የህግ ባለሙያዎችን ዋቢ አድርጎ ዘግቧል። ኮንግረሱም ቢሆን በየአራት ዓመቱ በህዳር ወር የመጀመሪያው ማክሰኞ ምርጫ ይካሄዳል የሚለውን ከ1845 ጀምሮ የተተከለውን የምርጫ ቀን ማሻሻል ቢችልም፣ የምርጫ ቀኑን በሳምንታት መግፋት እንጂ ፥ፕሬዚዳንት ትራምፕ እ.ኤአ ከጥር 20 ቀን 2021 እኩለ ቀን በኋላ በኋይት ዋይስ  ቤተ መንግስት ውስጥ እንዲቆዩ የማድረግ ስልጣን የለውም። ሁኔታው ወደዚያ ካመራ ሕገ መንግስታዊ ማሻሻያ የግድ የሚል መሆኑን አሜሪካውያኑ የህግ ባለሙያዎች ይገልጻሉ።
ምርጫቸውን በፖስታ ቤት ጭምር መላክ በሚችሉት አሜሪካውያን ላይ የኮሮና ቫይረስ ተጽዕኖ የጎላ እንደማይሆን ቢታመንም 2/3 ኛ የሚሆኑት አሜሪካውያን ኮሮና ቫይረስ የአሜሪካንን ፕሬዚዳንታዊ ምርጭ ሊያስተጓጉል እንደሚችል ስጋታቸውን መግለጻቸውን የአሜሪካውያኑ የጥናት ተቋም ፒው ሪሰርች ከ10 ቀናት በፊት ይፋ አድርጓል። ኮሮና ቫይረስ ለዓለም ሕዝብ ምን ያህል ፈተና እንደሆነ በዝርዝር ማየቱ ያስፈለገው የኢትዮጵያን ሁኔታ ከዚያ አንጻር ለመመዘንም ጭምር ነው።
ኢትዮጵያ ውስጥ ባለው ሕገ መንግስት የፓርላማውም ሆነ የጠቅላይ ሚኒስትሩ የስልጣን ዘመን የሚያበቃው መስከረም 25 ቀን 2013 ዓ.ም ነው። (እነ ጃዋር መስከረም 30ን ከየት እንዳመጡት አይገባኝም። ምክንያቱም ፓርላማው ስልጣኑ የሚያበቃው በ2013 ዓ.ም የመጨረሻው ሰኞ፣ መስከረም 25 ነውና) ፓርላማው የስልጣን ዘመኑ ከማብቃቱ በፊት ባለው አስገዳጅ ሁኔታ ስልጣኑን ለማራዘም ያለውን አማራጭ በተመለከተ መንግስት በባለሙያ ማስጠናቱን ይፋ አድርጓል። ጥናቱን ያካሄዱት ባለሙያዎች መሆናቸው ከመነገሩ ባሻገር ያቀረቧቸው አማራጮች ሕገ መንግስታዊ መሆናቸውን ሌሎች ገለልተኛ ባለሙያዎችም እየመሰከሩ ነው። የሽግግር መንግስት ብሎም ከዚያ አለፍ ያለ ጥሪ ለማድረግ በአንድ መድረክ በተገኙት አቶ ልደቱና አቶ ጃዋር መካከል እንኳን በዚህ ዙሪያ አንድነት የለም። ልደቱ ሕገ መንግስቱን በማሻሻል ማራዘም ሕጋዊ መሆኑን ተቀብሎ ግን በዓለም አቀፉ ማህበረሰብ ዘንድ ያስገምታል ሲል ጃዋር ደግሞ ምንም ሕጋዊ ምክንያት የለም ሲል ተደምጧል። አወያዩ ግርማ ጉተማም ጉዳዩን ለማጥራት ያልፈለገው፣ ለማስተላለፍ በወሰኑት የጋራ መልዕክት ላይ ውዥንብር እንዳይፈጠር ይመስለኛል።
ህገ መንግስቱን ለማራዘም ህጋዊ መንገድ ካለና ይህም በአስገዳጅ ሁኔታ የተገባበት ከሆነ የሽግግር መንግስት ለምን ያስፈልጋል? ከሽግግር መንግስት የኢትዮጵያ ህዝብ የሚያተርፈው ምንድን ነው? እነማን ይሳተፋሉ? መመዘኛው ምንድን ነው? የሕወሃት አጫዋች የነበሩና ለውጥ እንዳይመጣ ከሕወሃት ጎን ሆነው የታገሉትስ ይሳተፋሉን? ሕወሓትስ እንደ ደርግ/ኢሰፓ ይገለላል? ወይንስ ይሳተፋል? ከ10 የማያንሱ የኦሮሞ ድርጅቶች እንዳሉ ይታወቃል። ለነዚህ የሚሰጠው ወንበር ከሕዝብ ቁጥር ፕሮፖርሽን አንጻር ይሆናል ወይንስ እንዴት ይደለደላል? ማን ምን ያህል ወንበር እንደሚያገኝ መመዘኛው ምንድን ነው? የካቢኔ ቦታ የሚሰጣቸው ድርጅቶች እነማን ይሆናሉ? በምንስ መመዘኛ?
አንዳንዶቹ ተጽዕኖ ፈጣሪ ድርጅቶችና ግለሰቦች መለያቸው ይበልጥ ረብሻና በግርግር ከመሆኑ አንጻር የሽግግር መንግስቱ እነሱን ቀና በማድረግ ሁከት ማንገስ እንጂ መረጋጋት እንዲመጣ ያደርጋልን? ሃገራዊ ራዕይና ኢትዮጵያዊነት እየለመለመ፣ አክራሪነት እየከሰመ ባለበት ሁኔታ ውስጥ አክራሪዎች የበዙበት የሽግግር መንግስት፣ የትናንት ጭለማን ከመጥራት ውጭ ምን መፍትሄ ያመጣል?
ለኢትዮጵያ መድህን የሚሆናት ዲሞክራሲያዊ ምርጫ ነው። ለዲሞክራሲያው ምርጫ ደግሞ መረጋጋት ያስፈልጋል። ለመረጋጋት ደግሞ የተረጋጋ መንግስት ግድ ይላል። የተረጋጋ መንግስት እንዲቀጥል ደግሞ ሁላችንም ከሕግ በታች መሆናችንን ማረጋገጥ ያስፈልጋል። በለውጡ ማግስት የተፈጠሩ ግርግሮች እንዳያገረሹ የሚያሳስበን ዜጎች ትግል እየሸጡ የከበሩና በብሔረሰብ ተሟጋችነት ሞት የሚነግዱትን የህወሓት ጉዳይ ፈጻሚዎችን እረፉ ልንላቸው ይገባል፡፡
(ከሲሳይ አገና ፌስቡክ)
***

  ለ5 ተከታታይ ቀናት በየዕለቱ 100 ሺህ አዳዲስ የኮሮና ተጠቂዎች ተገኝተዋል

           “ቫይረሱ መስፋፋቱን ቀጥሏል… ላለፉት ተከታታይ አምስት ቀናት በመላው አለም በየዕለቱ 100 ሺህ አዳዲስ ሰዎች በቫይረሱ እንደተያዙ ሪፖርት እየተደረገልን ነው ሳምንቱን የገፋነው” ነበር ያሉት የአለም የጤና ድርጅት ዳይሬክተር ዶ/ር ቴዎድሮስ አድሃኖም ባለፈው ሐሙስ በወረርሽኙ ዙሪያ የሰጡትን መግለጫ ሲከፍቱ፡፡
እሳቸው እንደሚሉት፤ በተለይ በሰሜንና ደቡብ አሜሪካ አገራት፣ በየዕለቱ በኮሮና ቫይረስ የሚያዙ ሰዎች ቁጥር ከተቀረው አለም ድምር የተጠቂዎች ቁጥር ከበለጠ ሳምንታት ተቆጥረዋል፡፡ በምስራቃዊ ሜዲትራኒያን፣ በደቡብ ምስራቅ እስያና በአፍሪካም በቫይረሱ የሚያዙ ሰዎች ቁጥር መጨመሩን ቀጥሏል:: የወርልዶ ሜትር መረጃ እንደሚያሳየው፤ እስካለፈው ሐሙስ አመሻሽ ድረስ ኮሮና ቫይረስ በመላው አለም ከ6.7 ሚሊዮን በላይ ሰዎችን ያጠቃ ሲሆን በቫይረሱ ሳቢያ ለሞት የተዳረጉ ሰዎች ቁጥርም ወደ 400 ሺህ ተጠግቷል፡፡
እስከተጠቀሰው ጊዜ ድረስ ከ1.9 ሚሊዮን በላይ ሰዎች የተጠቁባት አሜሪካ፤ በቫይረሱ ተጠቂዎች ቁጥር ከአለማችን አገራት በአንደኛ ደረጃ ላይ የተቀመጠች ሲሆን፣ ብራዚል በ587,017፣ ሩስያ በ441,108፣ ስፔን በ287,406 እና እንግሊዝ በ279,856 ተጠቂዎች እስከ አምስተኛ ያለውን ደረጃ ይዘዋል፡፡ በኮሮና ሳቢያ 110 ሺህ የሚጠጉ ሰዎች የሞቱባት አሜሪካ፤ በርካታ ቁጥር ያላቸው ሰዎች በቫይረሱ የሞቱባት ቀዳሚዋ የአለማችን አገር ስትሆን፣ እንግሊዝ በ40 ሺህ፣ ጣሊያን በ34 ሺህ፣ ብራዚል በ33 ሺህ፣ ፈረንሳይ በ29 ሺህ ያህል ሞት ይከተላሉ:: ቫይረሱ በከፍተኛ ሁኔታ እየተስፋፋና ጥፋት እያደረሰባት ያለችዋ ሌላዋ የአለማችን አገር ሜክሲኮ ባለፈው ረቡዕ 1 ሺህ 92 የኮሮና ሞት የተመዘገበባት ሲሆን፣ ይህም በአንድ ቀን ብዛት ያላቸው ሰዎች በቫይረሱ የሞቱባት ቀዳሚዋ የአለማችን አገር አድርጓታል ተብሏል፡፡

 ድርብርብ የኮሮና ተጽዕኖ በአፍሪካ
*በናይጄሪያ ከ812 በላይ የጤና ባለሙያዎች በኮሮና ቫይረስ ተይዘዋል
ኮሮና እስካለፈው ሃሙስ አመሻሽ ድረስ ከ165 ሺህ በላይ ሰዎችን ባጠቃባትና ከ4 ሺህ 700 በላይ ሰዎችን በገደለባት አፍሪካ ላይ እያሳደረ ያለውና በቀጣይም የሚያሳድረው ተጽዕኖ ድርብ ድርብርብ እንደሆነ ነው በተመድ የአፍሪካ ኢኮኖሚ ኮሚሽን በሳምንቱ መጀመሪያ ያስታወቀው፡፡ ወረርሽኙ መስፋፋቱን ተከትሎ 42 የአፍሪካ አገራት የእንቅስቃሴና ሌሎች ገደቦችን በመጣላቸው ብቻ አህጉሪቱ በድምሩ 69 ቢሊዮን ዶላር ያህል እንደምታጣ ኮሚሽኑ ማስታወቁን አናዶሉ ኤጀንሲ ዘግቧል፡፡
የአህጉሪቱ የኢኮኖሚ እድገት በከፍተኛ ሁኔታ ይቀንሳል ተብሎ እንደሚጠበቅ የጠቆመው ዘገባው፤ የአፍሪካ ቱሪዝም ክፉኛ መጎዳቱንና የአቪዬሽ ዘርፉም ከአየር መንገደኞች ሊያገኝ ይችል የነበረውን የ6 ቢሊዮን ዶላር ገቢ እንደሚያጣ ይጠበቃል ብሏል፡፡ ቪኦኤ በበኩሉ፤ በሳምንቱ መጀመሪያ ላይ የአለም የጤና ድርጅት በዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ሁለተኛ ዙር የኢቦላ ወረርሽኝ መከሰቱን አረጋገጠ ሲል በእንቅርት ላይ ጆሮ ደግፍን የሚያስተርት ሌላ ክፉ ዜና አስነብቧል፡፡
በናይጄሪያ ለጤና ባለሙያዎች በቂ የመከላከያ ግብዓቶች ባለመኖራቸው ሳቢያ ከ812 በላይ የጤና ባለሙያዎች በኮሮና ቫይረስ መጠቃታቸውን የአገሪቱ የበሽታ መከላከያና መቆጣጠሪያ ማዕከል ከሰሞኑ ባወጣው መግለጫ ማስታወቁን ቢቢሲ ዘግቧል፡፡ ካሜሩን በኮሮና ወረርሽኝ ስጋት ተዘግተው የቆዩ ትምህርት ቤቶችን ባለፈው ሰኞ መክፈቷን ተከትሎ በቫይረሱ የተያዙ አዳዲስ ሰዎች መጨመራቸውንና በዕለቱ 254 ሰዎች መያዛቸው መረጋገጡንም የቢቢሲ ዘገባ አመልክቷል፡፡
በደቡብ አፍሪካ፣ የደቡብ አፍሪካ የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ ስርጭትን ለመከላከል የወጡ አንዳንድ እገዳዎችና መመሪያዎች ከአገሪቱ ህገ መንግስት ጋር የሚጋጩና የቫይረሱን ስርጭት በማስቆም ወይም በመቀነስ ረገድ ይህ ነው የሚባል ፋይዳ የሌላቸው እንደሆኑ የገለጸው የአገሪቱ ፍርድ ቤት፤ መንግስት መሰል መመሪያዎችን እንዲያሻሽል ጥሪ ማቅረቡን ቢቢሲ ዘግቧል፡፡

