ከላይ የምትመለከቱት የጡት ስእል የጡትን ተፈጥሮአዊ አቀማመጥ የሚያሳይ ነው፡፡ ስአሉን ለእይታ የጋበዝናችሁ ያለምክንያት አይደለም፡፡ የጡት ካንሰርን መሰረታዊ አመጣጥና ለመከላከልም ምን መደረግ ይገባዋል ከሚል የባለሙያ ትንታኔን ልናስነብባችሁ ነው፡፡ ዶ/ር አበበ ፈለቀ በጥቁር አንበሳ ሆስፒታል የቀዶ ሕክምና ባለሙያና አሲስታንት ፕሮፌሰር ለርእሱ ማብራሪያ ሰጥተውናል። ከዚያ በማስቀደም በኢንካርታ ኢንሳይክሎፔድያ ላይ ያገኘነውን መረጃ እነሆ፡፡ “በጥንት ጊዜ በህክምና መታወቅ ወይንም መለየት ከተቻሉት የካንሰር ዓይነቶች ውስጥ አንዱ የጡት ካንሰር ነው፡፡ ይህ መሆን የቻለው ደግሞ የበሽታው ምልክቶች በግልጽ መታየት በመቻላቸው ነው፡፡ ጥንት ከተጻፉ መረጃዎች ውስጥ ከክርስቶስ ልደት በፊት በ1500/ ግብጻውያን የህክምና ባለሙያዎች ፓፒረስ ላይ ያሰፈሩት የኤድዌን ስሚዝ የቀዶ ጥገና መጽሐፍ ላይ ስለጡት ካንሰር ያሰፈሩት መረጃ ያሳያል፡፡

የታሪክ ተመራማሪዎች እንደሚሉት ከሆነ መነሻ የሆነው ለመረጃ የተቀመጡ የስምንት ሰዎች የጡት ካንሰር በሽታ ታሪክ ሲሆን የህሙማኑ የህክምና ምርምር ውጤት ሴቶቹ ጡት ላይ እጢ እንዳለ ያሳይ ነበር፡፡ በዚህ ምክንያት በሽታው ምን እንደሆነ ቢታወቅም በሽታው ህክምናና መድሀኒት ግን የለውም ተብሎ ተደምድሞ ቆይቶአል፡፡ ለበርካታ ዘመናትም የነበሩ የህክምና ባለሙያዎች ያሰፈሯቸው መረጃዎች እንደሚያስረዱት ከሆነ የጡት ካንሰር ምንም አይነት ህክምና እንደሌለው የሚያሳዩ ናቸው፡፡ ለበሽታው መከሰት ምክንያት የሚሆኑ ጉዳዮችን እራሱ ጥንት የነበሩት የህክምና ባለሙያዎችና ተመራማሪዎች አያውቋቸውም ነበር፡፡” ከላይ ያስነበብናችሁ ጥናታዊ ስራዎች ለንባብ ከሉዋቸው ውስጥ የመረጥነውን ነው፡፡ ዶ/ር አበበ ፈለቀ እንደሚገልጹት የጡት ካንሰር ማለት ጡት ከተሰራባቸው ክፍሎች የሚነሳ ሕመም ነው፡፡ ካንሰር ማለት ጤነኛ የነበረ የሰው ልጅ ሴል ጤነኛ ወዳልሆነ ሁኔታ ሲለወጥ ማለት ነው፡፡

ይህም ማለት አንድ ሴል ስራውን በትክክል የማይሰራ፣ በትክክል የማያድግ ወደመሆን ሲለወጥ ማለት ነው፡፡ ስለዚህ ጤነኛ የነበረው ሴል የሚኖረው ስራ ሲቋረጥ ወይንም ከቁጥጥር ውጪ ሲራባ አለዚያም ሲያድግ እና ከጎረቤቱ ያለውን ሴል ስራና ጤንነት ሲበጠብጥ የሚፈጠረው በሽታ ነው ካንሰር ማለት፡፡ ካንሰር አንድ ቦታ ሲፈጠር እዛው በነበረበት ቦታ አይቆይም፡፡ ወደ ሳንባ ወደጉበት እና ወደሌሎችም የሰውነት ክፍሎች ይሄዳል፡፡ ወደተለያዩ የሰውነት አካሎች ከሄደ በሁዋላም እድገቱን በመቀጠል የሰውነት ክፍሎችን ይበጠብጣል፡፡ ባጠቃላይም ካንሰር እንደእብድ ሰው የሚቆጠር ሕመም ነው፡፡ አንድ ሰው እብድ ነው ሲባል የተፈጥሮ ሕግ በትክክለኛው መንገድ እንዲመራ ስለማያዙትና ሁሉንም ነገር እንደፈቀደው ከተፈጥሮ ስርአት ውጪ የሚከውን ሲሆን ሴልም ወደ ካንሰርነት ሲለወጥ በዚህ መልክ ሊገለጽ ይችላል፡፡ የካንሰር ሴሎች ቁጥራቸው መጠናቸው በተፈጥሮ ሕግ መሰረት ሳይሆን እንደተመቸው ይጨምራል፡፡ መስራት የሌለባቸውን ስራ ይሰራሉ፡፡

ከራሳቸው አልፈው ከጎረቤት ያለውን ሴል ይበጠብጣሉ። ይህ በእንግሊዝኛው Carcinogenesis በመባል ይታወቃል፡፡ ዶ/ር አበበ እንደገለጹት ከ/100/የጡት ካንሰር ታማሚዎች ውስጥ /90/ያህሉ ሴቶች ሲሆኑ ወንዶች /10/ ብቻ ናቸው፡፡ ስለዚህ የጡት ካንሰር በብዛት የሚታየው ሴቶች ላይ ነው፡፡ የዚህ ምክንያቱም የጡት መጠኑ ሴቶች ላይ ትልቅ ሲሆን የወንዶች ጡት ግን ትንሽ እና በአይን የማይታይና በእጅ የማይዳሰስ በመሆኑ በካንሰር የመያዝ እድሉም ዝቅተኛ ነው፡፡ ይህ ማለት ግን በጥቅሉ ትልቅ ጡት ያላቸው በካንሰር ሲያዙ ትንህ ጡት ያላቸው ግን አይያዙም ለማለት አይደለም፡፡ ሴቶች በተፈጥሮአቸው ጡታቸው ላይ ብዙ ሴሎች የሚገኙ ሲሆን ወንዶች ግን እንደጡታቸው ማነስ ሴሎቹም ትንሽ ናቸው፡፡

ሴሎች ሲፈጠሩ አስቀድሞውኑ ፕሮግራም ያላቸው በመሆናቸው በዚህ ጊዜ ይህን ያህል ማደግ፣ ይህን ያህል ጊዜ መኖር እንዲሁም በዚህ ጊዜ መሞት የሚል የጊዜ ቀመር አላቸው፡፡ ነገር ግን ሴሎቹ በካንሰር ሲያዙ ይህ በተፈጥሮ የተመደበላቸው የአኑዋኑዋር ባህርይ ይለወጥና ከቁጥጥር ውጪ የሆነ ባህርይን ያመጣሉ፡፡ ስለዚህ የጡት ካንሰር ሲጀምር በጡት እና አካባቢው ቀድሞ ያልነበረ እብጠት ይታያል፡፡ እብጠቱም ጊዜ እየጨመረ በሄደ ቁጥር እያደገ በመሄድ ለዳሰሳም አስቸጋሪ ከማይሆንበት በግልጽ ከሚታወቅበት ደረጃ ይደርሳል፡፡ ዶ/ር አበበ አክለውም ሁሉም የጡት ክፍል በካንሰር የመያዝ እድል ቢኖረውም ነገር ግን 60 ኀያህል የጡት ካንሰር የሚያድገው በብብት ስር ነው ብለዋል፡፡ አንዳንድ ጊዜ ካንሰር ሴሎቹ መሰራጨት ሲጀምሩ ጡቱ ላይ ከሚያብጠው እጢ በተጨማሪ እጅ ስር ያሉት እጢዎች አብረው ማበጥ ይጀምራሉ፡፡ በግዜ ካልተደረሰበትና በጣም ሲያድጉ ወደሌሎች የሰውነት ክፍሎች ይሄዳሉ፡፡ ለምሳሌ ሳንባ ላይ ሲሄድ ሳል ፣ደም የቀላቀለ አክታ ፣የደረት ውጋት ፣አየር ማስወጣትና ማስገባትን መከልከል የመሳሰለውን ጉዳት ያስከትላል፡፡ የካንሰር ሴል ወደ አጥንት ከሄደ በተለይም ጀርባ ላይ ያለው አከርካሪ አጥንት ላይ ከፍተኛ ሕመም ያስከትላል፡፡ ስለዚህ በጡት አካባቢ እብጠት እስኪያድግ መጠበቅ ሳይሆን አስቀድሞውኑ ክትትል በማድረግ እርምጃ መውሰድ ይገባል፡፡ ዋናው የጡት ካንሰር መለያ እብጠት ነው፡፡ ከዚህ ሌላ ምንም አይነት ምልክትም ይሁን ስሜት ስለሌለው አስቀድሞ ማወቅ አስቸጋሪ ነው፡፡ እብጠቱ ገና ከአንድ ሳንቲ ሜትር በታች እያለ በአንዳንድ ምርመራዎች ማወቅ ሲቻል ከአንድ እስከሁለት ሴንቲ ሜትር ሲደርስ ግን በዳሰሳ ማወቅ ይቻላል፡፡

