በኢትዮጵያ የደም ግፊት ያላባቸው ሰዎች ቁጥር ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ መጥቷል። ይህ ተላላፊ ያልሆነው የጤና ችግር ከወጣት አስከ አዋቂዎች ላይ እየተከሰተ ሲሆን፣ ኣሳሳቢነቱ ከፍተኛ ሆኗል።

የአኗኗር ዘይቤ፣ አመጋገብ፣ እንቅስቃሴ አለማድረግ እና ሌሎችም ለደም ግፊት ምክንያት ከሚባሉት ዋነኞቹ ሲሆኑ፣ ጤናማ አኗኗር በመከተል እራስን ከደም ግፊት ለመጠበቅ እና መቆጣጠር እንደሚችል ባለሙያዎች ይናገራሉ።

ከእነዚህም መካከል የአመጋገብ ሥርዓትን በማስተካከል እና ጤናማ በማድረግ ደግም ግፊትን በሚፈለገው መጠን ውስጥ ማድረግ ይቻላል። ለዚህም ከሚመከሩት የምግብ አይነቶች መካከል አንዱ ቀይ ሥር ነው።

አንዳንዶች ቀይ ሥር እንዲሁ ለቀለሙ እንጂ የሚሰጠው የምግብነት ጠቀሜታ ይህን ያህል ነው ሲሉ ቆይተዋል። ባለሙያዎች ግን ቀይ ሥር ለሰውነት ከሚሰጠው ብርታት እና ጥንካሬ ባሻገር የደም ግፊትን በመቀነስ በኩልም ጠሜታ አለው ይላሉ።

ቀይ ሥር የደም ግፊትን ዝቅ ከማድረግ እና እድሜ እየገፋ ሲሄድ የእእምሮ ጤናን ከመጠበቅ በተጨማሪ በርካታ የጤና ጠቀሜታዎች አሉት።

የዚህን አትክልት ለየት ያለ ጠቀሜታን በተመለከተ የሥነ ምግብ እና የጤና ባለሙያዎች መረጃዎችን እያጋሩ ሲሆን፣ በዕለት ከዕለት ምግባችን ውስጥም ቀይ ሥርን እንድናካትት እየመከሩ ነው።

አምስቱ የቀይ ሥር የጤና ጥቅሞች፡

1. ጎጂ ንጥረ ነገሮችን ከሰውነት ማስወገድ
በቀይ ሥር ውስጥ የሚገኘው ተፈጥሯዊ በጣም ደማቅ ቀለም ቤታላይን ይባላል፤ ይህም በሰውነት ውስጥ የተከማቹ ጎጂ ንጥረ ነገሮችን የማስወገድ አቅም አለው።

ከጥቂት ዓመታት በፊት ጣልያን ውስጥ የተደረገ አንድ ጥናት እንዳሳየው ቤታላይን በአንጀት ውስጥ ሊከሰቱ የሚችሉ የካንሰር ህዋሳትን የመግደል አቅም እንዳለው ቢያንስ በቤተ ሙከራ ደረጃ በተደረገ ጥናት ለማወቅ ተችሏል።

ቤታላይን በቀይ ሥር ውስጥ የሚገኝ ብቸኛው ጠቃሚ ንጥረ ነገር አይደለም። ቀይ ሥር የደም ዝውውር በበቂ ሁኔታ ወደ ተለያዩ የሰውነታችን ክፍሎች እንዲደርስ በሚያደርገው ለጤና ጠቃሚ በሆነው ናይትሬ በእጅጉ የበለፀገ አትክልት ነው።

ከአስር ዓመታት በላይ ቀይ ሥር በአትሌቲክስ ስፖርተኞች ውጤት ላይ ሊኖረው ስለሚችለው ጠቃሚ አስተዋጽኦ ሲያጠኑ የቆዩት በዩናይትድ ኪንግደም ኤክስተር ዩኒቨርስቲ የፊዚዮሎጂ ፕሮፌሰር የሆኑት ኤንዲ ጆንስ አትክልቱ ከፍተኛ ጥቅም እንዳለው ይመሰክራሉ።

ከቀይ ሥር ውስጥ የሚገኘው “ናይትሪክ ኦክሳይድ የደም ሥሮችን በማስፋት የደም ዝውውርን እንዲቀላጠፍ በማድረግ ተጨማሪ ኦክስጂን ወደ ህዋሶቻችን እንዲደርስ ያደርጋሉ” በማለት ፕሮፌሰሩ ገልጸውታል።

2. ለደም ግፊት እና ለልብ ጤና
በየለቱ የተወሰነ መጠን ያለው የቀይ ሥር ጭማቂ መውሰድ የደም ግፊት ባለባቸው ሰዎች ላይ የግፊት መጠናቸውን በመቀነስ በኩል ከፍተኛ አስተዋጽኦ አለው።

አንድ ጥናት እንዳመለከተው ለተወሰኑ ሳምንታት በየዕለቱ ሁለት ፍሬ ቀይ ሥር መመገብ የደም ግፊትን በአማካይ አምስት ሚሊሜትር ሜርኩሪ እንዲቀንስ ያደርጋል።