በኮሮና የሞቱ ነርሶች ቁጥር በ1 ወር በእጥፍ ጨምሯል
በመላው አለም በኮሮና ቫይረስ ሳቢያ ለሞት የተዳረጉ ነርሶች ቁጥር በግንቦት ወር በእጥፍ በማደግ ከ600 በላይ መድረሱንና 450 ሺህ ያህል የጤና ባለሙያዎች በቫይረሱ መጠቃታቸውን ሮይተርስ ዘግቧል፡፡ አለማቀፉ የነርሶች ምክር ቤት ባለፈው ረቡዕ ይፋ ያደረገውን መረጃ ጠቅሶ ዘገባው እንዳለው፣ በግንቦት ወር መጀመሪያ ላይ 260 ብቻ የነበረው የኮሮና ቫይረስ ሟቾች ቁጥር ከእጥፍ በላይ በማደግ ከ600 ያለፈ ሲሆን ቁጥሩ በቀጣይም በፍጥነት ያድጋል ተብሎ ተሰግቷል፡፡
በመላው አለም በቫይረሱ ከተጠቁ ሰዎች መካከል በአማካይ 7 በመቶ ያህሉ የጤና ባለሙያዎች መሆናቸውንም ምክር ቤቱ ባወጣው መግለጫ ማስታወቁን ዘገባው አመልክቷል፡፡

የፍሎይድ ሞት ተቃውሞ
እና የኮሮና ስጋት
በአሜሪካ ጆርጅ ፍሎይድ የተባለ ጥቁር በአንድ ፖሊስ በጭካኔ መገደሉን ተከትሎ የተቀሰቀሰው ተቃውሞ በተለያዩ የአገሪቱ ከተሞች ተስፋፍቶ የቀጠለ ሲሆን፣ በርካታ ቁጥር ያላቸው ሰዎች በአንድ ላይ የሚያደርጉት ተቃውሞ የኮሮና ቫይረስን የበለጠ እንዳያስፋፋው ተሰግቷል፡፡ ምንም እንኳን አብዛኞቹ ሰልፈኞች የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ ጭምብል ቢያደርጉም፤ በርካታ ሰዎች አንድ ላይ መሰባሰባቸውና ንክኪዎች መኖራቸው ቫይረሱን ሊያስፋፋው እንደሚችል ባለሙያዎች አስጠንቅቀዋል።

ገደቦችን ማንሳትና ማላላቱ ቀጥሏል
የተለያዩ የአለማችን አገራት ኮሮናን ለመከላከል ያወጧቸውን የተለያዩ የእንቅስቃሴ ገደቦች ማንሳትና ማላላት የቀጠሉ ሲሆን፣ በአውሮፓ በኮሮና ክፉኛ የተጠቃችው ጣልያን ለ3 ወራት ያህል የዘጋቻቸውን ድንበሮቿን ከሰሞኑ ለአውሮፓ አገራት ቱሪስቶች ክፍት አድርጋለች።
ዱባይ ሁሉንም የገበያ አዳራሾችና የግል ሱቆች ባለፈው ረቡዕ የከፈተች ሲሆን፣ ኦስትሪያም ከሰባት ጎረቤት አገራት ጋር የሚያዋስኗትን ድንበሮች ከትናንት በስቲያ መልሳ መክፈቷ ተነግሯል፡፡ በእስራኤል በኮሮና ቫይረስ በተጠቃ አንድ መምህር ሳቢያ ወረርሽኙ በትምህርት ቤቶች መስፋፋቱን ተከትሎ፣ በአገሪቱ የተለያዩ ከተሞች የሚገኙ ከ40 በላይ ትምህርት ቤቶች መዘጋታቸውና 7 ሺህ ያህል ተማሪዎችና መምህራን ወደ ለይቶ ማቆያ እንዲገቡ መደረጉ ተዘግቧል፡፡
በሳምንቱ ከፍተኛው የኮረሮና ቫይረስ ሞት የተመዘገበባትና ብዙ ጉዳት ይደርስባታል ተብሎ የተሰጋላት ብራዚል፣ የሚመጣውን ጥፋት ለመቀነስ ከመዘጋጀት ይልቅ የጣለቻቸውን ገደቦች ለማንሳት መዘጋጀቷን ዘ ጋርዲያን ዘግቧል፡፡ ኮሮናን አቃልለው በማየት ህዝባቸውን እያስፈጁ ነው በሚል የሚተቹት የብራዚል ፕሬዚዳንት ጄር ቦልሶናሮ፤ በአገሪቱ ከ1 ሺህ 340 በላይ ሰዎች በሞቱበትና 28 ሺህ 548 አዳዲስ የቫይረሱ ተጠቂዎች በተመዘገቡበት ባለፈው ረቡዕ፣ በአደባባይ አፋቸውን ሞልተው የተናገሩት እንዲህ በማለት ነበር፡- “ሞት ለሁሉም ሰው የማይቀር ዕዳ ነው!...”
 
የአየር መንገዶች ኪሳራ
በጀርመን የስራ አጦች ቁጥር ባለፈው ወር ብቻ በ169 ሺህ ያህል በመጨመር አጠቃላይ የአገሪቱ ስራ አጦች ቁጥር 2.8 ሚሊዮን መድረሱ የተነገረ ሲሆን የአገሪቱ ግዙፍ አየር መንገድ ሉፍታንዛ፣ በኮሮና ቫይረስ ሳቢያ በአመቱ የመጀመሪያው ሩብ አመት 2.35 ቢሊዮን ዶላር ያህል ገቢ ማጣቱን ብሉምበርግ ዘግቧል፡፡
ኤርካናዳ አየር መንገድ ግማሽ ያህሉን ሰራተኞቹን እንደሚቀንስ ከሰሞኑ ያስታወቀ ሲሆን፣ ብሪትሽ ኤርዌይስ በበኩሉ 12 ሺህ ያህል ሰራተኞችን እንደሚያሰናብት መነገሩን ኒውዮርክ ታይምስ ዘግቧል፡፡
አልጀዚራ በበኩሉ፤ ቻይና ከዚህ በፊት ወደ አገሪቱ ይበርሩ የነበሩና በወረርሽኙ ሳቢያ አገልግሎታቸውን ያቋረጡ 95 የውጭ አገራት አየር መንገዶች ዳግም ወደ ስራ ለመመለስ ከፈለጉ ማመልከቻ እንዲያስገቡ ጥሪ ማቅረቧን ከትናንት በስቲያ ባወጣው ዘገባ አስነብቧል:: ከኮሮና ቫይረስ ጋር በተያያዘ በአለማችን የቱሪስቶች ቁጥር በአመቱ በ78 በመቶ ያህል እንደሚቀንስ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ከሰሞኑ ባወጣው መግለጫ አስጠንቅቋል:: በህንድ ከ33 በመቶ በላይ አነስተኛ የንግድ ተቋማት ስራቸውን አቁመው መዘጋታቸውን የአለም የኢኮኖሚ ፎረም ከሰሞኑ ባወጣው መረጃ አመልክቷል፡፡

“2 ሜትር አይበቃም፤ ከዚያ
በላይ ተራራቁ”
ከኮሮና ቫይረስ ራስን ለመከላከል በባለሙያዎች ከሚሰጡ ምክሮች መካከል አንዱ ማህበራዊ ርቀትን መጠበቅ እንደሆነ ይታወቃል:: አንድ ሰው ከሌላው ሰው 2 ሜትር ያህል ቢርቅ ቫይረሱ እንደማያገኘው ተደጋግሞ ሲነገር ቆይቷል፡፡ ከሰሞኑ ግን ላሰንት የተባለ የሳይንስ ህትመት ውጤት ላይ ይፋ የተደረገ አንድ አዲስ የጥናት ውጤት “2 ሜትርም አይበቃም፤ አደጋ አለው” ሲል አስጠንቅቋል፡፡
በ170 የአለማችን አገራት የተሰራውን አንድ ጥናት ጠቅሶ ላሰንት እንዳስነበበው፣ ኮሮና ቫይረስ የመተላለፍ ዕድሉ በአንድ ሜትር ርቀት ላይ 3 በመቶ ያህል ሊደርስ፤ ከአንድ ሜትር በታች ርቀት ላይ ደግሞ 13 በመቶ ሊደርስ ይችላል፡፡ በሁለት ሰዎች መካከል ያለው ርቀት ወደ ሁለት ሜትር ከፍ ሲል ቫይረሱ ከአንደኛው ሰው ወደ ሌላኛው የመተላለፍ ዕድሉ ይቀንሳል እንጂ መተላለፉ አይቀርም፤ ስለዚህ ሰዎች ከ2 ሜትር በላይ ተራርቀው ቢቆሙ ይመከራል፤ ብሏል ጥናቱ፡፡

ከ127 በላይ ጋዜጠኞች
በኮሮና ሞተዋል
ባለፉት ሶስት ወራት ጊዜ ውስጥ በመላው አለም ከ127 በላይ ጋዜጠኞች በኮሮና ቫይረስ ተጠቅተው ለሞት መዳረጋቸውን ተቀማጭነቱ በጄኔቫ የሆነው ፕሬስ ኢምብሊም ካምፔን የተባለ ተቋም ከሰሞኑ ባወጣው መረጃ አስታውቋል፡፡ ተቋሙ ባለፈው ማክሰኞ ያወጣውን መረጃ ጠቅሶ አናዶሎ ኤጀንሲ እንደዘገበው፣ ከ60 በመቶ በላይ የሚሆኑት ጋዜጠኞች በስራ ገበታቸው ላይ እያሉ በቫይረሱ የተያዙ ሲሆኑ አብዛኞቹ በቫይረሱ የተያዙትም በቂ መከላከያ ሳይኖራቸው ስራቸውን በሚያከናውኑበት ወቅት ነው፡፡
በርካታ ቁጥር ያላቸው ጋዜጠኞች በኮሮና ለሞት የተዳረጉት በላቲን አሜሪካ አገራት መሆኑንና በአገራቱ ለሞት የተዳረጉት ጋዜጠኞች 62 እንደሚደርሱ የጠቆመው ዘገባው፤ በአውሮፓ 23፣ በእስያ 17፣ በሰሜን አሜሪካ 13፣ በአፍሪካ 12 ጋዜጠኞች በቫይረሱ ህይወታቸውን ማጣታቸውም አክሎ ገልጧል፡፡