በዚህ ደረጃ ያለ የካንሰር እጢ ገና ያልተሰራጨ እና ማዳን የሚቻል ነው፡፡ ስለዚህም ከእብጠት ውጪ ሌላ ምልክት ስለሌለው ሴቶች እድሜያቸው ከአርባ አመት ከዘለለ እብጠት ቢኖርም ባይኖርም በየአመቱ ምርመራ አድርጎ ሁኔታውን ማወቅ ያስፈልጋል የሚባለው ፡፡ እንደ ዶ/ር አበበ ፈለቀ ማብራሪያ የጡት ካንሰር ደረጃ አለው፡፡ ደረጃውም ከአንድ እስከ አራት ይከፈላል፡፡ 1ኛ ደረጃ የሚባለው የጡት ካንሰር መጠኑ እጅግ ያነሰና በጡት ላይ ብቻ ያበጠ እጢ ነው፡፡ 2ኛ ደረጃ የሚባለው የጡት ካንሰር ጡት ላይ ያለው እጢም አደግ ይላል፡፡ እንደገናም ብብት ስር እብጠቶቹ ሊዳሰሱ ይችላሉ፡፡ 3ኛ ደረጃ የሚባለው የጡት ካንሰር ጡት ላይ ያለው እጢም ትልቅ ሲሆን ብብት ስር እና ዙሪያውን ያሉት እጢዎችም በጣም ጠንንራ እና ያደጉ ሆነው ይዳሰሳሉ፡፡ 4ኛ ደረጃ የሚባለው የጡት ካንሰር ከጡትም ከብብት ስርም አልፎ ወደሌሎች የሰውነት ክፍሎች የተሰራጩ ሲሆን ነው፡፡ ከ1995ዓ/ም እና ከ2000 ዓ/ም በፊት እንደአውሮፓውያኑ የጊዜ አቆጣጠር የጡት ካንሰር አደገኛ ነበር፡፡ በቅርብ ጊዜ ግን በመላው አለም የእኛን አገር ጨምሮ የጡት ካንሰርን ማዳን ተችሎአል፡፡ ስለዚህም ደረጃ አንድ እና ሁለትን ማዳን ወይንም በደንብ መቆጣጠር ከሚቻልበት የህክምና ጥበብ ተደርሶአል፡፡ ደረጃ ሶስትና አራት ትንሽ የሚከብዱ እና ማዳን ባይቻልም እድገታቸውን ግን መግታት ተችሎአል፡፡ በሕክምናው እርዳታም ሕይወትን በደንብ ማራዘም ይቻላል፡፡ የጡት ካንሰር የህመም ስሜት የሚገለጸው ጡት ላይ እብጠት ተገኘ ከሚል በስተቀር ሌላ ምንም ስሜት የለውም፡፡

ነገር ግን አልፎ አልፎ ማለትም ከመቶ አስር ያህል ታማሚዎች ጡት ላይ የህመም ስሜት አለኝ ወይንም ወተት በሚወጣበት ጫፍ ላይ ፈሳሽ ይታየኛል የመሳሰሉትን ስሜቶች ይገለጻሉ፡፡ ከዚህም በተጨማሪ አንዳንዴ ጡት መጠኑንና ቅርጹን ቀየረ የሚሉ እና ቆዳው ላይ አንደሚፈርጥ ነገር ወይንም ደም መሳይ ነገር አገኘሁበት የሚሉ ምክንያቶችም ለሐኪም ይቀርባሉ፡፡ ይህ ሁሉ ግን በጊዜው ህክምና ከተደረገለት ምንም ችግር የለውም፡፡ ችግር አለው የሚባለው ውስጥ ውስጡን በተለያዩ አካሉች ላይ ሲሰራጭ ነው፡፡ አንዳንድ ጊዜም በጣም ችላ ከተባለ ጡቱ ላይ ያለው እጢ እያደገ ሲመጣ እዛው ጡቱ ላይ ይቆስላል፡፡ ያ ከሆነ ኢንፌክሽን በመፍጠር ሽታ ያለው ፈሳሽ እና ደም ያመጣል፡፡ ለዚህም የሚሰጠው ሕክምና ቀደም ሲል በተቀመጠው ደረጃ መሰረት አንደኛ እና ሁለተኛ ደረጃ ላይ ከሆነ ኦፕራሲዮን እንዲሁም ኬሞራፒ መስጠት እና እንደአስፈላጊነቱ የጨረር ሕክምና ማድረግ ሲሆን እንደምግብ የሚያገለግሉ ሆርሞኖች በተለይም ኢስትሮጂን የሚባለው ከሰውነት ውስጥ እንዲጠፋ የሚዋጥ መድሀኒት ይሰጣል፡፡

ይሄ ሁሉ የህክምና ዘዴ በአገራችን የሚገኝ ሲሆን ነገር ግን ሕክምናው የሚሰጠው ውስን በሆነ ቦታ ማለትም በጥቁር አንበሳ ሆስፒታል መሆኑ እንደአንድ ችግር ይጠቀሳል፡፡ ኦፕራሲዮኑ የትኛውም ሆስፒታል ሊሰጥ የሚችል ነው፡፡ በኢትዮጵያ ውስጥ ያለው ዋናው ችግር ሕክምናው ያለመኖሩ ሳይሆን ህክምናው የሚሰጥባቸው ቦታዎች ያለመስፋፋታቸው ነው ብለዋል ዶ/ር አበበ ፈለቀ /አሲስታንት ፕሮፌሰር/ የቀዶ ሕክምና ባለሙያ ፡፡

በዓመት ከ1500 በላይ ፊልሞች ሰርቶ ለዕይታ በማቅረብ 2 ቢሊዮን ዶላር ገቢ የሚያገኘው የህንዱ የፊልም ማዕከል ቦሊውድ፤ ሰሞኑን 100ኛ ዓመቱን እያከበረ ነው፡፡ የማዕከሉ ፊልሞች ዓለም አቀፍ ገበያ በየዓመቱ 10 በመቶ በማደግ ላይ እንደሚገኝ ያመለከተው “ዘ ታይምስ ኦፍ ኢንድያ” የተባለ ጋዜጣ፤ በሚቀጥሉት አምስት ዓመታት የፊልሞቹ አመታዊ ገቢ 3.85 ቢሊዮን ዶላር ሊደርስ ይችላል ብሏል፡፡ የቦሊውድ 100ኛ ዓመት በዓልን ምክንያት በማድረግ የወጡ ዘገባዎች እንደሚሉት፤ ፊልሞቹ ገቢያቸው እንዲጨምር የመላውን ዓለም ፍላጎት ባማከለ መልኩ መሰራት ያለባቸው ሲሆን የህንድ መንግስት በአክሽን እና በወሲባዊ ፊልሞች ላይ የሚያደርገውን የበዛ ሴንሰርሺፕ መቀነስ ይኖርበታል፡፡ መረጃዎች እንደሚጠቁሙት፤ አብዛኞቹ የቦሊውድ ፊልሞች አማካይ በጀት 1.5 ሚሊዮን ዶላር ሲሆን በከፍተኛ የጥራት ደረጃ ለዓለም አቀፍ ገበያ የሚሰሩት ደግሞ በአማካይ እስከ 20 ሚሊዮን ዶላር በጀት ይመደብላቸዋል፡፡

