በሞንጎሊያ ከተማ ከብዙ አመታት በፊት ተስቦ ገብቶ ብዙ ሺ ህዝብ ፈጀ፡፡ ጤነኞቹ በሽተኞቹን እየጣሉ ሸሹ፡፡ እንዲህም አሉ፡፡
“እጣ ፈንታ እራሱ’ኮ ኗሪውን ከሚሞተው ያበጥረዋል”
ያን ቦታ ለቅቀው ከሄዱት መካከል ታሪቫ የተባለ የ15 ዓመት ልጅ ይገኝበታል፡፡
የታሪቫ ነብስ ስጋውን ለቅቃ ከሞቱት የሬሳ ክምሮች መካከል አቋርጣ ወደ ደቡብ ሄደች፡፡     
በመጨረሻም የገሃነም  ኃላፊ ዘንድ ደረሰች፡፡ ኃላፊውም በመገረም፤
“ስጋሽ ገና ህይወት አልባ ሳይሆንና እየተነፈስሽ ሳለ ለምን ጥለሽው መጣሽ? ሲል ጠየቃት ነብሲቱን፡፡
የታሪቫ ነብስም፡-
“ጌታዬ ነዋሪዎቹ ሁሉ ስጋዬ እንደሞተ ነው የተገነዘቡት፡፡ ስለዚህ እኔ ለአንተ ታማኝነቴን ለመግለፅ ነው የመጣሁት፡፡“
የገሃነሙ ኃላፊ ከታሪቫ ነብስ በሰማው በጣም ተገረመና፤ “ታሪቫ የአንተ ጊዜ እንዳልደረሰ አረጋግጥልሀለሁ፡፡ ስለዚህ የእኔን ፈጣን ፈረስ ውሰድና በወፎች ግዛት ወዳለው ጌታ ሂድ፡፡ ሆኖም ሳትሄድ በፊት ከዚህ አንድ የፈለግከውን ነገር ይዘህ ለመሄድ እንድትችል የመምረጥ እድል እሰጥሀለሁ፡፡ ግን ተጠንቀቅ! እዚህ ሀብት፣ መልካም እድል፣ ጤና፣ ናፍቆት፣ ሀዘን፣ ለቅሶ፣ ብልህነት፣ ጉጉትና ምስጋና  ሁሉ አሉ፡፡ ና ከነዚህ ሁሉ አንዱን ምረጥ፡፡”
“ጌታዬ እኔ የምመርጠው ታሪኮቹንና ተረቶቹን ነው” አለው፡፡ ከዚያም ታሪኮቹንና ተረቶቹን ሁሉ በኮሮጆ አጨቀለትና ፈጣን ፈረሱን ይዞ ፈረጠጠ፡፡ እዚያ ሲደርስ አንድ ቁራ ከስጋ-አካሉ አይኑን ፈልፍሎ አውጥቶ ወስዶት ደረሰ፡፡ በመሆኑም ሥጋ-አካሉ ታወረ፡፡ ታሪቫ ወደሬሳዎቹ ክምችት ተመልሶ ለመሄድ አልደፈረም፡፡ ስለሆነም ያንኑ የጥንቱን የገዛ ስጋውን ለበሰ፡፡
ከዚያን ጊዜ ወዲህ አይነ-ሥውር ሆኖ መኖር ጀመረ፡፡ ያም ሆኖ በመቶ ለሚቆጠሩ አመታት በሞንጎሊያ ምድር በፈረስ ከአልዩ ተራሮች በስተምእራብ፣ ወደ ደቡብ እስከ ጉቢ በረሀ እስከ ሀንቴ ኑራ ድረስ እየተዘዋወረ፣ ተረቶችን እየተናገረ፣ የወደፊቱን እየተነበየ ለጎሳዎች አገራቸውን መልካም ለማድረግ ምን ማድረግ እንደሚገባቸው ሲያስተምር ኖረ፡፡ እንግዲህ ከዚያ ወዲህ ነው ሞንጎላውያን አንዱ ለሌላው ተረት መንገር የጀመሩት ይባላል፡፡
“እስቲ እንደ ታሪቫ ወደ ደቡብ ልሂድ፡፡ በእውነተኛው ኑሮዬ ውስጥ የረባ መመሪያ ካጣሁ ምናልባት በአፈ- ታሪኮቹ ውስጥ አገኝ ይሆናል” የሚሉት ለዚህ ነው፡፡
*    *    *
ነዋሪው ህዝብ ስጋህ ሞቷል፡፡ ነብስህንም ለሲኦል አዘጋጃት ከሚልበት ክፉ ጊዜ ይሰውረን፡፡ ጊዜያችን ሳይደርስ ሞተናል ከማለት፣ ጊዜያችን ደርሶም “አለሁ ዘራፍ” ከማለት ይሰውረን፡፡ በባህላችን ውስጥ ያለውን ትልቁ-እሴት የምናይበት አይን እንዳናጣ እንጠንቀቅ፡፡ መልካሙን ነገር ለማየት የግድ ሲኦል ደጃፍ መድረስ የለብንም፡፡ ዛሬ ውሎዬ እንዴት ነበር ብለን እራሳችንን እንጠይቅ፡፡ ዛሬ ግፍ የተሞላ ቀን ውለን ከሆነ፣ ለነገ ራሳችንን ወቅሰን ንስሀ ገብተን