 ግንቦት 17 ቀን 2012 ዓ.ም…
በአሜሪካዋ ሚኒያፖሊስ ከተማ 38ኛው ጎዳና ዳር…
ጥቁሩ ሰው ጥቁር አስፓልት ላይ በደረቱ ተነጥፎ ቃተተ፡፡
እጆቹ በሰንሰለት እንደተጠፈሩ አስፓልቱ ላይ ተዘርሮ የሚቃትተው ጥቁሩ ፍሎይድ፤ አንገቱን በጉልበቱ ረግጦ ለሚያሰቃየው ፈርጣማ ነጭ ፖሊስ የምህረት ተማጽኖ አሰማ፡-
“እባክህ… መተንፈስ አልቻልኩም!... እባክህ…” በማለት እንደ ምንም ደጋግሞ ሊለምነው ሞከረ፡፡
ነጩ ፖሊስ ግን ከስምንት ደቂቃ በላይ አንገቱን ረግጦ ሲያሰቃየው ለቆየው ጥቁር የሚራራ ልብ አልነበረውም፡፡ ከሞት ጋር እየታገለ በሰለለ ድምጽ ለሚለምነው ሰው፣ የትንፋሽ አፍታ ሊሰጠው አልፈቀደም፡፡ ጉልበቱ ስር ተዝለፍልፎ ሲቃትት የሚሰማው ሰው፣ የልብ ትርታው ይቀጥል ዘንድ አልወደደም - እስከ መጨረሻው መጨከን የሚችልበት ነጩ ፖሊስ ዴሪክ ቾቪን፡፡
ጥቁሩ ጆርጅ ፍሎይድ፣ ከነጩ ፖሊስ ጉልበት ስር ጸጥ አለ!
ይህንን አሳዛኝ ክስተት በቅርብ ርቀት ተደብቃ ስትከታተል የነበረች አንዲት ቅንና አዛኝ ታዳጊ፣ የሆነውን ሁሉ በሞባይሏ ቀርጻው ነበርና በማህበራዊ ድረገጾች አሰራጨችው፡፡ አለም ሰው በሰው ላይ ያደርገዋል ተብሎ የማይታመነውን ድርጊት፣ ከአጭሩ ቪዲዮ ላይ እያየ ደነገጠ… አዘነ… ተናደደ… ብዙ ነገር ሆነ፡፡
ዴሪክ ቾቪን በተባለው ነጭ ፖሊስ በአሰቃቂ ሁኔታ አደባባይ ላይ የተገደለው የ46 አመቱ ጥቁር አሜሪካዊ ጆርጅ ፍሎይድ ጉዳይ መላውን አለም ያስደነገጠና ታላላቅ መገናኛ ብዙሃንን ለወራት ከቆዩበት የኮሮና ዘገባ ያወጣ አነጋጋሪ አለማቀፍ ዜና ሆነ፡፡ ከአንድ መደብር ግዢ ፈጽሞ የከፈለው ዶላር ሃሰተኛ ነው በሚል ተጠርጥሮ በፖሊስ ቁጥጥር ስር የዋለውና በአሰቃቂ ሁኔታ ለሞት የተዳረገው ጆርጅ ፍሎይድ፤አሜሪካውያንን በተለይ ደግሞ የቀለም ልዩነት ያንገበገባቸውን ጥቁሮች በቁጣ አነደዳቸው፤ እሳት ለብሰው እሳት ጎርሰው ወደ ጎዳና እንዲወጡ ፈነቀላቸው፡፡
በሚኒያፖሊስ በሺህዎች የሚቆጠሩ አሜሪካውያን የቀለም ልዩነትንና ዘረኝነትን በመቃወም ጎዳናዎችን አጥለቀለቁ፡፡ ተቃውሞው ወደ ሌሎች የአሜሪካ ከተሞች ለመዛመት ጊዜ አልወሰደበትም፡፡ “የጥቁር ሕይወት ዋጋ አለዉ” ፣ “ፍትሕ ከሌለ ሰላም የለም”፣ “መተንፈስ እፈልጋለሁ” እና የመሳሰሉ መፈክሮችን ያነገቡ በርካታ ተቃዋሚዎች፣ በተለያዩ የአሜሪካ ከተሞች ጎዳናዎችን አጥለቀለቁ፡፡ ቀስ በቀስ ደግሞ፣ ሰላማዊው ተቃውሞ ቁጣ ወደተቀላቀለበት የአመጻ ድርጊት ተለወጠ፡፡ ከዋሽንግተን እስከ ኒውዮርክ፣ ከካሊፎርኒያ እስከ ቺካጎ በቁጣ የነደዱ ተቃዋሚዎች ፖሊስ ጣቢያዎችን፣ መኪኖችን፣ መደብሮችን፣ መጋዘኖችንና ሌሎች ተቋማትን በእሳት ማጋየታቸውንና መዝረፋቸውን ተያያዙት፡፡
ነገሩ ያሰጋው የዶናልድ ትራምፕ መንግስት፤ ዋሽንግተንን ጨምሮ በ23 ያህል የአሜሪካ ግዛቶች የብሔራዊ ዘብ ወታደሮችን አሰማራ፤ ከ40 በሚበልጡ የአገሪቱ ከተሞችም የሰዓት እላፊ ገደብ ጣለ፡፡ የዘረኝነት ጥቃት ያንገበገባቸው በርካቶች ግን፣ የሰዓት ዕላፊ አዋጁም ሆነ የኮሮና ቫይረስ ስጋት ሳይገድባቸው ከዳር እስከ ዳር ለተቃውሞ መትመማቸውንና አሜሪካን በእሳት መለብለባቸውን አላቋረጡም፡፡ ከቺካጎ እስከ ፊላዴልፊያ፣ ከሎሳንጀለስ እስከ ሲያትል ተቃዋሚዎችና ፖሊስ ተፋጥጠው ውለው ማደርና በአስለቃሽ ጭስ መሯሯጥ ያዙ፡፡
“የተቃዉሞ ሰልፈኛውን ለቁጣና ለጥፋት የሚገፋፉት ግራ አክራሪዎች ናቸዉ” በማለት ተቃውሞውን ያወገዙት ትራምፕ፤ ስርዓት እንዲከበር ደጋግመው ቢማጸኑም የሚሰማቸው አላገኙም፡፡ የትራምፕ መንግስት ፍሎይድን በጭካኔ የገደለውን ዴሪክ ቾቪንን ጨምሮ አራት ፖሊሶችን ከስራ ማሰናበቱንና የግድያ ወንጀል ክስ መመስረቱን ይፋ ቢያደርግም፣ እርምጃቸው ለተፈጸመው ግፍ የሚመጥን አይደለም ያሉ ተቃዋሚዎች፣ የአገሪቱን ሰንደቅ ዓላማ ከማቃጠል እስከ ሃውልት ማፍረስና እሳት ማንደድ በቁጣ ድርጊታቸው ገፉበት፡፡
ተቃውሞው መልኩን እየቀየረ ወደለየለት ብጥብጥ መግባቱ ያሰጋው የትራምፕ መንግስት፣ በተለያዩ የአሜሪካ ከተሞች ህግ ጥሰዋል ያላቸውን ተቃዋሚዎች እየተከታተለ ማሰሩን የዘገበው አልጀዚራ፤ እስካለፈው ሃሙስ ድረስ በአገሪቱ ከ10 ሺህ በላይ ሰዎች ለእስር መዳረጋቸውን አመልክቷል፡፡ ፖሊስ ብዙዎችን ባሰረና ቀናት በተፈራረቁ ቁጥር ግን፣ ቁጣውና ተቃውሞው እየተቀጣጠለ ተስፋፋ እንጂ አልቀነሰም፤ ይባስ ብሎም ከአሜሪካ ወጣና ወደ ሌሎች የአለም አገራት ተስፋፋ፡፡
በአሜሪካ ጥቁሮች ላይ የሚፈፀመው ቀለምን መሰረት ያደረገ ግፍና ጭቆና እንዲቆምና የጥቁሮቹ ጥያቄ ተገቢው ምላሽ እንዲሰጠው የሚጠይቀውን ተቃውሞ በመደገፍ ካለፈው ቅዳሜ ጀምሮ ብዙዎች በተለያዩ የአለማችን አገራት  ሰልፍ ማድረጋቸውን ቀጥለዋል፡፡ ከአሜሪካ ወደ ፈረንሳይ የተሻገረው የተቃውሞ ሰልፉ ከካናዳ እስከ ብሪታንያ፣ ከጀርመን እስከ ብራዚል፣ ከኒውዚላንድ እስከ ሜክሲኮ፣ ከሆላንድ እስከ ኢራን፣ ከኬንያ እስከ ኮንጎና ታንዛኒያ፣ ከእስራኤል እስከ ፍልስጤም ራስ ገዝ አስተዳደር፣ ከዴንማርክ እስከ ጣሊያን፣ ከጃፓን እስከ ኒውዚላንድና ሌሎችም የአለማችን አገራት ተስፋፍቶ ቀጥሏል፡፡
የሮማው ሊቃነ ጻጻስ ፍራንሴስን፣ የእንግሊዙን ቦሪስ ጆንሰንና የቱርኩን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሜቩልት ካቩዝኮሉን ጨምሮ የበርካታ የአለማችን አገራት መሪዎችና ከፍተኛ ባለስልጣናት የፍሎይድን ግድያ በማውገዝ ዘረኝነትንና ቀለምን መሰረት ያደረገ ግፍና ጭቆናን በመኮነን ላይ ናቸው፡፡ ከትናንት በስቲያ የወጣው የዘ ጋርዲያን ዘገባ፣ በፍሎይድ የትውልድ ከተማ ሂዩስተን 60 ሺህ ሰዎች የተሳተፉበት የሀዘን ጉዞ መደረጉን የጠቆመ ሲሆን፣ በሌላ በኩል ደግሞ በሟቹ አስከሬን ላይ በተደረገ ምርመራ ፍሎይድ በኮሮና ቫይረስ ተጠቅቶ እንደነበር ለማረጋገጥ መቻሉን አመልክቷል፡፡
በአሰቃቂ ሁኔታ በግፍ የተገደለውና አለምን በተቃውሞ ያጥለቀለቀውን ጆርጅ ፍሎይድ ለማሰብ በተለያዩ የአሜሪካ ከተሞች ዝግጅቶች እየተደረጉ ሲሆን፣ የቀብር ስነስርዓቱም በመጪው ማክሰኞ በሂዩስተን እንደሚከናወን መነገሩን አልጀዚራ ባለፈው ሃሙስ ባወጣው ዘገባ ገልጧል፡፡