በህንድ ፊልሞች ላይ የሚሳተፉት ህንዶች ብቻ ሲሆኑ ለወንድ ተዋናዮች ትልቁ ክፍያ በአንድ ፊልም እስከ 16 ሚሊዮን ዶላር ሲሆን ለሴቶች ደግሞ 1.5 ሚሊዮን ዶላር ነው፡፡ ለፊልሞች ስራ የፋይናንስ ድጋፍ በማድረግ ረገድ የህንድ ባንኮች እና የፋይናንስ ተቋማት እንዲሁም በማከፋፈል ስራ ላይ የተሰማሩ የግል ኩባንያዎች ትልቅ ሚና አላቸው፡፡ የመጀመርያው የቦሊውድ ፊልም እ.ኤ.አ በ1913 ዓም ለእይታ የበቃው “ዳዳሼብ ፓላኬ” የተሰኘ ባለጥቁር እና ነጭ ቀለም ድምፅ አልባ ምስል ነው፡፡

በኮሜዲ ፊልሞቹ የሚታወቀው ዊል ፋሬል በሰራቸው ፊልሞች አትራፊ ባለመሆን የአንደኝነት ደረጃን እንደያዘ ፎርብስ መፅሄት አስታወቀ፡፡ ኮሜዲያኑ በሚተወንበት አንድ ፊልም ለተከፈለው 1 ዶላር 3 .30 ዶላር ብቻ በማስገባት ዝቅተኛ ትርፍ ያስመዘገበ ተዋናይ ሊሆን በቅቷል፡፡ በብዙ ፊልሞቹ ላይ ‹የትልቅ ህፃን› ገፀባህርይ እየተጫወተ የሚያሳያቸው ትዕይንቶች እና ንግግሮቹ ተደጋጋሚ እየሆኑ መምጣታቸው እና በአጠቃላይ አሰልቺ መሆናቸው ለተዋናዩ ትርፋማነት መቀነስ ምክንያቶች ናቸው፡፡

ፎርብስ አትራፊ ያልሆኑ 7 የሆሊውድ ተዋናዮችን ደረጃ ይፋ ባደረገበት ወቅት፤ ሁሉም ባለሙያዎች በቅርብ ጊዜ ትርፋማ እና ተፈላጊ በመሆን የማገገም ዕድል ላይኖራቸው እንደሚችል አመልክቷል፡፡ በተወኑባቸው ፊልሞች በተከፈላቸው 1 ዶላር ኢዋን ማክሪጎር 3.75፤ ቢሊ ቦብ ቶርቶን 4 ፤ኤዲ መርፊ 4.43፤ አስ ኪውብ 4.77፤ ቶም ክሩዝ 7.20 እንዲሁ ድሪው ባሪሞር 7.4 ዶላር በማስገባት ከዊል ፋሬል ቀጥሎ እስከ 7 ያለውን ትርፋማ ያለመሆን ደረጃ አግኝተዋል፡፡ በሆሊውድ ትርፋማ ከተባሉ ተዋናች አንዱ የሆነው እና በትራንስፎርመር ፊልሞች የሚታወቀው ሻይ ለበፍ በተከፈለው 1 ዶላር 160 ዶላር ያስገባል፡፡ በሙያ ዘመኑ ከ34 በላይ ፊልሞች ላይ የተወነው ዊል ፋሬል፤ በመላው ዓለም ያስገባው 2.034 ቢሊዮን ዶላር ሲሆን በአንድ ፊልም በአማካይ እስከ 81.62 ሚሊዮን ዶላር በማስገኘት የሚታወቅ ነበር፡፡ ከ100 ሚሊዮን ዶላር በላይ ያስገቡ 7 ፊልሞችን የሰራው ኮሜድያኑ፤ የትወና ብቃቱን በአዲስ መልክ ካልቀየረ ከገበያው መውጣቱ አይቀርም እየተባለ ነው፡፡

በቦሌ አካባቢ ጌቱ ኮሜርሻል ሴንተር ሕንፃ ላይ የተቋቋመው “ሆሊሲቲ ሲኒማ” ነገ ሥራ እንደሚጀምር የሲኒማ ቤቱ ባለቤት አቶ ኃይለማርያም ኪሮስ አስታወቁ፡፡ ነገ ከቀኑ 8 ሰዓት ሥራ አማርኛ ፊልም በማሳየት ሥራ የሚጀምረው ሲኒማ ቤት፣ በሕንፃው ስድስተኛ ፎቅ ላይ የሚገኝ ሲሆን 250 መቀመጫዎች ያሉት አዳራሽና ካፍቴሪያ አሉት፡፡ የሀገር ውስጥ ፊልም ማሳየቱን በመቀጠልም ከሰኞ እስከ አርብ በቀን ሁለት ፊልሞች፣ ቅዳሜና እሁድ ደግሞ በቀን ሦስት ፊልሞች እንደሚያሳይ ከባለቤቱ መግለጫ መረዳት ተችሏል። ሲኒማ ቤቱ በኮምፒዩተር በታገዘ የትኬት ሽያጭ በመጠቀም ወረፋን ያስቀረ ሲሆን የአካል ጉዳተኞችን ምቾት ታሳቢ በማድረግ እንደተሰራም ለማወቅ ተችሏል፡፡

በገጣሚ መቅደስ ጌታቸው የተዘጋጀው “የኔ” የግጥም መድበል ባሳለፍነው ሳምንት ከማተሚያ ቤት ወጥቶ ለንባብ ደረሰ፡፡ በኖርዌይ ቤተክርስትያን እርዳታ ድርጅት የታተመው የግጥም መጽሐፍ በ50 ገፆቹ 50 ግጥሞች አካቷል፡፡ በፋኖስ ጌት አታሚዎች የታተመው መጽሐፍ በ20ብር ይሸጣል፡፡በሌላም በኩል በበየነ ድንቁ የተደረሱ 17 በእውነተኛ ታሪክ ላይ የተመሠረቱ አጫጭር ልቦለዶች የተካተቱበት “ላስቴው ፈረንጅ” ልቦለድ መጽሐፍ ለንባብ ደረሰ፡፡ 145 ገፆች ያሉት መጽሐፉ፣ በ30 ብር ለገበያ ቀርቧል፡፡

የአፍሪካ ሕብረትን 50ኛ ዓመት የወርቅ ኢዮቤልዩ የተመለከተ የአንድ ሳምንት የሥእል አውደርእይ ማዘጋጀቱን ላፍቶ አርት ጋለሪ አስታወቀ፡፡ ከሰላሳ በላይ የሀገር ውስጥ እና የውጭ ሀገራት ሰዓሊያን የሚሳተፉበት አውደርእይ፣ ከ70 በላይ ስእሎች የሚቀርቡበት ሲሆን እስከ ግንቦት 26 ለሕዝብ ክፍት ሆኖ ይቆያል ተብሏል፡፡

ያልተዘመረላቸው ጃንሆይ እየተዘመረላቸዉ ነው! (ዕድሜ ለአፍሪካ 50ኛ ዓመት!)
የፓርላማ አባላት የመንግስት ባለሥልጣናትን እያፋጠጡልን ነው (እሰይ!)
ወደፊት ለምትመሰረተው “አንድ አፍሪካ” የሂሩት በቀለን ዘፈን መረጥኩላት!