ስለዚህም አንድ የደም ግፊት ያለበት ሰው በዚህ መጠን ግፊቱን መቀነስ ከቻለ እና በዚሁ ደረጃ መቆጣጠር ከተቻለ ሊከሰት የሚችልን የልብ ድካምን እና ስትሮክን በ10 በመቶ መቀነስ ይቻላል።

ቀይ ሥር የደም ግፊትን በመቀነስ ረገድ ውጤቱ በአጭር ጊዜ የሚታይ ነው። በጥናት እንደታየውም የደም ግፊት ያለባቸው ሰዎች ላይ ቀይ ሥር ከተመገቡ በኋላ በተወሰነ ሰዓት ውስጥ ውጤቱን ማየት ይቻላል።

ይህም የሚከሰተው በቀይ ሥር ውስጥ ያለው የናይትሪክ ኦክሳይድ ንጥረ ነገር የደም ሥሮችን እንዲሰፉ በማድረግ ደም በሰውነት ውስጥ በቀላሉ እንዲዘዋወር ማድረግ ስለሚያስችል ነው።

3. የቀይ ሥር ጥቅም ለአንጎል
ቀይ ሥር የደም ሥሮችን ለቀቅ ብለው ደም እንደ ልብ እንዲዘዋወር በማድረግ ወሳኝ የሰውነታችን ክፍሎች የሚፈልጉትን ያህል የደም ፍሰት ስለሚያገኙ ጤናማ ተግባራቸውን በቀላሉ እንዲያከናውኑ ያደርጋል።

በዚህም ቀይ ሥር ወደ በአንጎላችን ውስጥ በቂ የደም ዝውውር እንዲኖር ስለሚያደርግ፣ የቀይ ሥር ጭማቂ መጠጣት ሰዎች የማስታወስ ችሎታቸው እንዲዳብር ከማድረግ በተጨማሪ ፈጣን ውሳኔዎችን ለመስጠት ብቁ ያደርጋቸዋል።

ከዚህ ባሻገር ደግሞ ዕድሜ እየገፋ ሲሄድ ቀይ ሥርን አዘውትረው የሚመገቡ ሰዎች የአንጎላቸውን ጤና ለመጠበቅ አስተዋጽኦ እንዳለው የሚጠቁሙ ባለሙያዎች አሉ።

የቀይ ሥር ጭማቂ መጠጣትን ከአካላዊ እንቅስቃሴ ጋር ማጣመር ከተቻለ ደግሞ የተሳካ የደም ዝውውር ስለሚኖር በአካላዊ እና በአእምሯዊ ጤና ላይ አውንታዊ ጣምራ ውጤት ይኖረዋል።

4. ቀይ ሥር ለአፍ ጤና
ለአስር ቀናት በቀን ሁለት ጊዜ የቀይ ሥር ጭማቂ መጠጣት በአፋችን ውስጥ የሚገኙ የተለያዩ ጠቃሚ ባክቴሪያዎችን ይዘት ለማሻሻል እንደሚረዳ አንድ ጥናት አመልክቷል።

በጥናቱ ተሳታፊዎች ላይ ከባክቴሪያዎች ጋር በተያያዘ ከደም ሥር እና ከአንጎል ጤና ጋር የተያያዙ በጎ ለውጦች ከፍ ሲሉ፣ ከበሽታ እና ከእብጠቶች ጋር የሚያያዙ ጎጂ ባክቴሪያዎች እንዲቀንሱ ያደርጋል።

ዕድሜ ሲገፋ እየቀነሰ የሚሄደውን የሰውነታችንን ናይትሪክ ኦክሳይድ የማምረት አቅምን ለመከላከል የሚያስችሉ በአፍ ውስጥ የሚገኙ የጤናማ ባክቴሪያዎች መጠንን ቀይ ሥር እንዲጨምር በማድረግ የተሻለ ጤናማ እና ረጅም ዕድሜ እንዲኖረን ያደርጋል።

5. ቀይ ሥር ለስፖርታዊ እንቅስቃሴ ስኬት
የቀይ ሥር ሌላኛው ጠቀሜታ ደግሞ ከባድ ኃይል እና ጉልበት በሚፈልጉ ሥራዎች እና ስፖርታዊ ውድድሮች ላይ ለሚሳተፉ ሰዎች በሚሰጠው ወሳኝ ንጥረ ነገር ነው።

በተለይ በሩጫው መስክ ለተሰማሩ አትሌቶች ብቃታቸውን ከፍ በማድረግ ፈጣን እንዲሆኑ አስተዋጽ እንዳለው በቅርቡ የተደረገ አንድ ጥቃት አመልክቷል።

በቀይ ሥር ምክንያት “የሰውነት ጡንቻዎች በናይትሪክ ኦክሳይድ አማካይነት የበለጠ ኦክስጂን በማግኘት በውስጣቸው በበቂ ሁኔታ እንዲሰራጭ በማድረግ ውጤታማ ያደርጋል” ይላሉ ጆንስ።