           ከዕለታት አንድ ቀን አንድ ንጉሥ አንድ ትልቅ የቋንቋ አካዳሚ ሊጐበኙ ወደ ዩኒቨርሲቲ ይሄዳሉ፡፡ ያ ዩኒቨርስቲ ሊቅ የተባሉ የቅኔ ምሁራን የሚማሩበት ነው፡፡ የንጉሡን ጉብኝት ምክንያት በማድረግ ለሶስት የተመረጡ ተማሪዎች የቅኔ ትርጉም ጥያቄ ይቀርብና ትክክለኛውን ፍቺ በጥሩ ሁኔታ ያቀረበ ይሸለማል ይባላል፡፡
ቅኔው እንደሚከተለው ቀረበ፡-
HERE LIES A DENTIST IN GRAVITY
FILLING HIS LAST CAVITY.
የመጀመሪያው ተወዳዳሪ፤
ቅኔው ያለው “LIES” የሚለው ቃል ላይ ነው፡፡ ምክንያቱም በአንድ ትርጉሙ፤ “ተኝቷል፤ ተጋድሟል ማለት ሲሆን፤ ሁለተኛው ትርጉሙ ደግሞ ዋሽቷል፤ ሐሰት ተናግሯል” ማለት ነው አለ፡፡
ሁለተኛው ተወዳዳሪ ደግሞ “ቅኔው ያለው “GRAVITY” የሚለው ቃል ላይ ነው፡፡ መንታ ትርጉም አለው፡፡ ባንድ መልኩ የመሬት ስበትን ሳይንስ የሚያሳይ ሲሆን፤ በሌላ መልኩ “የሰው ልጅ ሟች መሆኑንና ግብዐተ - መሬት የማይቀርለት መሆኑን የሚያሳይ ነው” አለ፡፡
ሦስተኛው ተወዳዳሪ ደግሞ “የለም፤ የቅኔው ቃል ያለው፡-
“CAVITY” የሚለው ላይ ነው፡፡ ምክንያቱም የጥርስ ሐኪሙ ሞቷልና፤ “ጉድጓድ ውስጥ መግባቱ ነው ወይም መቃብሩ ውስጥ ተኝቷል” የሚል ትርጉም ሲኖረው ሁለተኛው ፍቺው ደግሞ የጥርስ ሐኪሙ የተቦረቦረውን ጥርስ (CAVITY) እየሞላ ነው” ማለት ነው አለ፡፡
ዳኞቹ የሶስቱንም መልሶች ከመረመሩና ካጤኑ በኋላ፤
“ሶስተኛው ተወዳዳሪ፤ ያስቀመጣቸው ሁለት ፍቺዎች ማለት፤
CAVITY - የመቃብር ጉድጓድ እና
CAVITY - የጥርስ የተቦረቦረ ጉድጓድ ነው ያለውን በማድነቅ የሽልማቱ አሸናፊ እንዲሆን ወሰኑ፡፡
*   *   *
ጤናማ ውድድር ወይም ቀና ፉክክር የአንድን ህብረተሰብ ንቁ ተሳትፎ ከማበረታታቱም በላይ፤ በተለይ ወጣቱ የሰላና የተባ እንዲሁም አመዛዛኝ አዕምሮ ይኖረው ዘንድ ትልቅ አስተዋጽኦ ያደርጋል፡፡
ይህንኑ አበርክቶ በማጤን ይመስላል የጥንቱ የቀዳማዊ ኃ/ሥላሴ ዩኒቨርሲቲ፣ የዛሬው አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በየዓመቱ ንጉሡ ይጐበኙና የላቀ ችሎታ በየዘርፉ ላሳዩ ተማሪዎች የማበረታቻ ሽልማት ይሰጡ ነበር፡፡
ተማሪዎች የቅጥር ግቢውን አካዳሚያዊ ነፃነት በመጠቀም ያለ አንዳች ፍራቻ ማናቸውም ዓይነት ይዘት ያለው ግጥም በመፃፍ፣ በይዘትም በቅርጽም በሳል አቀራረብ ያለው ያሸንፍ ነበር:: ጃንሆይም ለአሸናፊው ተገቢውን ሽልማት ይሰጡ ነበር፡፡ ይህ ዓይነቱ የግቢው ባህል ዛሬም ቢነሳሳ መልካም ነው! አንድም የአስተሳሰብ መለኪያ ነው፡፡ አንድም የሃሳብ ነፃነት መጠየቂያ ነው፡፡ ሁለትም ደግሞ የነፃነቱን መግለጫ በጽሑፍ ነፃነት ማሳያ ነው፡፡
“ቁማር ጨዋታ ተጫውቼ
ተበልቼ ገባሁ ተረትቼ
ምንኛ ዕድሌ በሰመረ!
ዘውዱን ገልብጬ በነበረ!”
ዓይነት ድፍረት የተሞላ ቅኔ ማቅረቢያም ስለነበር የፖለቲካ አንድምታውም ቀላል አልነበረም:: ምንም እንኳን ዛሬ በዓለም - አቀፉ ወረርሽኝ በኮሮና ምክንያት ትምህርት ቤቶች ቢዘጉም ነገ ከነገ - ወዲያ ሁኔታዎች መቀየራቸው አሌ አይባልምና፤ ወጣቱን ትውልድ በገፍ የምናሳድግባቸውን እኒህን የዕውቀት መገንቢያዎች ለአንዲት አፍታም ቸል ልንላቸው አይገባም፡፡ ህብረተሰባችን መቼም ቢሆን፣ የተማረ ትኩስ ኃይል ይፈልጋል፡፡ ይህ ትኩስ ኃይል ከወጣት ጥፋተኝነት (Juvenile Delinquency)፣ ከአባካኝነት (Spend thrift)፣ ከተንኳሽነት (Provocation) እንዲገላገል የተቻለንን ሁሉ ማድረግ አለብን፡፡
ዞሮ ዞሮ አዲሱ አሸናፊ ነው! (The New is Invincible) አዲሱ አሸናፊ ኃይል ደግሞ ወጣቱ ነው፡፡ ወጣቱ በትምህርት ሊገነባ ይገባል፡፡ ወጣቱ ጤናው የተጠበቀ ሊሆን ይገባል፡፡ ወጣቱ የታረመ፣ የተኮተኮተና ከዋልጌነት የፀዳ መሆን አለበት፡፡ አካላዊ ብቃቱን ከትምህርት ውጪ ባለ ብልጽግና ማዳበር (Extra – curricular activity) ይኖርበታል፡፡ ምንም ሳናግዘው ብንወቅሰው ዋጋ የለውም፡፡ ከትምህርት ጠልነት፣ ከጨለምተኝነትና ከዳፍንተኝነት ልንገላግለው ይገባል፡፡ ከሱስ አባዜና ከቀቢፀ - ተስፋ ግራ-ገብነት እንድናወጣው ይሆነኝ ብለን መፍረምረም ተገቢ ነው፡፡ የኢትዮጵያ ወጣት ያለፈበትን ታሪክ ዛሬም አድሶ ወደፊት እንዲራመድ ድልዳሉን ማመቻቸት የሁላችንም ዙሪያ - መለስ ኃላፊነት ነው፡፡ “ወደቀ ሲሉት ተሰበረ ነው” ወጣቱ፤ እያልን በስላቅ የምናልፈው ጉዳይ አይደለም፡፡ የኮሮና መምጣት “በደምባራ በቅሎ ቃጭል ተጨምሮ” እንዳይሆንብንም፤
ጥናት
ጥንቃቄና
ጥረት፤ አይለየን!
ተንቀሳቃሽና ታታሪ ህብረተሰብ፤ እንዲሁም የለውጥ መሽከርክሪት ኃይል (Dynamism) ያለውና ለለውጥ ዝግጁ የሆነ ማህበረሰብ ለማፍራት እንንቀሳቀስ! እጅና እግርን አጣጥፎ በመቀመጥ የሚለወጥ ነገር አይኖርም፡፡ “አንድን ግንድ አሥር አመት ውሃ ውስጥ ብታስቀምጠው አዞ አይሆንም” የምንለው ለዚህ ነው! በማናቸውም ፖለቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊና ማሕበራዊ መንገድ ብናጤነው ለውጥን የማይዋጅ ህብረተሰብ እያደር እየዘቀጠና ቁልቁል እየወረደ ይሄዳል::
(ፈረንጆቹ degeneracy, decadence እንዲሉት) የኩሬ ውሃ የሆነ ትውልድ መሆን አይገባም፡፡ የውሃ ወለድ በሽታ መቀፍቀፊያ እንደመሆን የሚቆጠር ነውና፡፡ ይልቁንም የወንዝ ውሃ መሆን ይበጃል፡፡ “የወንዝ ውሃ አለትን ያነጋግራል” ይባላል፡፡ ተንቀሳቃሽ ነውና ይጠራል፡፡ ሁሌም መንገደኛ ነውና አዳዲስ ነገር ይገጥመዋል፡፡
“እልፍ ሲሉ እልፍ ይገኛል
ደሀ ሞኝ ነው ሞቱን ይመኛል”
የሚለውን ጥንታዊ አባባል መጠቀምን የመሰለ ነገር የለም፡፡ ግንዱ ውሃ ውስጥ በመክረሙ ይበሰብሳል እንጂ አዞ አይሆንም፡፡ ይሄንን ታሳቢ ያደረገ ትውልድ ተስፋ ይኖረዋል፡፡ የለውጥን ፀሐይ ይሞቃልና!   

የ65 ዓመቷ ኢትዮጵያዊት ማርገዛቸውን ሳያውቁ ወንድ ልጅ በምጥ ተገላገሉ

ነብሰጡር መሆናቸውን እስከወለዱበት ቀን ድረስ ያላወቁት የዚህ አስገራሚ ክስተት ባለቤት የ65 ዓመት ዕድሜ ባለፀጋዋ ወይዘሮ ስንዱ ሰውነት የአዲስ አበባ ነዋሪ ናቸው።

የወይዘሮ ስንዱ ሰውነት "ወንድ ልጅ ከነቃጭሉ ተገላገሉ" መባል የአራሷን ጎረቤቶችና የገርጂ አካባቢ ቅዱስ ጊዮርጊስ ቤተክርስቲያን ጀርባ አካባቢ ነዋሪዎችንም አስደንቋል በደስታም አስፈንድቋል።

    የዜግነት አርአያ
አገሩ አሜሪካ ነው፤ ከተማው ሚኒአፖሊስ ነው፤ የተገደለው ጥቁር አሜሪካዊ ነው፤ ገዳዩ ነጭ የአሜሪካ ፖሊስ ነው፤
 አሜሪካ በሙሉ ተረበሸ፤ ግድያውን አደባባይ ወጥተው የተቃወሙት ነጮችም፣ ጥቁሮችም አሜሪካኖች ናቸው፡፡
በአንድ አገር ስሕተት ይፈጸማል፤ ጥፋት ይሠራል፤ ስሕተቱን ወይም ጥፋቱን ጎሣው፣ ወይ የቆዳው ቀለም፣ ወይ
 ቋንቋው፣ ወይ ሃይማኖቱ፣ ወይም ቁመቱ አይሸፍነውም፤ ዜጋ ሁሉ አብሮ ይቆማል፤ ዜጋ ሁሉ መንግሥቱን ያርማል፤
 ዳኛውም ትክክለኛውን ፍትሕ ለሁሉም ይሰጣል፡፡
(ከመስፍን ወልደ ማርያም ፌስቡክ)
ግንቦት 2012
 
ሕገ መንግሥትና ምርጫ
የመገለባበጥ ጨዋታ ውስጥ የሚገለባበጡት ሰዎች እርስበርሳቸው ሲተያዩ መገለባበጣቸውን ይመለከታሉ፤ በመመልከትም አእምሮአቸው አዙሪት ውስጥ ይገባል፤ ከመገለባበጡ ተመልሰው ሲቆሙ ወይም ሲያርፉ አዙሪቱ አይለቃቸውም፤ ዛሬም በመገለባበጥ ላይ ናቸው፤ ስለዚህ ከእነሱ ቁም-ነገር ለማግኘት መሞከር ሕዝብን ለማታለል ካልሆነ ሌላ ፋይዳ የለውም፡፡
በመሠረቱ የሚደንቀኝ ግን ሕግን ለመጣስና ሕግን ለማስጣስ መሣሪያ የነበሩ ሰዎች ተሰብስበው ስለ ሕገ መንግሥት መኖርና አለመኖር ሲከራከሩ ማየቱ ነው፤ አንዳንድ የላቀ አእምሮ ያላቸው ሰዎችም እዚህ ዶሮ ማታ፣ ዶሮ ማታ ጨዋታ ውስጥ መሳተፋቸው ነው፤ የግብዞችን ውይይት ስሰማ ረስቼው የነበረውን የሮማውያን ገዢ ማርከስ ኦሪልየስን ጽሑፍ አስታወሰኝ፤ ከሞት የሚያመልጥ የለም፤ የሕገ መንግሥቱ መሀንዲስ ሲፈልገው ፕሬዚደንት፣ ሲፈልገው ጠቅላይ ሚኒስትር የሚሆነው፣ ሲፈልገው ይህን አንቀጽ፣ ሲፈልገው ይህኛውን አንቀጽ ከሕገ መንግሥቱ በሃያ አራት ሰዓት ውስጥ የሚሰርዘው ዛሬ የለም፡፡
እግዚአብሔር ከመሸጦነትና ከኮሮና ይጠብቀን!
(ከመስፍን ወልደ ማርያም ፌስቡክ)
ግንቦት 2012
 