  ሰሞኑን በኢቴቪ እየቀረበ ያለውን የሙስና “ድራማ-መሳይ” ማስታወቂያ አይታችሁልኛል? መቼም ይሄንን የፀረ-ሙስና ዘመቻው አካል ነው ማለት በጣም ያስቸግራል፡፡ (ሙስናን ለማባባስ ያሰበ ወገን አለ እንዴ?) የአንድ መ/ቤት ሃላፊ (ካድሬ ይመስላል) ሠራተኞቹን ሰብስቦ ሙስናን በጋራ መታገል እንደሚገባቸው ሲደሰኩር ነው ሞባይሉ የሚጮኸው፡፡ ይቅርታ ጠይቆ ስብሰባውን አቋርጦ ይወጣና ቢሮው ውስጥ ከባለሃብት ጋር ይወያያል (የሙስና ውይይት እኮ ነው!) በመጨረሻም ከባለሃብቱ በፖስታ የታሸገ መጠኑ የማይታወቅ ገንዘብ (ሙስና) ተቀብሎ ወደ ሙስና ስብሰባው ይመለሳል፡፡ ከዚያም ምንም እንዳልተፈፀመ “ሙስናን በቁርጠኝነት መታገል አለብን” የሚል የካድሬ ሰበካውን ይቀጥላል፡፡ በዚሁ ነው የሙስና ማስታወቂያው የሚቋጨው፡፡

(ሳይጀመር እኮ ነው ያለቀው!) ቆይ ዓላማው ግን ምንድነው? መቼም አስመሳይ ሞሳኞችን ማስተዋወቅ አይመስለኝም (ምን ሊሰራልን?) ወይስ ለማዝናናት ዓላማ የተሰራ ነው? (እንደኔ ግራ ከመጋባት ይሰውራችሁ!) እኔ ከማስታወቂያው የተረዳሁትን ልንገራችሁ? “ሙስናም ሰርቶ በሰላም ስብሰባን መቀጠል ይቻላል!” የሚል ነው፡፡ እውነቴን እኮ ነው---ከሙስና በኋላ ኑሮ ያለችግር ይቀጥላል የሚል መልዕክት ነው ያለው። (ሞሳኝ እንዳይቀጣ የሚደነግግ ህግ ወጣ እንዴ?) አያችሁ … የሙስናን ነገር አላምነውም፡፡ ወረርሽኝ ነገር እኮ ነው! እናም ሞሳኙ ሳይቀጣ የሚጠናቀቅበት የሰሞኑ ማስታወቂያ ሙስናን እንደሚፀየፍ አንድ ዜጋ አልተመቸኝም ለማለት ያህል ነው፡፡

(እንኳንስ ዘንቦብሽ እንዲያውም እንዲያ ነሽ አሉ!) በነገራችሁ ላይ ያንን የኢህአዴግ ካድሬ ወዳጄን ከስንት ጊዜ በኋላ አግኝቼው በሙስና ዙርያ ብዙ አወጋን፡፡ (እሱ እኮ የፖለቲካ ትኩሳት ሲፈጠር ብቻ ነው ብቅ የሚለው!) እናላችሁ ---- የፀረ ሙስና ኮሚሽንን ያልተጠበቀ እርምጃ፣ ያልተገመቱትን ተጠርጣሪ ባለሥልጣናት (በህልሜ ነው በእውኔ አሉ!) እርምጃውን በተመለከተ አስተያየት ስለሰጡት ተቃዋሚዎች፣ በንዴት የታጀበ አስተያየት በኢቴቪ ስለሰነዘሩት ነጋዴዎች ወዘተ--- ብዙ ቁም ነገሮችን፣ ወሬዎችን፣ ሃሜቶችን -- እንደ ጉድ አልነው - በጃምቦ ድራፍታችን እያወራረድን፡፡ ደህና ቆይተን ቆይተን ችግር የተፈጠረው መቼ መሰላችሁ? ካድሬው ወዳጄ አራተኛ ጃምቦውን ሲያገባድድ ነው፡፡ ድንገት ተነሳና “ሙስና ለምን እንደበዛ ታውቃለህ?” ሲል ጠየቀኝ፡፡

አላውቅም አልኩት (አንተ ንገረኝ በሚል ስሜት!) ምን ገዶት እሱን! እንዲህ አለኝ፤ “ሙስናውን ያመጣው እኮ የኢኮኖሚ ዕድገቱ ነው!” ቃል ሳልተነፍስ ከአጠገቡ ተነስቼ ወጣሁ - የስምንት ጃምቦ ዕዳ አሸክሜው፡፡ (እንደ ጥፋቱማ የስምንት በርሜል መክፈል ነበረበት!) አይገርማችሁም … ሙስና የዕድገት ውጤት ሲሆን! “ኑሮ ተወደደ” ሲባል “የኢኮኖሚ ዕድገቱ ያመጣው ነው”፤ “ኔትዎርክ የለም” ስንል “የዕድገት ውጤት ነው” እንዴ --- ዕድገት ይሄ ሁሉ መዘዝ ካለበት ለምን ጦሳችንን ይዞት አይሄድም፡፡ ይሄውላችሁ … የትራፊክ አደጋ በዛ ስንልም እኮ የዕድገት ውጤት ነው ልንባል ነው፡፡ የእናቶች ሞት ጨመረ ስንልም እንዲሁ ማለት ነው፡፡ እኔ የምለው---ሁሉም አገራት ያደጉት በዚህ የመከራ ሂደት ውስጥ አልፈው ነው እንዴ? (ልማታዊ መንገድ እኮ ጉድ አፈላ!) እናንተ … በገዢው ፓርቲ አባላት የተሞላው ፓርላማ ከመቼ ወዲህ ነው እንዲህ ደፋር የሆነው? (ሰርጐ ገብ ቡድን ገባ እንዴ?) የፓርላማ አባላቱ ስንቱን ቱባ ቱባ የመንግስት ባለስልጣን መሰላችሁ ሲያፋጥጡ የሰነበቱት! አንድ የፓርላማ አባል ስለ ፀረ ሙስና ኮሚሽን አስተያየት ሲሰጡ “ኮሚሽኑ ጥርስ እንዳለው አሳይቷል” ብለው ነበር፡፡ እኔ ደግሞ “ፓርላማው ጥርስ እንዳለው አስመስከረ!” ብያለሁ - ለራሴ፡፡ ከምሬ ነው … እንደ ድሮ አጨብጭቦና እጅ አውጥቶ መለያየት ቀረ እኮ! (እንኳን ፈጣሪ ገላገለን!) ባለፈው ጊዜ የኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂና ኮሙኒኬሽን ሚኒስቴር ሚኒስትሩ አቶ ደብረፅዮን ገ/ሚካኤል ለፓርላማ ሪፖርታቸዉን ካቀረቡ በኋላ ከግራና ከቀኝ እንዴት በጥያቄ እንዳፋጠጧቸው አልነግራችሁም፡፡ አንዱ አባል፤ በተወከለበት አካባቢ የኔትዎርክ መቆራረጥ መኖሩን ሲገልፅ፤ ሌላኛው እሱ በተወከለበት አካባቢ ግን ከእነአካቴው ሞባይል እንደማይሰራ ተናገረ፡፡

(ምን ያድርግ ሃቅ ነዋ!) ሃላፊው ታዲያ ምናቸው ሞኝ ነው፡፡ ጥያቄው እንኳንስ በእሳቸው የስልጣን ዘመን በተተኪው ትውልድም መልስ የሚያገኝ ስላልመሰላቸው ስለ ቴሌኮም ማውራቱን ትተው ስለ አገሪቱ ዕድገት መስበክ ጀመሩ፡፡ (ክሊሼ እኮ ነው!) “ምስቅልቅሎች ይኖራሉ፤ ግን የዕድገት ምስቅልቅሎች ናቸው!” አሉን ሚኒስትሩ፡፡ (አዲስ ነገር ግን አልነገሩንም!) እኔ ግን አንድ ጥያቄ አለኝ፡፡ ከሁለቱ “ጉልቤ” የመንግስት ድርጅቶች የሚገላግለን እናገኝ ይሆን? እንግዲህ ለኤልፓና ለቴሌኮም ስንል ጫካ አንገባ? እውነቴን ነው … ኤልፓ የዕለት ተዕለት ኑሮአችንን አመሰቃቀለው እኮ! እሱም እንደባልደረባው “ምስቅልቅሉ የዕድገት ምስቅልቅል ነው!” እንዳይለን እሰጋለሁ፡፡ (ተመሳሳይ ላባ ያላቸው ወፎች አብረው ይበራሉ ይባል የለ!) ይታያችሁ … በአንድ ከሰዓት በኋላ ብቻ ሦስቴ መብራት እየጠፋብን ነው፡፡ ቴሌኮምም ቢሆን እኮ ብሶበታል፡፡ ቅዳሜ ማታ እዚሁ አዲስ አበባ ሲኤምሲ አካባቢ ለሚኖር ጓደኛዬ የላክሁት ማሴጅ መቼ ቢደርስ ጥሩ ነው? ማክሰኞ ማታ - በአራተኛው ቀን ማለት ነው፡፡