በአውሮፓውያኑ 2009 በተደረገ ጥናት የቀይ ሥር ጭማቂ መጠጣት ከባድ ልምምድ በሚደረግበት ጊዜ አካላዊ ጽናትን በ16 ከመቶ ከፍ በማድረግ ውጤታማ ያደርጋል።

ጥናቱ እንደሚያመለክተው በቀይ ሥር ውስጥ የሚገኘው ናይትሪክ ኦክሳይ ስፖርተኞች በልምምድ ጊዜ የሚጠቀሙትን የኦክስጂን መጠን በመቀነስ፣ ድካም ላይ የሚደርሱበትን ሂደት ያዘገየዋል።

በዚህም ምክንያት ቀደም ሲል ብዙም ፈላጊ ያልነበረው የቀይ ሥር ጭማቂ አሁን በበርካታ አትሌቶች ዘንድ ተፈላጊው መጠጥ ሆኗል።

ይህ አትክልት ኃይልን ከማዳበር በተጨማሪም በፍጥነትም ላይ ከፍተኛ ውጤትን አሳይቷል። በ2012 (እአአ) በተደረገ ጥናት በ5 ኪሎ ሜትር የሩጫ ውድድር ላይ ከተሳተፉ አትሌቶች መካከል ቀይ ሥር የተመገቡት ካልተመገቡት ይልቅ የመጨረሻውን 1.8 ኪሎ ሜትር በአምስት በመቶ ፈጣን ከመሆናቸው በተጨማሪ ያሳዩት ድካም ዝቅተኛ ሆኖ ታይቷል።

በውድድር ወቅት ውጤታማ ለመሆን ስፖርተኞች ቀይ ሥርን ከውድድሩ ጅማሬ ከሰዓታት ቀደም ብለው መመገብ ወይም ጭማቂውን መጠጣት የበለጠ ውጤታማ ያደርጋል ይባላል።

በዩናይትድ ኪንግደም ኤክስተር ዩኒቨርስቲ የፊዚዮሎጂ ፕሮፌሰሩ ኤንዲ ጆንስ “በቀይ ሥር ውስጥ ያለውን ጠቃሚ ንጥረ ነገር ናይትሪን ሰውነታችን ጥቅም ላይ ለማዋል ከ2 አስከ 3 ሰዓታት ስለሚፈጅ” ቀደም ብሎ መውሰድን ይጠይቃል ይላሉ።

ምን ያህል የቀይ ሥር መመገብ ይመከራል?
የሚፈለገውን ውጤት ከቀይ ሥር ለማግኘት ሁለት ወይም ሦስት መካከለኛ መጠን ያላቸውን የቀይ ሥሮችን በመፍጨት በጭማቂ መልክ መጠጣት እንደሚጠቅም ጆንስ ይመክራሉ።

“በየዕለቱ እና በየሳምነቱ ሰውነታችን የሚያስፈልገውን የናይትሬት ፍጆታ ለማሻሻል የምንፈልግ ከሆነ፣ ቀይ ሥርን በመደበኛነት መመገብ ጠቃሚ ውጤት ይኖራዋል” ይላሉ ዶክተሩ።

ከቀይ ሥር ለመጠቀም እንዴት ይዘጋጃል?
ከቀይ ሥር ከሚገኘው ንጥረ ነገር በከፍተኛ ሁኔታ ተጠቃሚ ለመሆን በዝግጅት ወቅት ጥንቃቄ ማድረግ እንዳለብን ይመከራል።

በቀይ ሥር ውስጥ የሚገኙት የናይትሬት ንጥረ ነገሮች በውሃ በቀላሉ የሚሟሙ በመሆናቸው፣ አትክልቱን በምናበስልበት ጊዜ በጣም መጠንቀቅ አለብን።

ቀይ ሥርን መቀቀል የናይትሬት ንጥረ ነገሮች ሟሙተው በውሃ ውስጥ ሊጠፉ ስለሚችሉ፣ በምንመገበው ጊዜ ጠቃሚውን ናትሬት በሚጠቅመን መጠን ላናገኘው እንችላለን።

“ቀይ ሥርን ከቀቀልን በኋላ የሚቀረውን ውሃ የምንደፋው ከሆነ፣ አብዛኛውን የናይትሬት ንጥረ ነገርን ሳንጠቀምበት እናጣዋለን” ይላሉ ዶ/ር ጆንስ።

ስለዚህም ለተለያዩ የጤና ጥቅሞቹ፣ ለጥንካሬ እና ለፍጥነት ቀይ ሥርን በመመገብ አትክልቱ የሚሰጠውን ተፈጥሯዊ ጠቀሜታን ሙሉ ለሙሉ ለማግኘት ባለበት ሁኔታ መመገብ ይመከራል።

ቀይ ሥር ተከትፎ በጥሬው፣ በተወሰነ ደረጃ ተጠብሶ ወይም ተፈጭቶ በጭማቂ መልክ ጥቅም ላይ ከዋለ ተፈጥሯዊ ይዘቱን ሳይለቅ የሚፈለገውን ንጥረ ነገር በማግኘት ሰውነታችን ተጠቃሚ ይሆን።