‹‹ህጋዊ›› ህገወጥነት
ከኮቪድ 19 ጋር በተያያዘ መንግስት ያስቸኳይ ጊዜ አዋጅ አውጥቷል፡፡ አስቸኳይ ጊዜ አዋጁ ደግሞ ጫት ማስቃሚያ ቤቶችን እንዲዘጉ ይደነግጋል፡፡ ከዚህ በዘለለ ጫት ማምረትም ሆነ ለገበያ ማቅረብ አልተከለከለም፡፡ በደሴ ከተማ የሆነው ከዚህ ውጪ ነው፡፡ ጫትም ከማሳ ቆርጠው ወደ ገበያ ከሚወስዱና ከሚሸጡ ሰዎች ተሰብስቦ እንዲቃጠል ማድረግ በዜጎችም፣ በሀገርም ላይ ተጨማሪ ጫና መፍጠር ነው::
በወረርሽኙ የተነሳ፣ በተለይ በአዲስ አበባ እንደምናየው፣ በአነስተኛ ንግድ ላይ የተሰማሩ ዜጎች፣ የእለት ጉርስ ገዷቸዋል፡፡ ይህ እንደ አዲስ አበባ ባይሆንም በሌሎች ከተሞችም እየታየ ነው፡፡ ወረርሽኙ ጦም ያሳደራቸውን መደገፍ ሲገባ ሌላ ተቸጋሪ፣ ጦም አዳሪ መፍጠር ምን የሚባል ነው?
‹‹የ150 ሺህ ብር ጫት አቃጠልን››ብሏል፣ የአማራ ክልል ኮምኒኬሽን ቢሮ፡፡ ከዚሁ ጋር የሚከተሉትን ጥያቄዎች ይመልስ፤ ‹‹ከተቃጠለባቸው ውስጥ ስንቱ የእለትና የሳምንት እቁቡን ሳይከፍል ቀረ? ስንቱ ማፍጠሪያ ሳንቡሳና ቴምር ሳይዝ ገባ? ስንቱ መነገጃውን አጣ? ተበድረው ለንግድ የወጡ ስንቶች ነበሩ? ቀን ከሚያተርፉት አመሻሽ ላይ እዳቸውን የሚከፍሉ ነበሩበት?...››
ሀገሪቷ ወደ ውጭ እየላከች የምትለማበትን ጫት፣ ዜጋው ሸጦ የእለት ጉርሱንና ያመት ልብሱን እንዳያገኝ ማድረግ ፍጹም ህገወጥነት ነው፡፡ ጫትን ማምረትም ሆነ መቃም በሀገሪቱ ህገወጥ ተግባር አይደለም፡፡ በሀገሪቱ የተለያዩ ክፍሎች፣ ባለፉት አመታት ብዙ ገበሬዎች የአትክልት ጓሯቸውን፣ የሰብል ማሳቸውን ወደ ጫት ማሳ ቀይረዋል፤ የተሻለ ገቢ አግኝተው ኑሮአቸውን ለማሻሻል፡፡
ይህ ተግባር ሀገሪቱ ጫትን እንደ አደንዛዥ እጽ በህግ እስካላገደች ድረስ ህገወጥ ነው፡፡ ይህን ያደረጉ አካላት መጠየቅ አለባቸው:: ስልጣን፣ የፖሊስ ዩኒፎርም መልበስና ጠመንጃ ማንገት የህገወጥነት ሰርተፊኬት አይደለም፡፡ የተቃጠለባቸውም ዜጎች የንብረታቸው ዋጋ ሊከፈላቸው ይገባል፤ ከይቅርታ ጋር፡፡
በርግጥ ጫት ኢኮኖሚያዊ ጥቅሙ ከፍተኛ ቢሆንም፣ በዜጎችና በሀገር ላይ ከፍተኛ ጉዳት እያስከተለ ነው፡፡ መንግስት ይህን ችግር ለመቅረፍ፣ መጀመሪያ በጥናት ላይ ተመስርቶ፣ ጫትን በማምረትና በመሸጥ ላይ የተሰማሩ ዜጎች፣ በሌሎች የስራ ዘርፎች ላይ እንዲሰማሩ ማድረግ ይጠበቅበታል፡፡
(ከበድሉ ዋቅጅራ ፌስቡክ)
 ግንቦት 2012

የዲጂታል ዘመንና አዲሱ ትውልድ
የግንቦት 20 የደርግ አገዛዝ ውድቀት ለሁለት አስርት ዓመታት አንድ ሐሙስ ሲቀረው እውን የሆነ ክስተት ነው። ትግሉ የትውልዱን የሕይወት መስዋዕትነትን ብቻ ሳይሆን የጊዜንም መስዋዕትነት ጠይቋል።
ይኼኛውና መጪው የዲጂታል ዘመን ትውልድ ግን በዚህ ደረጃ የጊዜን መስዋዕትነት የሚፈልግ አይመስልም። በዲጂታል ዘመን “ጥራኝ ጫካው” በ”ጥራኝ ፌስቡክ” ተቀይሯል። በዲጂታል ዘመን መረጃን ፍለጋ አያሌ ኪሎ ሜትሮችን መኳተን አያስፈልግም፣ እኛ ወደ መረጃው ሳይሆን መረጃው ራሱ እስካለንበት ቦታ ድረስ ይመጣል። በዲጂታል ዘመን ስብሰባ ለማካሄድ የግድ ሰፋፊ አዳራሾች አያስፈልጉም፤ መረባዊ ትስስሮች የቪዲዮ ኮንፍረንሶች፣ የቴሌግራም ግሩፖች የስብሰባውን ሚና እየተኩ ከመጡ ሰነባብቷል።
የአሁኑና መጪው ትውልድ 20 እና 30 ዓመታት ጫካ ውስጥ ገብቶ ሽምቅ ውጊያ ለማድረግ ጊዜም የለውም፤ ሁሉንም ነገር በቶሎ ማግኘትን ኢንተርኔቱ አለማምዶታልና ሌላውም እንዲሁ እንዲሆንለት ይፈልጋል። ስለዚህም ከጫካው የደፈጣ ጦርነት ይልቅ የከተማ ውስጥ አመፆችን ማድረግ ምርጫው ነወ። ጉዞውን ከከተማ ወደ ደደቢት፣ ከዚያም ወደ ቤተ መንግስት ሳይሆን ከመኸል ከተማ በቀጥታ ወደ ቤተ መንግስት ማድረግም መንገዱ ነው። ትውልዱ ጠመዝማዛ መንገድን አይወድም፣ ዳገት መውጣት ጋራ ሸንተረሩን ማካለል አይፈልግም..የቀጥታ መስመር ጉዞ ሕልሙ ነው..በሂሳብ የተማርነው “The shortest path” እሱም አይደል? ለዚህም ከጥቂት ዓመታት በፊት በአረቡ ዓለም የተቀጣጠለውን የከተማ አመፆችን (The Arab Spring) በምሣሌነት ማንሳት ይቻላል፡፡ ከሁለት ዓመታት በፊት በሀገራችን የተቀጣጠለው የቄሮና ፋኖ አመፆችም በጥራኝ ጫካው ሳይሆን በጥራኝ ፌስቡክ ዘመቻ የተከሰቱ ነበሩ።
ስለዚህም መንግስታት ለወቅቱ ሁኔታ ወቅታዊና ዘመኑን የሚመጥን አመራር መስጠት ግድ ሊሆንባቸው ነው። ለምሣሌ በዚህ በሶሻል ሚዲያው ዘመን አያሌ “Informal” ማዘዣ ጣቢያዎች በየሰፈሩ እንደ አሸን ፈልተዋል። መንግስታትም ለ”Informal” ማዘዣ ጣቢያዎች “Informal” ዕወቅና የሰጡ ይመስላል።
በዚህ ዘመን የሶሻል ሚዲያን የመረጃ ሠራተኞቹን መድቦ የማይከታተል መንግስት ይኖራል ብሎ ማሰብ አይቻልም... በአደባባይ ለሶሻል ሚዲያ በተለይም ለፌስቡክ ያላቸው ትኩረት እምብዛም እንደሆነ ለማስመሰል የሚያደርጉት የይምሰል ጥረት እንደተጠበቀ ሆኖ። እናም ዛሬ መንግስታት ተቀናቃኞቻቸውን “መንገድህን ጨርቅ ያድርግልህ” የሚሉበት ሳይሆን ትውልዱ መንግስትን “መንገድህን ጨርቅ ያድርግልህ” የሚልበት ዘመን ነው። ይህን ስል ግን ካለፈው ዘመን እየተንጠባጠቡ የመጡ ሙሉ በሙሉ ለመክሰም ጊዜ የሚፈልጉ የ”ጥራኝ ጫካው” ርዝራዦች ዛሬም የሉም እያልኩ አይደለም፡፡ ዕውቁ ፈላስፋው ኢድመንድ በርክ..In what we improve we are never wholly new; in what we retain, we are never wholly obsolete” እንዲል! የድንበር ላይ መስመሩ ደማቅ ሳይሆን “Blurred” ነው እንደ ማለት።
(ከጌታሁን ሔራሞ ፌስቡክ)
 
ትንሽ ስለ “ግንቦት 20”
ስለ “የካቲት 11” ብዙ ስሜት የለኝም፤ ስለ “ግንቦት 20”ም እንዲሁ! ስለ ህወሓት ትግል ግን አንፀባራቂ ስሜት አለኝ።
የካቲት 11
ዘውዳዊው አገዛዝ ተገርስሶ መስከረም 2, 1967 ዓ.ም ደርግ (officially) ስልጣን ያዘ። የካቲት 11, 1967 ዓ.ም ተሓህት (ህወሓት) ጫካ ገባ። ደርግ ስልጣን ከያዘ ከ6 ወር በኋላ መሆኑ ነው። በ6 ወር ግዜ የደርግን ፖለቲካዊ ማንነት ለመገምገም (ለማወቅ) ያንሳል። ደርግ ጥሩ ይሁን መጥፎ  ለመገንዘብ... ! ከመስከረም 2 እስከ የካቲት 11, 1967 ዓ.ም ሽግግሩ “ሰላማዊ” ነበር ማለት ይቻላል።
ግን የደርግን ተፈጥሮ ጥሩም ይሁን መጥፎ በውል ሳይታወቅም የህወሓት መሪዎች በረኻ መውረዳቸው በራሱ ስህተት ሊሆን አይችልም። ደርግ የፈለገ ባህሪ ይኑረው ህወሓቶች የራሳቸውን ታሪክ ማስፃፍ፣ የራሳቸውን ጀግንነት መስራት ፈልገው ቢሆንስ!? መውጣታቸው ልክ ነበር።
የደርግ ጭካኔ
ትግሉ በሆነ አጋጣሚ ይጀመር፤ ከተጀመረ በኋላ ግን የደርግ አምባገነናዊ ባህሪ በግልፅ ወጥቷል። ትግራይ ውስጥ ግፍ ተፈፅሟል። አሰቃቂ ድርጊቶች ተከናውነዋል። ደርግ ፍፁም አረመናዊና መወገድ ያለበት ስርዓት መሆኑን ራሱን አጋልጧል።
የህወሓት ትግል
የታጋዮቹ ቆራጥነት፣ አሳቢነት፣ መስዋእትነት ፍፁም ተዓምራዊ ነበር። ለወደፊትም አይደገምም! ስንዘክረው እንኖራለን። ሁሉም የበረኻ ታጋዮች ክብርና አድናቆት ይገባቸዋል። ሦስት ሰዎች ግን በተለየ አደንቃለሁ። በቅደም ተከተል፡-
1. ሐየሎም አርአያ
ጀግንነቱን ለመግለፅ ቃላት ያጥሩኛል። ታግሎ ደርግን ከስልጣን አባረረ። ማንንም ሳይጎዳ፣ ሳይበድል፣ ሳይዘርፍ፣ ፍትሕ ሳያጓድል፣ በጓዶቹ እንደተወደደ አለፈ። ጀግናችን ነው።
2. ኢያሱ በርሀ
ስነ ጥበበኛ! ትግሉን በጥበብ ያነሳሳ፣ ያደራጀ፣ የመራ፣ ልዩ ፍጥረት!
3. መለስ ዜናዊ
የፖለቲካ አስተሳሰቡን አልደግፍም። እንደውም እቃወመዋለሁ። የፖለቲካ አረዳዱና ሁኔታዎችን የመገንዘብና የመግለፅ ዓቅሙ ግን እጅግ የሚገርም ነው፤ በዚሁ አደንቀዋለሁ።
ስለ አጠቃላይ ትግል
ወላጆቻችን የልጅነት ዕድሜያቸውን፣ ጊዜያቸውን፣ ውድ ህይወታቸውን መስዋእት አድርገውና አካላቸው ጎድሎ የደርግን ስርዓት ስላባረሩልን እናመሰግናቸዋለን። እነሱ ባያደርጉት ኖሮ ዕዳው ለኛ ይተርፍ ነበር። ግን ደርግን ከስልጣን ማባረር በራሱ ግብ ነበር? ደርግን ማባረር means እንጂ በራሱ ግብ (end) አልነበረም፤ ሊሆንም አይችልም። ደርግ ተባረረ። ከዛ ምን?
የትግሉ ዓላማ
የትግሉ ዓላማ የደርግን ስርዓት ከስልጣን አስወግዶ ሌላ የተሻለ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት መገንባት ነበር፤ ወይም መሆን ነበረበት። በደርግና በህወሓት መካከል የነበረው ልዩነት የሰዎች ወይም የቋንቋ ወይም የሀይማኖት ሳይሆን የስርዓት ነው። የባለ ስልጣናት ለውጥ የስርዓት ለውጥ ላያሳይ ይችላልና። እናም የትግሉ ዓላማ ፍትሕ፣ ነፃነትና እኩልነት የሚያስሰፍን የፖለቲካ ስርዓት በመገንባት ጭቆናና የእርስ በርስ ጦርነት ስጋት ዳግም የማይፈጠርባት ሀገር ማየት ነበር።
ታድያ ትግሉ ግቡን መቷል? አልመታም!
ግንቦት 20
መገምገም ያለበት ከትግሉ ዓላማ መሳካትና ግብ መምታት አንፃር ነው። በትግሉ ጊዜ “እኔ ቀድሜ ልሰዋ፥ አንተ ትንሽ ቆይ” በሚል የአሳቢነት መንፈስ ጓዶች ፈንጂ የረገጡበት ዓላማ አሁን ላይ “እኔ ቀድሜ ልብላ፥ አንተ በረሃብ ሙት” ወደ ሚል የስግብግብነትና የጭካኔ ደረጃ ተሸጋግሯል። በዚሁ የስሕተት መንገድ የዴሞክራሲ ስርዓትም ሳይገነባ፣ ፍትሕ፣ ነፃነትና እኩልነትም ሳይሰፍን እነሆ ወደ ኋላ ተመልሰን የአዙሪት መንገድ ይዘናል።
አሁንም ሰላማዊ ዜጎች በጠራራ ፀሓይ በመንግስት የፀጥታ ሐይሎች የሚገደሉበት ጊዜ ላይ ነን።
አሁን ትግራይ ውስጥ በትጥቅ ትግል የሚፋለም፣ የተወሰነ መሬት በሐይል የተቆጣጠረ (ሓራ መሬት ያለው) ሕገ ወጥ ሽምቅ ተዋጊ በሌለበት ንፁሃን ዜጎች እየተገደሉ፤ ልክ በደርግ ዘመን እንደነበረ መንግስት፣ ሁሉንም አካባቢዎች ገና ሳይቆጣጠር፣ በጠመንጃ የሚፋለሙና የሚያስቸግሩ ሽምቅ ተዋጊዎች (እንደ ህወሓት ዓይነት) ቢኖሩ ኖሮ፣ የህወሓት መንግስት በቀን ስንት ንፁሃንን ይገድል ነበር?
ደርግ የህወሓት ታጋዮች ትግራይ ውስጥ ባይንቀሳቀሱ ኖሮ (በዚያ ጊዜ ትግራይ ውስጥ ዓማፂ ቡድን ባይኖር ኖሮ) የደርግ ወታደሮች ወደ ትግራይ ይመጡ ነበር? ምን ሊሰሩ? ሓውዜንና ሌሎች የትግራይ አካባቢዎችን ይደበድቡ ነበር? ለምን ሲባል? ሌላ ቢቀር የጦር መሳርያ ለማባከንስ ይፈልጉ ነበር?
ህወሓት መኖር አልነበረባትም አላልኩም። ነጥቡ፤ ህወሓት ደርግ የገጠመውን ፈተና ቢገጥማት ኖሮ ከደርግ ትብስ ነበር ነው።
ህወሓት ለውጥ ማምጣት ይጠበቅባት ነበር። ድሮ ወላጆቻችን የታገሉለት የፍትሕ፣ የነፃነትና የእኩልነት ጥያቄ አሁንም እንደራበን ነው። በቀጣይ ትግል ይረጋገጣል! የትግሉ ዓላማ ግቡን ስላልመታ ነው “ግንቦት 20” ስሜት የማይሰጠኝ!
(ከአብርሃ ደስታ ፌስቡክ)