ለዚህ ለዚህማ እኔው ራሴ እቤቱ ሄጄ መልዕክቱን አደርስለት ነበር (ከመንገድ ትራፊክ የቴሌ ትራፊክ ባሰ እኮ!) የፖለቲካ ወጋችን ችግርና መከራ ብቻ ሆነ አይደለ! ምን ይደረግ? ወደን እኮ አይደለም! እንደውም የችግራችንን ያህል አላመረርንም (ቻይ አድርጐ ፈጥሮናላ!!) በዚህ ሁሉ ምስቅልቅል ግን ፓርላማ ያሳየው ያልተለመደ ድፍረትና ቁርጠኝነት አስደምሞኛል (የምስቅልቅል ዘመን ጀግናችን ብየዋለሁ!) ይሄውላችሁ … የም/ቤት አባላትን ማበረታታት አሁን ነው (የፓርላማው ህዳሴ ሳይጀመር አልቀረም!) እናም ውዳሴ ብቻ ሳይሆን ማበረታቻም ያስፈልጋቸዋል ባይ ነኝ - ኪስ የሚገባ፡፡

ባለ ሁለት ዲጂት የኢኮኖሚ ዕድገቱ ለነሱ ደሞዝ ጭማሪ ካልሆነ ምን ፋይዳ አለው? (ለጥምቀት ያልሆነ ቀሚስ ይበጣጠስ እንዲሉ) ግዴለም እነሱ ሚኒስትሮቹን ያፋጡልን እንጂ እኛ በሰላማዊ ሰልፍም ቢሆን ደሞዛቸውን እናስጨምርላቸዋለን። (“እከክልኝ ልከክልህ” ሆነ እንዴ?) በኢህአዴግ ቋንቋ ግን “ሰጥቶ መቀበል” ይባላል፡፡ እናላችሁ ... ፓርላማችን “የዓመቱ ደፋር ተቋም” የሚል ስያሜ እንዲያገኝ ፊርማ ማሰባሰብ ጀምሬአለሁ (ቸኮልኩ እንዴ?) በዚህ ተነሳሽነቴ “ኮምፕሌክስ” ያቃጠላቸው ፀረ ህዝቦች ምን እያሉ እንደሚጠሩኝ ታውቃላችሁ? “ፈጠነች!” (እውነት ፈጥኜ ይሆን እንዴ?) እናንተ በቀደም ጠ/ሚኒስትሩ የኢትዮጵያ ህዝብ ቁጥር 90 ሚሊዮን መሆኑን ሲናገሩ በኢቴቪ ሰምቼ ክው ነው ያልኩት፡፡ እንዴ --- መቼ ተቆጥረን ነው አምስት ሚሊዮን የጨመርነው? የህዝብ ቁጥር “በአስማት!” ይጨምራል ልበል? ግን እኮ ከባለቤቱ ያወቀ ቡዳ ነው ይባላል (ስለ ህዝቡ ከመሪው በላይ የሚያውቅ አለ እንዴ?) ያ ካድሬ ወዳጄ 90 ሚሊዮን መድረሳችንን ቢሰማ ኖሮ ምን እንደሚል ታውቃላችሁ? “የዕድገታችን ውጤት ነው!” (የዕድገት አባዜ ሳይዘው አይቀርም!) እኔ የምላችሁ … የአፍሪካ ህብረትን 50ኛ ዓመት በዓል እንዴት አያችሁት? ኢቴቪ ሰሞኑን የሚያነጋግራቸውን ሰዎች (ነዋሪዎች) ታዝባችሁልኛል፡፡ አንድ ነዋሪ “ህዝቡ በዓሉ መቼ ነው እያለ ነው” ብለዋል - ጉጉቱን ለመግለፅ፡፡

እኔ ግን ለምን ይዋሻል? ብያለሁ፡፡ ሌላ ነዋሪ ደግሞ “አሁን የአፍሪካ ቀንድ እንደሆንን የዓለምም ቀንድ መሆን አለብን” ሲሉ ተናግረዋል፡፡ አንዲት ወጣት እንዲሁ “ወጣቱ መቼ ነው በዓሉ እያለ ነው!” ስትል ትንሽ ማጋነን የታከለበት በፕሮፖጋንዳ የታሸ አስተያየት ሰጥታለች፡፡ ከሁሉም ምን እንዳስደነቀኝ ታውቃላችሁ? ኢቴቪ ከበዓሉ ጋር በተገናኘ ባዘጋጀው ፕሮግራም፤ ቀዳማዊ ኃይለስላሴ ያከናወኗቸው ድንቅ ድንቅ ሥራዎች ለመጀመሪያ ጊዜ ሲነገርላቸው መስማቴ ነው፡፡ (አምላክ ወረደ ብያለሁ) ቢያንስ ቢያንስ የአፍሪካ አንድነት መስራችነታቸው፣ የአፍሪካ አገራት ከቅኝ አገዛዝ ነፃ እንዲወጡ ቁልፍ ሚና እንደነበራቸው፣ ለአገራቸው ዘመናዊ አስተዳደርን እንዳስተዋወቁ፣ በአገሪቱ የመጀመሪያውን ዩኒቨርስቲ እንደከፈቱ ወዘተ-- ተገልፆላቸዋል (ኧረ ይበቃቸዋል!) እኔማ…እንኳንም የአፍሪካ 50ኛ ዓመት በዓል መጣ ብያለሁ (ያልተዘመረላቸው ንጉስ ተዘመረላቸዋ!) ኢቴቪም ያለፈውን መንግስት ሁሉ ከመጣው ጋር ሆኖ ከማውገዝ አባዜው መላቀቁ ትልቅ ተስፋ ነው፡፡ (የአንድ ሺ ኪ.ሜትር ጉዞ የሚጀመረው በአንድ እርምጃ ነው እንዲሉ!) እኔ የምላችሁ ግን የተባበረች የአፍሪካ መንግስት (The United States of Africa) ይመሰረታል የሚባለው ከምር ነው እንዴ? ነፍሳቸውን ይማረውና አምባገነኑ የሊቢያ መሪ የጋዳፊ ቅዠት መስሎኝ ነበር እኮ! መተባበሩና አንድ አፍሪካ መመስረቱ ባልከፋ ነበር … መጀመሪያ ግን እርስበርስ መግባባት አይቀድምም ትላላችሁ? እንደ አገር ሳንስማማ 53 አገራት ደባልቀን ጉድ እንዳይፈላ! አንዳንድ ህልሞች ከምድጃ ውስጥ ሳይበስሉ ይወጡና “ሊጥ” መብላት ይመጣል፡፡

እናም ለትንሽ ጊዜ እዚያው ኦቭን ውስጥ ቢቆይና ቅንብር እስኪል ቢበስል ይሻላል ባይ ነኝ፡፡ ለምን መሰላችሁ? አፍሪካ እኮ ገና ናት! (እንደሚወራው አይምሰላችሁ!) ፕሮፌሰር ተስፋፅዮን መንግስቱ የተባሉ ምሁር ስለ አፍሪካ ለኢቴቪ በሰጡት አስተያየት ምን አሉ መሰላችሁ? “አፍሪካ ድሃ የሆነችው በአስተዳደር ችግር ነው - በመሪዎቿ!” (የነገሩን ስስ ብልት አግኝተውታል!) ፕሮፌሰሩ ሌላም አንጀት የሚያርስ ነገር ተናግረዋል፡፡ “አፍሪካ ምን ሰርተን እንሙት የሚሉ መሪዎች ያስፈልጓታል” (“ምን በልተን እንሙት” ባዮቹ በዙኣ!) አያችሁ…የአፍሪካ መስራች አባቶች (Founding Fathers) ህልም እውን ከመሆኑ በፊት የመሰረት ሥራው ተጠናክሮ መሰራት አለበት - በጥሩ ግንበኛ፡፡ ያለዚያ ግን “መክሸፍ እንደ አፍሪካ ታሪክ” ልንል ነው፡፡ እኔ የምለው ግን የተባበረችው አፍሪካ የመጀመሪያው ፕሬዚዳንት ማነው የሚሆነው? እርግጠኛ ነኝ ኩዴታ የሚባል ነገር አይኖርም (ማነው ያለው እንዳትሉኝ!) ለማንኛውም ግን Happy Anniversary ብያለሁ - ለአፍሪካ 50ኛ ዓመት!! ወደፊት ትመሰረታለች ለተባለችው The united States of Africa የአንጋፋዋ ድምፃዊት የሂሩት በቀለን ዘፈን መርጬላታለሁ፡፡ (ግጥሙ በእንስት ፆታ ነው የቀረበው - ለአፍሪካ እንዲመች!) “ዝናቡም ዘነበ ደጁም ረጠበ ትመጫለሽ እያልኩ ልቤ እያሰበ እስኪ መጥተሽ ልይሽ እንዳሉሽም ሆነሽ ቆንጆ ነሽ ይላሉ ማን አየሽ ማን አየሽ!!”