እንዘጋጅ፡፡ ታሪኮቻችንና ተረቶቻችን ቅርሶቻችን ናቸው፡፡ ሁሉም መሬት የረገጠ እውነታ ጭማቂዎች ናቸው፡፡ የውሏችን አሻራ ናቸው፡፡ የሚነግሩንን ልብ ማለት ብቻ ሳይሆን መተግበርም ይጠበቅብናል፡፡ የተወሳሰበ ጭንቅላት ውስጥ በቀላሉ መግባት የሚችሉትን ያህል፣ ጭንጫ-ድፍን ልብንም አረስርሰው ሊሰርጉበት ይችላሉ፡፡ የየእለት ውሎአችን ንጥር ውጤቶች በመሆናቸውም፣ እውነቱን ገላጭ ሆነው እናገኛቸዋለን፡፡ የህብረተሰቡን ቅርፊቱን ሳይሆን ቡጡን የማሳየት ሀይል አላቸው፡፡ እንደሞንጎሎች የወደፊቱን ለመተንበይና ጎሳዎች አገራቸውን መልካም ለማድረግ ምን መፈፀም እንደሚገባቸው እንናገርባቸዋለን፡፡ እንደሞንጎሎች በእውነተኛው ኑሮ ውስጥ ረብ ያለው መርህ ሲታጣ፣ አፈታሪኮቹ ውስጥ ለማግኘትም ይቻል ይሆናል ማለት አይከፋም፡፡
ለሀገር ህልውናና ለህዝብ ብልፅግና አንዳች ነገር ማገዝ አለብኝ ያለ ሁሉ አስቀድሞ አቅሙን ከልቡናው ጋር ማስታረቅ አለበት፡፡ አለበለዚያ ልብ ወዲህ አቅም ወዲያ ይሆንና ለፍቶ -መና መሆን ይከተላል፡፡ “ክረምት የሚያወጣን ቁርስና ዳገት የሚያወጣን ጉልበት ባለቤቱ ያቀዋል” ይባላል፡፡ በሀገራችን ጉዳይ ያገባናል የሚሉ መንግስታዊ ተቋማት፣ የፖለቲካ ፓርቲዎችና ድርጅታዊ ሃይሎች ሁሉ ቁርሳቸውንና ጉልበታቸው መመርመርና ዳግም ማየት ይገባቸዋል፡፡ የያዙትን ህዝባዊ አቅም አጥርተው ማወቅ አለባቸው፡፡ የህዝብ ድጋፍ ሲባል እውነተኛ የህዝብ ድጋፍ መሆኑንም ልብ ማለት ይኖርባቸዋል፡፡ ከዳር-አገር እስከ ማህል-አገር ያለውን ህዝብ እንደምን ልብ ለልብ አግባባዋለሁ ማለት ይገባቸዋል፡፡ ትላንት የደገፈኝ ዛሬ ሊገፋኝ ይችላል ብለው ማጤን ይኖርባቸዋል፡፡ ትላንት አለህ ያለኝ ዛሬ ሞተሃል ቢለኝስ ብሎ ማውጠንጠን ተገቢ ነው፡፡ ስህተትን፣ ማንነትን፣ የወደፊት ጎዳናን ለማየት ህዝቡስ ምን አለ? ማለት ደግ ነው፡፡ “እረኛ ምን አለ?” እንዲል፡፡
የሀገራችን የፖለቲካ ሰዎችና ቡድኖች ታሪክ በሰፊው እንደሚያስገነዝበው አንዱ ትልቅ እክላቸው መናናቅ ነው፡፡ አንዱ አንዱን ቁልቁል ማየት! ሽማግሌ መሞቱን፣ ልጅ ማደጉን መዘንጋት! እኔ እዚህ እደርሳለሁ፣ ይሄንን አደርጋለሁ ከማለት ይልቅ እነገሌ የትም አይደርሱም ማለት! ትልቅ የማይመስል ግን እጅግ ግዙፍ እክል ነበር፤ ነውም፡፡ አንድ ደራሲ እንዳለው፤ “ልብ ብጉንጅ ካበቀለ መፍረጥ እንጂ ደግ መሆን አይሆንለትም፡፡” ደግ ማሰብ ደግ መሆን ያስፈልጋል፡፡ ስለ መቻቻል ሲባል፣ ስለ ሰላም ሲባል፣ ስለ ዲሞክራሲ ሲባል፣ ደም ላለመፋሰስ ሲባል ደግ መሆን ያስፈልጋል፡፡ በድቅድቅ ጨለማ ውስጥ ብልጭታን የማያደንቅ ልብ ሊኖር ያሻል፡፡ ቀና አስተሳሰብን ማጎልበት ያስፈልጋል፡፡ በመናናቅ፣ አንዱ አንዱን በማኮሰስ ቤት ማፍረስ እንጂ መገንባት ዘበት ነው፡፡ ወላይታዎች “ሚስት የራሱ ጉዳይ ስትል፣ ባል ቸል ሲል፣ ቤቱ ለውሻ ይቀራል፡፡” የሚሉት ለዚህ ነው፡፡ አገር ቤት መሆኗን አንርሳ፡፡