ህወሓት 2 ምዕራፎች
በህወሓት ታሪክ ከግንቦት 20, 1983 ዓ.ም በፊት እና በኋላ ያለው ዘመን ለያይተን መገምገም ይኖርብናል። ከ1983 ዓ.ም በፊት የነበረው የትግራይ ህዝብ ትግል ሲሆን ለፍትሕ፣ ለነፃነትና ለእኩልነት የህይወት መስዋእነትነት የተከፈለበት ምዕራፍ ስለሆነ ለዘላለም ሊዘከር ይገባዋል።
ከ1983 ዓ.ም በኋላ ያለው ህወሓት ግን የህዝብ ሳይሆን በሕግ የተመዘገበ የፖለቲካ ድርጅት ነው። ስሙም መቀየር ይገባው ነበር። የህዝብ ታሪክና የፖለቲካ ድርጅት የስልጣን ጊዜ መቀላቀል የለባቸውም። የህዝብ ትግል ህወሓት እንደ ድርጅት ባጠፋው ልክ መመዘን የለበትም!
(ከአብርሃ ደስታ ፌስቡክ)

የጠ/ሚኒስትሩ የግንቦት 20 መልዕክት  
ግንቦት ሃያ የዘመናዊት ኢትዮጵያን ታሪክ ከቀየሩ ዕለታት መካከል አንዱ ነው:: ኢትዮጵያን ዴሞክራሲያዊ፣ ፍትሐዊና ሰላማዊ ለማድረግ አያሌ ታጋዮች እጅግ ውድ የሆነውን የሰው ልጅ ነፍስ ሠውተዋል፡፡ የግንቦት ሃያ ታጋዮች የነፍስ ዋጋ የከፈሉለት ዓላማ ግፍና ጭቆና፣ አድሎና ወገንተኝነት ቆሞ፤ እኩልነት ፣ ኅብረ ብሔራዊ አንድነት፣ ፍትሐዊ ተጠቃሚነትና የጋራ ብልጽግናን ለማረጋገጥ ነው፡፡
ግንቦት ሃያን ማክበር ያለብን እነዚህን ዓላማዎች እያሰብን መሆን አለበት፡፡ ቀኑን የምናስበው በግንቦት ሃያ ላይ ተቸክለን ሳይሆን ወደፊት እየሄድን የኋላውን እየገመገምን መሆን አለበት፡፡
ግንቦት ሃያን ያመጡ ታጋዮች ዓላማ ኢትዮጵያን ወደ ግንቦት ሃያ ሁለት መውሰድ እንጂ ወደ ግንቦት አሥራ ዘጠኝ መመለስ አልነበረም:: ሀገራቸው በሁሉም መመዘኛ ግንቦት ሃያን አልፋ፣ ግንቦት ሃያ አንድንም ተሻግራ፣ ወደ ግንቦት 22 መድረስ ነበር፡፡
የግንቦት ሃያ ታጋዮችን ዓላማ የምናሳካው በሁለመናዋ ከግንቦት 19 የተሻለች ኢትዮጵያን መገንባት ከቻልን ብቻ ነው:: የብልጽግና ጎዳናችን ዓላማ ግንቦት ሃያ ላይ ቆሞ፣ ግንቦት አሥራ ዘጠኝን እያሰቡ መኩራራት ሳይሆን ሀገራችንን ወደ ግንቦት 22 ማስፈንጠር ነው፡፡
ይህ ማለትም ሀገራችን ከነበረችበት አስከፊ ሁኔታ ማላቀቅ ብቻ ሳይሆን መድረስ ወደነበረባት የላቀ ደረጃ ማድረስ ነው፡፡ የግንቦት ሃያ የድል መታሰቢያ በዓልን ስናከብር በተባበረ ክንድ ከግንቦት ሃያ የሚልቅ፣ ወደ ግንቦት 19 እንዳንመለስ የሚያደርግ ምጡቅ ሥርዓት ለመገንባት ቃላችንን የምናድስበትና ወደ ላቀ ውጤት ለመቀየር ወደ ተግባራዊ እንቅስቃሴ የምንገባበት መሆን ይገባዋል፡፡
ዘላለማዊ ክብርና ሞገስ በአጥንትና ደማቸው ኢትዮጵያና ሕዝቦቿን ላቆዩ ሰማዕታት!
ኢትዮጵያ በልጆቿ ጥረት ታፍራና ተከብራ ለዘላለም ትኑር!
ፈጣሪ ኢትዮጵያንና ሕዝቦቿን ይባርክ!

ይህ ነው የሚባል አዲስ ተስፋ ሰጪ ነገር የለም… ሰከንዶችና ደቂቃዎች በተፈራረቁ ቁጥር፣ አለም አዳዲስ የኮሮና ቫይረስ ሞት መርዶዎችን እያደመጠች፣ አዳዲስ ተጠቂዎችን እየቆጠረች ቀናት መምጣት  መሄዳቸውን ቀጥለዋል፡፡ ከትናንት በስቲያ አመሻሽ ላይ ይህን ዘገባ እስካጠናቀቅንባት የመጨረሻዋ ደቂቃ፣ ኮሮና ቫይረስ በመላው አለም ከ5,833,766 በላይ ሰዎችን አጥቅቷል፤  ከ358,426 በላይ የሚሆኑትንም ለሞት ዳርጓል፡፡ ከቫይረሱ ያገገሙ ሰዎች ቁጥርም 2,526,872 መድረሱን ወርልዶ ሜትር ድረገጽ ይጠቁማል፡፡  ባለፉት 44 አመታት በቬትናም፣ ኢራቅ፣ አፍጋኒስታንና ኮርያ ጦርነቶች ካጣቻቸው ዜጎቿ አጠቃላይ ቁጥር በላይ ሰዎችን ባለፉት አራት ወራት ጊዜ ውስጥ  በኮሮና ቫይረስ ሳቢያ ባጣችው አሜሪካ፤የሟቾች ቁጥር ባለፈው ሐሙስ አመሻሽ 102,293 ሲደርስ፣ የተጠቂዎች ቁጥር ደግሞ ከ1,750,377 አልፏል -  በመላው አለም በኮሮና ቫይረስ ከተጠቁ ሰዎች አጠቃላይ ቁጥር 30 በመቶ ያህሉ በአሜሪካ ይገኛሉ ማለት ነው፡፡ ኮሮና ቫይረስ በአሜሪካ የተለያዩ ግዛቶች ውስጥ ዶክተሮችና ነርሶችን ጨምሮ ከ62 ሺህ በላይ የህክምና ባለሙያዎችን ማጥቃቱንና ከ291 በላይ የሚሆኑትንም  ለሞት መዳረጉን ሲኤንቢሲ ኒውስ ዘግቧል፡፡ በመሪዎቿ መዘናጋት የኮሮና ተጠቂና ሟች ዜጎቿ ቁጥር በከፍተኛ ቁጥር እየጨመረ በሚገኝባት ብራዚል፤ የተጠቂዎች ቁጥር 414,661 መድረሱ የተነገረ ሲሆን፣  በአገሪቱ የሟቾች ቁጥር እስከ መጪው ነሃሴ ወር ድረስ 125 ሺህ ይደርሳል ተብሎ እንደሚገመት የተደረጉ ጥናቶች ጠቁመዋል፡፡ ብራዚልን ጨምሮ በላቲን  አሜሪካ አገራት የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ እየተባባሰ መሄዱን ተከትሎ፣ በአገራቱ ከ14 ሚሊዮን በላይ ሰዎች ለከፋ ረሃብ ሊጋለጡ እንደሚችሉ የተባበሩት  መንግስታት ድርጅት የምግብ ፕሮግራም ከትናንት በስቲያ ማስታወቁንም አልጀዚራ ዘግቧል፡፡ ሩስያ በ379,051፣ ስፔን በ283,849፣ እንግሊዝ በ267,240 ተጠቂዎች በአለማችን ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ተጠቂዎች የተመዘገቡባቸው ቀጣዮቹ ሶስት  አገራት መሆናቸውን መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡ እንግሊዝ በ37,460፣ ጣሊያን በ33,072፣ ፈረንሳይ በ28,596፣ ስፔን በ27,118 ሟቾች በኮሮና ቫይረስ ሳቢያ ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ሰዎች ለሞት  የተዳረጉባቸው አሜሪካን የሚከተሉ ቀዳሚዎቹ አራት የአለም አገራት እንደሆኑም ተነግሯል፡፡