በ11ኛው የቡፓ ግሬት ማንችስተር የ10 ኪሎሜትር የጎዳና ላይ ሩጫ አትሌት ኃይሌ ገብረስላሴ በ40 ዓመቱ መሳተፉ መቼ ጡረታ ይወጣል የሚለውን አነጋጋሪ አጀንዳ ቀሰቀሰ፡፡ ዘንድሮ በተለይ በእግር ኳስ እነ ፖል ስኮልስ፤ ዴቪድ ቤካም እና ሌሎች ምርጥ እግር ኳስ ተጨዋቾች 40ኛ ዓመታቸውን ሳይደፍኑ ጫማቸውን ሲሰቀሉ ኃይሌ ግን ሩጫን ለማቆም ምንም ሃሳብ እንደሌለው እያረጋገጠ ነው፡፡ ከ2 ወራት በፊት ወደ ማንችስተር ተመልሼ መወዳደር የምችልበትን እድል ላመነታበት አልችልም በማለት በ10ኪሎሜትር የጎዳና ላይ ሩጫው ለመሳተፍ የወሰነው ኃይሌ በውድድሩ ለ6ኛ ጊዜ ለማሸነፍ እቅድ እንዳለው በማስታወቁም የውድድሩ አዘጋጆች ተሳትፎውን በጉጉት እንዲጠብቁት አድርጓቸዋል፡፡

የቡፓ ግሬት ማንችስተር የጎዳና ላይ ሩጫ እስከ 40ሺ ተሳታፊዎች እንደሚኖሩት ተጠብቋል፡፡ ኃይሌ 40ኛ ዓመት ልደቱን በማስመልከት መልካም ምኞታቸውን ለገለፁለት ሁሉ ባሰፈረው አጭር የቲውተር መልዕክት‹ ለእኔ የ40 ዓመት ልደቴ ቁጥር ነው። የ20 ዓመት ሰው መሆኔ ነው የሚሰማኝ› ብሎ ነበር፡፡ ሃይሌጋብር በሚል የሚሰራጨው የአትሌቱ የቲውተር ማስታወሻ እስከ 67ሺ ለአድናቂዎች ሲከታተሉት እሱም በዚህ ማህበራዊ ድረገፅ 223 አጫጭር ፅሁፎችን ማስተላለፉን ለማወቅ ተችሏል፡፡ ኃይሌ ከሩጫ ስፖርት ጡረታ የሚወጣበትን ቀን ይፋ ባያደርግም በርካታ የስፖርቱ ኤክስፕርቶች እና ሙያዊ ትንተናዎች አሁን በደረሰበት እድሜ በማራቶን ለማሸነፍ እንደሚከብደው እየገለፁ ናቸው፡፡ ኃይሌ አምና በቶኪዮ ማራቶን ሲሳተፍ 4ኛ ደረጃ ይዞ የጨረሰው ርቀቱን በ2 ሰዓት ከ8 ደቂቃ ከ17 ሰኮንዶች በሆነ ጊዜ በመሸፈን ነበር።

አትሌት ኃይሌ 40 ዓመት ከሆነም በኋላ በማራቶን ውድድሮች ቢሳተፍ ርቀቱን ከ2 ሰዓት 06 ደቂቃ እስከ 2 ሰዓት 08 ደቂቃ የመግባት አቅም እንዳለው የሚመሰክሩ ቢኖሩም ይህን ሰዓት ለማስመዝገብ ወቅታዊ ብቃት እንደሌለው የገለፁም አሉ፡፡ ከ3 ዓመታት በፊት በኒውዮርክ ማራቶን ሲወዳደር በጉልበቱ ላይ ባጋጠመው ጉዳት አቋርጦ ከወጣ በኋላ ሩጫን በቃኝ ብሎ ተሰናብቶ የነበረወ አትሌት ኃይሌ በጥቂት ቀናት ጊዜ ውስጥ ይህን ውሳኔ በመቀየር ወደ ሩጫው እንደተመለሰ ይታወሳል፡፡ ከዚያን ጊዜ ወዲህ በተደጋጋሚ ኃይሌ መቼ ጡረታ ይወጣል የሚለው አጀንዳ ማነጋገሩን ቀጥሏል፡፡ ራኒንግኮምፒውቴተርስ የተባለ ድረገፅ ኃይሌ እድሜው ስንት ነው በሚል ጠያቂ ርእስ በድረገፁ ባሰፈረው ዘገባ ታላቁ ሯጭ ፓስፖርት ላይ ከሰፈረ እድሜው በ5 ዓመት ያረጀ ስፖርተኛ ሳይሆን እንደማይቀር ለመገመት ሞክሮ ነበር፡፡ በ2007 እኤአ ላይ እና በ2008 እኤአ ላይ በበርሊን ማራቶን የዓለም ማራቶን ሪከርድን ለሁለት ጊዜ ሰብሮ ሲያሻሽል ኃይሌ በ34 እና በ35 አመቱ ቢሆንም ትክክለኛው እድሜ 39 እና 40 ሊሆን ይችላል ነው የሚለው የራኒንግ ኮምፒውቴተርስ ሃተታ፡፡

ይህ የእድሜው መጨመር አትሌቱ ምን ያህል ምርጥ ብቃት ያለው እና ማስተር አትሌት የሚያደርገው ነው በማለትም የአድሜው መጭበርበር አትሌቱን ከማድነቅ በስተቀር አሉታዊ ተፅእኖ እነደሌለው ገለፃም አድርጓል፡፡ ኃይሌ ጡረታውን በመቀልበስ ወደ ውድድር ከተመለሰ በኋላ በማራቶን ውድድሮች ባይሳካለትም በግማሽ ማራቶንና በጎዳና ላይ ሩጫ ውድድሮች በመሳተፍ አስደናቂ ውጤት በማስመዝገብ የስፖርቱን ዓለም በጉልምስና እድሜውም ማስደነቁን ቀጥሏል፡፡ ዛሬ በዓለማችን ብዙ የስፖርት አይነቶች በፕሮፌሽናል ደረጃ በጥሩ ብቃት ለመቆየት የሚቻለው ለ20 አመት ቢሆንም አትሌት ኃይሌ ግን በሩጫ ውድድር መሳተፍ ከጀመረ 22 ዓመታትን በማስቆጠር ለየት ያለ ጥንካሬውን አስመስክሯል፡፡ በአብዛኛዎቹ የስፖርት አይነቶች ምርጥ ስፖርተኞች በውድድር የሚቆዩበት አማካይ የእድሜ ማጣርያ ከ38 እስከ 40 ነበር፡፡ አትሌት ኃይሌ ገብረስላሴ ግን በ40 ዓመቱ በማንችስተር ግሬት ራን ለመሳተፍ መወሰኑን ካሳወቀ በኋላ ከጋርዲያን ጋር ባደረገው ቃለምልልስ በሩጫ ውድድር እስከ 50 እና 60 ዓመቱ የመሮጥ ፍላጎት እንዳለው ተናግሯል፡፡