የክትባትና የመድሃኒት ጉዳይ
ለኮሮና ቫይረስክትባትለማግኘት የሚደረጉ ጥረቶችን ለመደገፍ የሚውል ገንዘብ ለማሰባሰብ በአውሮፓ ህብረት አስተባባሪነት በአለማቀፍ ደረጃ በተደረጉ እንቅስቃሴዎች 10 ነጥብ 4 ቢሊዮንዶላር ለማግኘት መቻሉን ዘጋርዲያን ባለፈው ረቡዕ ዘግቧል፡፡
የዓለም ጤና ድርጅት በበኩሉ፤ኮሮና ቫይረስን ለማከም እንደሚረዳ በተነገረውና አወዛጋቢ ሆኖ በቀጠለው ክሎሮኪን የተባለው የወባ መድሃኒት ላይ ሲያደርግ የነበረውን ሙከራ፣ መድሃኒቱ ከደህንነት ጋር ተያይዞ አደጋ ሊያደርስ ይችላል በሚል ስጋት እንዲቋረጥ መወሰኑን ከሰሞኑ አስታውቋል፡፡በመድሃኒቱ ላይ የሚደረገው ሙከራ እንዲቋረጥ የተደረገው መድሃኒቱ በኮሮና ቫይረስ የተያዙ ሰዎችን የመሞት እድል እንደሚጨምር በቅርቡ የወጣ አዲስ ጥናት መጠቆሙን ተከትሎ መሆኑን የዘገበው ቢቢሲ፤ በመድሃኒቱ ላይ በተለያዩ ሀገራት የተጀመሩ ሙከራዎችም የሚቋረጡ መሆኑን የዓለም ጤና ድርጅት አስታውቋል ብሏል።
የአውሮፓ ህብረት አገራት መንግስታት፣ ዜጎቻቸው ይህንን መድሃኒት እንዳይጠቀሙ በህግ መከልከል መጀመራቸውንም አልጀዚራ ከትናንት በስቲያ ባወጣው ዘገባ አመልክቷል፡፡በሌላ በኩል ደግሞ የኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ከብሪታኒያ በተውጣጡከአንድሺህበላይበጎፈቃደኞችላይሙከራ ያደረገበትን "ChAdOx1 nCoV-19" የተሰኘ አዲስ የኮሮና ቫይረስ ክትባት፤ በቀጣይ ደግሞ በኬንያ ሊሞከር መሆኑን ቢቢሲ ዘግቧል፡፡

በአፍሪካም ቁጥሩ እያሻቀበ ነው
በአፍሪካ እስካለፈው ሐሙስ አመሻሽ ድረስ በኮሮና ቫይረስ የተጠቁ ሰዎች ቁጥር ከ124 ሺህ ማለፉን እና ከ3 ሺህ 700 በላይ የሚሆኑት ደግሞ ለሞት መዳረጋቸውን መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡ ከ26 ሺህ በላይ ሰዎች የተጠቁባት ደቡብ አፍሪካ፤ ብዙ ሰዎች በቫይረሱ የተጠቁባት ቀዳሚዋ የአፍሪካ አገር ስትሆን፣ 797 ሰዎችን ያጣችው ግብጽ ደግሞ በሟቾች ቁጥር በአንደኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች፡፡
በዚምባቡዌ በአንድ ቀን ውስጥ የተመዘገበው በቫይረሱ የተጠቁ ሰዎች ቁጥር ባለፈው ሐሙስ ከእጥፍ በላይ በመጨመር 132 መድረሱን የዘገበው አናዶሉ ኤጀንሲ፤በጋና ከሰሞኑ በርካታ የሕዝብተወካዮችምክርቤትአባላትና ሰራተኞች በኮሮና ቫይረስ መያዛቸው መረጋገጡን ተከትሎ፣ አባላቱ የወረርሽኙን ስርጭት ለመግታት ፓርላማው ላልተወሰነ ጊዜ ተዘግቶ እንዲቆይ ጥያቄ ማቅረባቸውንም ገልጧል፡፡
እስካለፈው ሐሙስ ድረስ ከ7ሺህበላይሰዎችበቫይረሱበተያዙባትና 34 ሰዎችበሞቱባት ጋና፤ምርመራከተደረገላቸውየፓርላማአባላትናሰራተኞችመካከልአስራ አምስቱበቫይረሱመያዛቸው መረጋገጡን ተከትሎ፣በርካታየፓርላማአባላትበቫይረሱሊጠቁይችላሉየሚልስጋትበመፈጠሩ፣ አባላቱ ፓርላማው እንዲዘጋናስብሰባበኢንተርኔትአማካኝነትእንዲደረግ ሃሳብ ማቅረባቸውን ዘገባዎች አመልክተዋል፡፡
በማላዊ ከደቡብ አፍሪካ በቅርቡ ተመልሰው በለይቶ ማቆያ ውስጥ የነበሩ እና በስታዲየም የሚገኘው የለይቶ ማቆያ የሚሰጠውአገልግሎትደረጃውን የጠበቀ አይደለም በሚል ቅሬታቸውን ሲያቀርቡ የነበሩከ400 በላይሰዎችምርመራ ሳይደረግላቸው አምልጠው መጥፋታቸውን የዘገበው ኦል አፍሪካን ኒውስ፤ ሌሎች በቫይረሱ መያዛቸው የተረጋገጡ የአገሪቱ ዜጎችም በተመሳሳይ ማምለጣቸውን አመልክቷል፡፡
የናይጄሪያውፕሬዚዳንትሙሐመዱቡሃሪ፣የኮሮና ቫይረስወረርሽኝበፈጠረውችግር ሳቢያ ከፍተኛ የውጭ ምንዛሬ እጥረት የገጠመው የአገሪቱ መንግስት፤ ከውጭ አገራት ምግብ ገዝቶ ማስገባት የሚችልበት ገንዘብ እንደሌለው ከሰሞኑ ያስታወቁ ሲሆን የአገሪቱአርሶአደሮችሕዝቡንመቀለብ የሚችልምግብበበቂ መጠንእንዲያመርቱጥሪ አቅርበዋል፡፡
በካርቱም በሚገኝ ወህኒ በእስር ላይ የነበሩት የቀድሞው የሱዳን ፕሬዚዳንት ኦማር አልበሽር የኮሮና ቫይረስ ምልክቶችን ማሳየታቸውን ተከትሎ፣ ባለፈው ረቡዕ ወደ ሆስፒታል መግባታቸውን የዘገበው ዳባንጋ ድረገጽ፣ አብረዋቸው ታስረው የነበሩ 3 የቀድሞ ሚኒስትሮች ቫይረሱ እንዳለባቸው መረጋገጡንና ሌሎች 3 ሰዎችም በጸና መታመማቸውን አመልክቷል፡፡
የዛምቢያ የጤና ሚኒስትር በኮሮና ቫይረስ መጠቃታቸው በምርመራ መረጋገጡን አጃንስ ፍራንስ ፕሬስ ከትናንት በስቲያ የዘገበ ሲሆን የአገሪቱ የማስታወቂያ ሚኒስትርም ባለፈው ሳምንት በቫይረሱ መያዛቸው መረጋገጡን አስታውሷል፡፡

ንግድና ኢኮኖሚ
የአውሮፓ ማዕከላዊ ባንክ ሰሞኑን ባወጣው መግለጫ፣ የአህጉሪቱ ኢኮኖሚ በኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ ሳቢያ በፈረንጆች አመት 2020 በአማካይ እስከ 12 በመቶ የሚደርስ ቅናሽ እንደሚያጋጥመው አስታውቋል፡፡
የተመድ የቱሪዝም ድርጅት በበኩሉ፤ ከትናንት በስቲያ ባወጣው መግለጫ፣አለማቀፉ የቱሪዝም ኢንዱስትሪ እ.ኤ.አ ከ1950ዎቹ ወዲህ ታይቶ በማይታወቅ ግዙፍ ቀውስ ውስጥ መግባቱንና ከመስኩ የሚገኘው ገቢ በዚህ አመት በ70 በመቶ ያህል ይቀንሳል ተብሎ እንደሚጠበቅ አስታውቋል፡፡ባለፈው ሚያዝያ ወር ወደ እንግሊዝ በአውሮፕላን የገቡ መንገደኞች ቁጥር ካለፈው ወር በ99 በመቶ ቅናሽ ማሳየቱን የዘገበው ዘጋርዲያን፤ በተጠቀሰው ጊዜ ወደ አገሪቱ የገቡት መንገደኞች ቁጥር 112 ሺህ 300 ብቻ መሆኑን አስታውሷል፡፡
በተያያዘ ዜና፣ባለፉት 11 አመታት ታሪኩ ከፍተኛው የገቢ ማሽቆልቆል ያጋጠመው ታዋቂው የመኪና አምራች ኩባንያ ኒሳን፤ በኢንዶኔዢያና በስፔን ያሉትን ፋብሪካዎች ሊዘጋ መወሰኑን ከሰሞኑ ይፋ ማድረጉ ተነግሯል፡፡  በሌላ በኩል ደግሞ፣ የኩዌት አየር መንገድ ከኮሮና ቫይረስ ጋር በተያያዘ ገቢው በከፍተኛ ሁኔታ በመቀነሱ ሳቢያ ከአጠቃላይ ሰራተኞቹ ሩብ ያህሉን ወይም ከ1 ሺህ 500 በላይ የሚሆኑትን ከስራ ለመቀነስ መወሰኑን የዘገበው አልጀዚራ፤የእንግሊዙ አየር መንገድ ኢዚጄት በበኩሉ 30 በመቶ ሰራተኞችን እንደሚቀንስ ማስታወቁን አመልክቷል፡፡
ቦይንግ ኩባንያ 7 ሺህ ያህል ሰራተኞቹን ከስራ ሊያሰናብት መወሰኑን ከሰሞኑ ያስታወቀ ሲሆን ኦል አፍሪካን ኒውስ በበኩሉ፤የደቡብ አፍሪካ አየር መንገድ ከኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ ጋር በተያያዘ በገጠመው ቀውስ ሳቢያ ለሰራተኞቹ የዚህን ወር ደመወዝ ለመክፈል እንደማይችል ከሰሞኑ ማስታወቁን ዘግቧል፡፡

ስፔን ብሔራዊ ሃዘን ላይ ናት
ስፔናውያን በኮሮና ቫይረስ ሳቢያ ለህልፈተ ህይወት የተዳረጉ ወጎኖቻቸውን ለማሰብ ባለፈው ረቡዕ የህሊና ጸሎት ያደረጉ ሲሆን፣ በመላ አገሪቱ ለ10 ቀናት የሚቆይ ብሔራዊ ሃዘን ታውጇል፡፡ከ27 ሺህ በላይ ዜጎቿን በቫይረሱ በተነጠቀችው ስፔን፤ የአገሪቱ ሰንደቅ አላማ እስከሰኔ 5 ቀን ድረስ ዝቅ ብለው እንደሚውለበለቡም ተዘግቧል፡፡

ከ6 ወጣቶች አንዱ ስራ አጥሆኗል
በአለም አቀፍ ደረጃ በርካታ ሰዎችን ከስራ ገበታቸው እያፈናቀለ የሚገኘው የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ፤ በተለይም ወጣቶችን በከፍተኛ ሁኔታ ተጎጂ ማድረጉንና በአለማችን ስራ ከነበራቸው ከ29 አመት በታች የሚገኙ ወጣቶች መካከል ከ6ቱ አንዱ ለስራ አጥነት መዳረጉን ተመድ ሰሞኑን ባወጣው መረጃ አስታውቋል፡፡
ሲኤንቢ ኒውስ በአሜሪካ ባለፉት ስምንት ሳምንታት ውስጥ ብቻ ከ30 ሚሊዮን በላይ ሰዎች ከስራ ገበታቸው መፈናቀላቸውን ሲዘግብ፣ በፈረንሳይ ደግሞ ባለፈው ሚያዝያ ወር ብቻ ከ850 ሺህ በላይ ሰዎች ከስራ ገበታቸው መፈናቀላቸውንና የአገሪቱ ስራ አጦች ቁጥር ከ4.5 ሚሊዮን ማለፉን አጃንስ ፍራንስ ፕሬስ ከትናንት በስቲያ አስነብቧል፡፡  
በተያያዘ ዜና ደግሞ፣ በፊንላንድ የስራ አጥ ዜጎች ቁጥር ባለፈው ሚያዝያ ወር ብቻ በእጥፍ በማደግ ከ433 ሺህ በላይ መድረሱን አልጀዚራ የዘገበ ሲሆን የአለም የኢኮኖሚ ፎረም በበኩሉ፤ ከሰሞኑ ይፋ ባደረገው መረጃ፣ አለማቀፉ የሙዚቃ ኢንዱስትሪ ከስፖንሰሮች ሊያገኝ የሚችለውን የ10 ቢሊዮን ዶላር ማጣቱን አመልክቷል፡፡