በዚሁ ቃለምልልስ መሮጥ እና ምግብ መብላት አንድ ናቸው የሚል ሃሳቡን የገለፀው አትሌቱ እያንዳንዱ ቀን በሙሉ ጉልበት እና ሃይል የማሳልፈው በምግብ ብቻ ሳይሆን ስለምሮጥም ነው ብሏል፡፡ በሩጫ ስፖርት ለረጅም ጊዜ የዘለቀበትን ብቃት በተመለከተ በሰጠው አስተያየት ደግሞ‹ ብዙ ምስጥር የለውም፡፡ ልምምድ የምሰራው በከፍተኛ ትጋት እና ጥንቃቄ ነው፡፡ ሁሉም አትሌቶች ለረጅም ጊዜ ብቃታቸውን ጠብቆ ለመቆየት ሶስት ነገሮች ያስፈልጋቸዋል፡፡ የመጀመርያው ቁርጠኛነት ነው። በመቀጠል ደግሞ የተሟላ ዲስፕሊን ሊኖራቸው ያስፈልጋል፡፡ በሶስተኛ ደረጃ ደግሞ ጠንክሮ በትጋት መስራት አስፈላጊ ነው› በማለት ምክሩን አስተላልፏል፡፡ አትሌት ኃይሌ ገብረስላሴ በአትሌቲክስ ስፖርት የምንግዜም ምርጥ አትሌት መሆኑን በርካታ ኤክስፕርቶች እና ባለሙያዎች በተደጋጋሚ ቢገልፁትም፤ እሱ ግን ተምሳሌቴ እና ጀግናዬ የሚለውን አበበ ቢቂላ ለዚሁ ክብር ቀዳሚው ተመራጭ ያደርገዋል፡፡

አትሌት ኃይሌ ገብረስላሴ ለ22 አመታት በቆየበት የሩጫ ስፖርት ከመካከለኛ ርቀት 800 ሜትር አንስቶ፤ በረጅም ርቀት የ10ሺ እና 5ሺ ሜትር የትራክ እና የቤት ውስጥ ውድድሮች፤ ከ1 ማይል እስከ 10 ማይል በሚወስዱ ሩጫዎች፡ ከ10 እሰከ 15 ኪሎሜትር በሚለኩ የጎዳና ላይ ሩጫዎች እና በማራቶን እና በግማሽ ማራቶን ውድድሮች በአጠቃላይ እስከ 26 በሚደርሱ የሩጫ ውድድር ዓይነቶች በመወዳደር እና አስደናቂ ውጤት በማግኘት በታሪክ መዝገብ ስሙን ያሰፈረ ነው፡፡ በ22 ዓመታት የሩጫ ዘመኑ ከ27 በላይ ሪከርዶችን ማስመዝገብ የቻለው ኃይሌ በተለያዩ የውድድር አይነቶች ያስመዘገባቸው የሪከርድ ጊዜዎች እና ፈጣን ሰዓቶች በምንጊዜም የውጤት ደረጃዎች ከመጀመርያዎቹ አስር አትሌቶች ተርታ እንዳሰለፉት ናቸው፡፡ በ10ሺ ሜትር የምንገዜም ፈጣን ሰዓቶች ደረጃ እሰከ 10 ባለው ደረጃ ሶስት ፈጣን ሰዓቶች ያሉት ኃይሌ በዚሁ ደረጃ ላይ በ1998 የ10ሺ ሜትር ርቀትን በ26 ደቂቃ ከ22.75 ሰኮንዶች በሆነ ጊዜ የሸፈነበት ጊዜ በሶስተኛ ደረጃ የተመዘገበ ነው፡፡

በ5ሺ ሜትር ውድድር ደግሞ በምንግዜም ፈጣን ሰዓት እስከ 10 ባለው ደረጃ ሶስት ፈጣን ሰዓቶችን ያስመዘገበው አትሌቱ በ1998 እኤአ ላይ ርቀቱን በ12 ደቂቃ ከ39.36 ሰኮንዶች የጨረሰበት ጊዜው ሁለተኛ ደረጃ የተሰጠው ነው፡፡ በማራቶን የምንግዜም ፈጣን ሰዓት ደረጃ ላይ በ2007 እኤአ ላይ 2 ሰዓት ከ04 ደቂቃ ከ26 ሰኮንዶች በሆነ ጊዜ ያስመዘገበው ሰዓት በ9ኛ ደረጃ እንዲሁም በ2008 እኤአ ላይ 2 ሰዓት ከ03 ደቂቃ ከ59 ሰኮንዶች የሆነው ጊዜ በ5ኛ ደረጃ የተመዘገቡ ናቸው፡፡ በመጨረሻም የኃይሌን የምንግዜም ምርጥ አትሌትነት የሚያሳየው መረጃ በዓለም አቀፉ የጎዳና ላይ ሩጫዎች ስታስቲክስ እና ውጤት በሚከታተለው ተቋም የወጣው የምንግዜም ከፍተኛ የሽልማት ገንዘብ ያገኙ አትሌቶች ደረጃ ይሆናል፡፡ በዚሁ ደረጃ ላይ በሩጫ ዘመኑ ከ50 በላይ ውድድሮች ላይ በሰበሰበው 3 ሚሊዮን 546ሺ 674.80 ዶላር ( በኢትዮጵያ ብር 69 ሚሊዬን 511ሺ አካባቢ ነው) አትሌት ኃይሌ ገብረስላሴ የዓለምን አትሌቶች በአንደኛነት እየመራ መሆኑ ነው፡፡

ባየር ሙኒክ ወይስ ቦርስያ ዶርትመንድ? ለ58ኛዋ የአውሮፓ ሻምፒዮንስ ሊግ ዋንጫ በሚደረግ የፍፃሜ ጨዋታ ዛሬ ምሽት በእንግሊዙ ዌምብሌይ ስታድዬም በቦንደስ ሊጋ ደርቢ ባየር ሙኒክ ከቦርስያ ዶርትመንድ ይገናኛሉ፡፡ የፍፃሜ ጨዋታው በ100 አገራት በሚኖረው የቴሌቭዥን ቀጥታ ስርጭት እስከ 220 ሚሊዮን ተመልካች ሊያገኝ እንደሚችል ተጠብቋል፡፡ በዛሬው የሻምፒዮንስ ሊግ የፍፃሜ ጨዋታ የጀርመን ክለብ በታሪክ ለሰባተኛ ጊዜ የአውሮፓ ሻምፒዮናነት ክብሩን እንደሚያነሳ ቢረጋገጥም ሁለቱ የጀርመን ምርጥ ክለቦች የአውሮፓ እግር ኳስ ንጉስ ለመሆን ይጫወታሉ።

በጀርመን ክለቦች መካከል የአውሮፓ ሻምፒዮንስ ሊግ የዋንጫ ጨዋታ ሲደረግ በታሪክ የመጀመርያው ሲሆን ሁኔታው በዓለም አቀፍ ደረጃ ትኩረት ተነፍጎት የነበረውን የቦንደስ ሊጋ እግር ኳስ ተወዳጅነት በመጨመር አስተዋፅኦ ይኖረዋል፡፡ ዌምብሌይ የሻምፒዮንስ ሊግ የዋንጫ ጨዋታን ሲያስተናግድ የዛሬው ለ7ኛ ጊዜ ሲሆን በስታድዬሙ በ1962 ኤሲ ሚላን፤ በ1968 ማንችስተር ዩናይትድ፤ በ1971 አያክስ፤ በ1978 ሊቨርፑል እነዲሁም በ1992 እና በ2011 እኤአ ላይ ባርሴሎና የአውሮፓ ሻምፒዮን ሆነውበታል። የዋንጫ ጨዋታውን በቅርበት ለመከታተልና ከተቻለም ስታድዬም በመግባት ለመመልከት የሚፈልጉ ከ150ሺ በላይ የሁለቱ ክለቦች ደጋፊዎች ለንደን ከተማን ከሰሞኑ አጥለቅልቀዋታል፡፡