አንዳንድ ነገሮች
የኦስትሪያ መንግሥትየኮሮና ቫይረስስርጭትንለመግታትበማሰብየጣለውንየሰዓትእላፊ ገደብ እንዲያከብሩ በተደጋጋሚ ለዜጎቻቸው ጥሪ ሲያስተላልፉ የከረሙት የአገሪቱ ፕሬዚዳንትአሌክሳንድርቫንደርቤለን፣ ከሰሞኑ ራሳቸው ገደቡን በመተላለፍ በመዲናዋ በሚገኝ ሆቴል ውስጥ ከሚገባው በላይ ማምሸታቸውና ይህን ተከትሎም ለዚህ ያልተገባ ድርጊታቸው በይፋ ይቅርታ መጠየቃቸው ተነግሯል፡፡
በጎረቤት ኬንያ ደግሞ የአገሪቱ ፕሬዚዳንት ኡሁሩ ኬንያታ ልጅ፣ መንግሥትኮሮና ቫይረስንለመቆጣጠርያስቀመጠውንየሰዓትእላፊሕግበመጣስ በሞምባሳበሚገኝ አንድ የምሽትክለብ ውስጥ ሲዝናናመገኘቱንና የራሱንናየቤተሰቡንሕይወትአደጋላይበመጣሉእንደገሰጹትመናገራቸውን ቢቢሲ ዘግቧል፡፡
ፈረንሳውያን የወይን አምራቾች በኮሮና ቫይረስ ህክምና ራሳቸውን አሳልፈው በመስዋዕትነትና በቁርጠኝነት እየሰሩ ለሚገኙ የአገሪቱ የህክምና ባለሙያዎች 5 ሺህ ጠርሙስ ሻምፓኝ በነጻ በስጦታ መልክ እንደሚያበረክቱ መግለጻቸውን ፍራንስ24 ባለፈው ረቡዕ ዘግቧል፡፡
በህንድ ከሰሞኑ መንታ ልጆችን የወለዱ ወላጆች ለልጆቻቸው “ኳራንታይን” እና “ሳኒታይዘር” የሚሉ ስሞችን ማውጣታቸውንና ሁለቱም ነገሮች አስከፊውን የኮሮና ወረርሽኝ ለመከላከል ወሳኝ በመሆናቸው ለልጆቻቸው ስም እንዳደረጓቸው ወላጆቹ መናገራቸውን የዘገበው ደግሞ አልጀዚራ ነው፡፡
በተደረገላቸው ምርመራ በኮሮና ቫይረስ እንደተጠቁ ተረጋግጦ በለይቶ ማቆያ ውስጥ የነበሩት ጁዋና ዙኒጋ የተባሉት ቺሊያዊት የ111 አመት የዕድሜ ባለጸጋ፣ ከሰሞኑ ከቫይረሱ አገግመው ከለይቶ ማቆያ ቦታ መውጣታቸውንና ለ112ኛ አመት የልደት በዓላቸው እየተዘጋጁ እንደሚገኙ የዘገበው ደግሞ ሮይተርስ ነው፡፡
“የምግብ መሸጫ መደብሮች ከሰሞኑ ሊዘጉ ነውና፣ ፈጥናችሁ ምግብ ገዝታችሁ ከዝኑ” የሚል ሃሰተኛ የማስጠንቀቂያ መልዕክት በፌስቡክ አሰራጭቷል የተባለው ሲንጋፖራዊ የታክሲ ሾፌር፣ በአራት ወራት እስር መቀጣቱንም አልጀዚራ ከሰሞኑ አስነብቧል፡፡

    ከዕለታት አንድ ቀን አንድ ነፍስ አባት የነፍስ ልጃቸው ቤት ጎራ ይላሉ፡፡ የነፍስ ልጃቸውም፤
“ውይ አባቴ፤ እንኳን ደህና መጡ! መቼም ማሰብ አያስመሰግንም እንጂ ሳስብዎት ነው የመጡት!”
ነፍስ - አባትየውም፤
“መቼም በደጃፍዎ ሳልፍ ዝም ብዬ ብሄድ አምላክዎ ያየኛል ብየ ገባሁ!”
“እንደው ወዳጄ ሚካኤል አይለመነኝ ክፉ ነበር የምቀየምዎት… አልፈው ቢሄዱ! በሉ ትንሽ ጉሽነት ቢኖረውም ፉት ይበሉት፡፡ እንኳን ደህና መጡ!” አሏቸውና ከጉሹ ቀምሰው አቀረቡላቸው፡፡ ብዙም ሳይቆዩ ተመለሱና፤
“በሉ እስቲ ይቺን ይሞክሩ፡፡ የአልጫ ፍትፍት ናት፡፡ ቅንጨው ብዙም ባይሆን ለአይነቱ ያህል ይጠቅማል፡፡ ጥብሱ እየደረሰ ነው፡፡ ጎድኑም ወደ መጨረሻ ሳይበርድ አመጣለሁ!”
“ኧረ ይህ ሁሉ አያስፈልግም ነበር’ኮ እመቴ” አሉ፡፡
 የነፍስ አባትየው እየበሉ ሳሉ እመቴ ጉድ ጉድ ይላሉ፡፡ ወዲያው ሁሉም ምግብ ገበታውን ሞላውና አብረው መብላት ቀጠሉ፡፡
“ምነው ቤተስኪያን አላየሁዎትም ታዲያ?”
“ኧረ እዚያው ነበርኩ፤ ከሰዓት በኋላ ማ’በር አለብኝ፡፡ አንዳንዶቹ ማ’በርተኞቼ፤ በጊዜ መጥቸ የማቀራርብላቸውን ላመቻች ብዬ ነው ከቤተስኪያን ቸኩየ የመጣሁት”
የነፍስ አባትዬውም “ደግ አድርገዋል፡፡ በጊዜ ፀበሉን ልርጭና ባርኬለዎት እሄዳለሁ፡፡ አንድ ሁለት ጥሪ አለብኝ፤ የሚካኤል ተሳላሚዎች እንዳይቀየሙኝ ደረስ ደረስ ልበልላቸው፤ ደግሞ ያመቱ እኮ ነው ዛሬ!”
እሜቴም፤ “አዎን አባቴ፣ በእለቱ ለኔ ሲል ደጀ ጣለዎ! እሰይ እሰይ! ሚካኤል ነው ያመጣዎት! በሏ ለማህበርተኞቼ ይቅመሱላቸው፡፡ መምጣትዎንም፤ ፀበል መርጨትዎንም እነግራቸዋለሁ፡፡ መቼም አስቤ አልጠራሁዎትምና እንደው ቤት ያፈራውን ቀምሰው ነው የሚሄዱት፡፡ እንደው ይኼው ሚካኤል ምስክሬ ነው ሌላ ቀን ሲመጡ በደንብ አርጌ ነው የምጋብዝዎት!”
የነፍስ አባትየውም፤
“ከሄድኩማ አዎ!” አሉ ይባላል፡፡
*     *    *  
“መልካም መስተንግዶ እንግዳን ከመሄድ ያዘገያል” ይባላል፡፡ በአቅምም ሆነ ያለ አቅም፣ እንግዳው አቀባበል ከተመቸውና ቆይታው ያማረ ከሆነለት፣ እንግድነቱን ረስቶ ቤተኛ መሆን የሚቃጣው ደረጃ ያደርሰዋል፡፡ በእርግጥ ዛሬ ዛሬ፣ ይኼ የእንግዳ ተቀባይነታችንን ባህል ከጥያቄ ውጭ የሚያደርገው ሁኔታ እየመጣ ይመስላል፡፡
የኮሮና በሽታ ስጋት ማንንም ወደ ማያምንበት ክፉ ጊዜ ላይ ጥሎናል! እንደሚታወቀው አገራችን በፖለቲካም፣ በኢኮኖሚም፣ በባህልም ስታስተናግድ የኖረችው አባዜ በርካታ ነው:: ከሁሉም በላይ ደግሞ የማያቋርጥ እንድገትን እየቋመጥን የማያቋርጥ ድህነትን ታቅፈን፤ “ሞት ሳይሞቱት ነው እሚለመድ” ያለውን የሎሬት ፀጋየ ገ/መድህን ጥቅስ መሪ መፈክር ካደረግን እያለ አመታት ዘለቁን፡፡ አሁን ደግሞ ከድጡ ወደ ማጡ ወይም እንደ ፈረንጆቹ አባባል ‹From the fire – pan to the fire› ሆነና ሁሉንም በጠቅላይ አዛዥነት የሚመራ የሚመስለው ኮሮና መጣ! እንደ ወትሮው “እኔ ከሞትኩ ሰርዶ አይብቀል” ወይም እንደ ፈረንሳይኛው ብሂል፤ “apres moi le dituge” ብለን የምናልፈው አይሆንም፡፡ ይልቁንም ጨክነን፤ ከሼክ ስፒር ጋር “መሆን ወይስ አለመሆን?” መጠንቀቅ ወይስ አለመጠንቀቅ? መታጠብ ወይስ አለመታጠብ? መኖር ወይስ አለመኖር? ምናልባት አስራ አንደኛው ሰዓት ላይ መሆናችንን መገንዘቢያችን ሰዓት ነው፡-
አሰሪው ለጸሐፊው አንድ የሚጻፍ ጽሑፍ ሥራ ይሰጣታል፡፡ ፀሐፊውም፤
“ይኼ ሥራ ለመቼ እንዲያልቅ ነው የምትፈልገው?” ስትል ጠየቀችው፡፡ (“How do you want it done – sir?”)
አለቅየውም፤
“ከተቻለ ለትናንት አድርሽልኝ!”
(If possible Yesterday!) አላት ይባላል፡፡ ሥራን በአግባቡና በሰዓቱ ማጠናቀቅ ያለብን ወቅት ላይ ነን፡፡ ይኼ መርሆ ለማናቸውም ጊዜ የሚሰራ ነው!
ያም ሆኖ አለቃ የበዛባትና የሥራ ድካም ያጎበጣት መከረኛ ሴት እንዳለችው፡- (… በመቶ አምሳ ጌታ
ስታጠቅ ስፈታ
ነጠላየ፤
አለቀ በላየ!...) እስከ ማለት ልንደርስ አይገባም፡፡
ጥድፊያ ጊዜን አቅምንና ቦታን ያገናዘበ ሊሆን ይገባል፡፡ በመጣደፍ የተሻለ ሪኮርድ እናስመዘግባለን ብለን “የቸኮለች አፍሳ ለቀመችን” ከረሳን፣ ከጥቅሙ ጉዳቱ የሚያመዝን ሁኔታ ውስጥ እንወድቃለን! ይህንን ካላመዛዝንን “ችኩል በሬ ያልባል” የተባለው ተረት በኛ ላይ ይተረታል! ከዚህ ይሰውረን!!  
የሚያስችኩልና የማያስቸኩለውን እንለይ!
በጊዜ እናቅድ፡፡ ጊዜ ሳንፈጅ እንጨርስ!
በጥናት ላይ የተመሰረተ እቅድ ለመልካም ፍሬ እንደሚያበቃን እንወቅ!!
ዛሬ መኖር ያለብን እንደ ራሳችን፣ እንደ ጎረቤታችን፣ እንደ ህብረተሰባችንም፣ እንደ አለምም ነው!
ዓለም “ሁሉም ነገር ወደ ጦር ግንባር” እንደ ተባለው፣ ሁሉም ኮሮናን ወደ ማሸነፍ እንበል!
የጊዜ ጉዳይ ነው እንጂ፤ አያሌ በሽታዎች እንደተሸነፉት ሁሉ ኮሮናም ይሸነፋል!
እንጠንቀቅ!
እንታገስ!
እንመርመር!
በእርጋታ እየተጓዝን “በሬ ከማለብ” እንገታ!!