እነዚህ ደጋፊዎች በዌምብሌይ የዋንጫ ጨዋታውን ለመታደም በጥቁር ገበያ እስከ 14ሺ ፓውንድ የትኬት ዋጋ ለመክፈል ተገድደዋል፡፡ በኢንተርኔት ለዛሬው ጨዋታ ቀርቦ የነበረው የ60 ፓውንድ ርካሽ የትኬት ዋጋ በጥቁር ገበያው እስከ 4150 ፓውንድ መቸብቸቡን ለማወቅ ተችሏል፡፡ 86ሺ ተመልካች በሚያስተናግደው ዌምብሌይ ስታድዬም ለሁለቱ ክለብ ደጋፊዎች በአውሮፓ እግር ኳስ ማህበር የተመደበው የትኬት ብዛት 50ሺ ነው፡፡ በቦንደስ ሊጋው በሜዳው በሚያደርገው ጨዋታ እስከ 80ሺ ስፖርት አፍቃሪ የሚታደመው ቦርስያ ዶርትመንድ 500ሺ ደጋፊዎቹ ትኬት ለመግዛት አመልክተው ለ25ሺው እድሉን የፈጠረው እጣ በማውጣት ነበር፡፡ ባየር ሙኒክ እና ዶርትመንድ ባለፉት አራት የውድድር ዘመናት የጀርመን ቦንደስ ሊጋን በበላይነት ተቆጣጥረውት ቆይተዋል፡፡

በ2009 እና በ2013 እኤአ ላይ ባየር ሙኒክ እንዲሁም በ2010 እና በ2011 እኤአ ላይ ቦርስያ ዶርትመንድ ቦንደስ ሊጋውን እኩል ሁለት ጊዜ ሻምፒዮን ሆነውበታል። በእነዚህ አራት የውድድር ዘመናት ባየር ሙኒክ ለ3ኛ ጊዜ ለአውሮፓ ሻምፒዮንስ ሊግ የፍፃሜ ጨዋታ መቅረቡ ነው፡፡ ከ3 ዓመታት በፊት ባየር ሙኒክ በሻምፒዮንስ ሊግ የፍፃሜ ጨዋታ ከጆሴ ሞውሪንሆ ኢንተር ሚላን ጋር ተገናኝቶ በፍፁም ብልጫ ተሸንፎ ዋንጫውን ተነጠቀ፡፡ ከዓመት በፊት ደግሞ በሜዳው አሊያንዝ አሬና ስታድዬም ከቼልሲ ጋር ተገናኝቶ በመለያ ምቶች ድሉን በማጣት መራር ሽንፈት ገጥሞታል፡፡ በርካታ የስፖርት ትንተናዎች እና ዘገባዎች ሁለቱ የጀርመን ክለቦች የሚፋለሙበት የፍፃሜ ጨዋታ በመደበኛው የጨዋታ ክፍለ ጊዜ በአቻ ውጤት እንደሚጠናቀቅ እየገመቱ ሲሆን ባየር ሙኒክ ሻምፒዮን ሊሆን እንደሚችል የተነበዩም ያመዝናሉ፡፡

በክዋክብት ስብስብ በመጠናከር የሚሻለው ባየር ሙኒክ ሲሆን በቡድን ወጣትነት ደግሞ ዶርትመንድ ጥንካሬ አለው፡፡ በዘንድሮው ሻምፒዮንስ ሊግ ኮከብ ግብ አግቢነት ደረጃን በ12 ጎሎች እየመራ የሚገኘውን የሪያል ማድሪዱ ክርስትያኖ ሮናልዶ በ10 ጎሎች የሚከተለውን ሮበርት ሌዋንዶውስኪ ብቃት ዶርትመንድ ሲመካበት ፤በባየር ሙኒክ በኩል ፍራንክ ሪበሪ እና አርያን ሮበን ከፍተኛ ሚና ሊኖራቸው ይችላል፡፡ ሁለቱ ቡድኖች ለመጨረሻ ጊዜ በቦንደስ ሊጋ ሲገናኙ 1ለ1 ተለያይተው ነበር፡፡ በአጠቃላይ በ4 ጨዋታዎች ዘንድሮ ተገናኝተው ባየር ሙኒክ ሁለቱን ሲያሸንፍ በሁለት የሊግ ግጥሚያዎች ደግሞ አቻ ተለያይተዋል፡፡ ባየር ሙኒክ ዘንድሮ ቦንደስ ሊጋውን ያሸነፈው በሁለተኛ ደረጃ የጨረሰውን ዶርትመንድ በ25 የነጥብ ልዩነት በልጦ እንደነበርም ይታወሳል፡፡ ባየር ሙኒክ እና ዶርትመንድ በሁሉም ውድድሮች ከዛሬው የሻምፒዮንስ ሊግ ፍፃሜ በፊት ለ92 ጊዜያት ተገናኝተዋል፡፡

በእነዚህ ግጥሚያዎች ባየር ሙኒክ 41 ጊዜ ሲያሸንፍ ዶርትመንድ ድል የቀናው 23 ጊዜ ነው፡፡ በ28 ጨዋታዎች ደግሞ አቻ ተለያይተዋል፡፡ የባየር ሙኒክ ክለብ በስብስቡ 27 ተጨዋቾች ሲይዝ 13 ከጀርመን ውጭ የመጡ ፕሮፌሽናሎች ናቸው፡፡ ቦርስያ ዶርትመንድ ክለብ በበኩሉ በስብስቡ 28 ተጨዋቾች ሲይዝ 9 ከጀርመን ውጭ የመጡ ፕሮፌሽናሎች ናቸው፡፡ በትራንስፈርማርከት የዝውውር ገበያ የዋጋ ግምት መሰረት የባየር ሙኒክ ቡድን 380 ሚሊዮን ፓውንድ እንደሚያወጣ ሲተመን የቦርስያ ዶርትመንድ ቡድን የተገመተው 225 ሚሊዮን ፓውንድ ነው፡፡ የዶርትመንድ ስብስብ አማካይ እድሜ 24.7 ዓመት ሲሆን የባየር ሙኒክ ደግሞ 26.2 ዓመት ነው፡፡ የአውሮፓ እግር ኳስ ማህበር ዘንድሮን ጨምሮ ለሚቀጥሉት ሶስት ዓመታት በሻምፒዮንስ ሊግ ለሚሳተፉ ክለቦች በውጤታቸው ልክ በሚሰጥ የገንዘብ ሽልማት እና በቴሌቭዥ መብት፤ በስታድዬም ገቢ እና ከተለያዩ ገቢዎች የሚኖራቸው ድርሻ በ15 በመቶ ጭማሪ ይኖረዋል፡፡ ለዌምብሌይ የሻምፒዮንስ ሊግ ፍፃሜ የደረሱት ሁለቱ የጀርመን ክለቦች በነፍስ ወከፍ እስከ 66 ሚሊዮን ዶላር ያገኛሉ ተብሎም ተገምቷል፡፡

ወንዶች ከፍቅረኛቸውና ከትዳራቸው ውጭ እየሄዱ እንዳመጣላቸው ለመተኛት ብዙም ምክንያት አያስፈልጋቸውም ይባላል። ኮስሞፖሊታን ረቡዕ እለት ያሰራጨው ፅሁፍ ግን፣ ከፍቅረኛ ጀርባ ማማተርና ግራ ቀኝ መቀላወጥ፣ በወንዶችም ሆነ በሴቶች ዘንድ እኩል ነው ይላል። ምናልባት በወንዶችና በሴቶች መካከል ልዩነት ካለ፣ የሚቀላውጡበት ምክንያት ላይ ነው። በእርግጥ፣ በመካከላቸው ልብን የሚያጠግብ ፍቅር ሳይኖር “ፍቅረኞች” የሚል ስያሜ ከያዙ፣ በስሜት ውጭ ውጭውን ለመናፈቅ ሌላ ምክንያት አያስፈልጋቸውም - አላፊ አግዳሚውን ለማየት አይናቸው የሚቅበዘበዘው ስለማይዋደዱ ነው። በፍቅር የሚዋደዱ ከሆነስ? ይሄ ነው ጥያቄው። ከፍቅረኛቸው ውጭ ሌላ ወንድ እንዲመኙ የሚገፋፉ

5 ምክንያቶች በሚል ኮስሞፖሊታን ባቀረበው ፅሁፍ መነሻነት ነገሩን ብናስብበት አይከፋም።

1. በኑሮ ሽግግር የሚፈጠር ጭንቀት የኑሮ ሽግግር ማለት፣ ከዩኒቨርስቲ መመረቅ ወይም ቀለበት ማሰር ሊሆን ይችላል። 30ኛ አመት እድሜ ላይ መድረስ፣ አልያም አንዱን ስራ ትቶ ሌላ ለመሞከር መወሰንም እንደ ኑሮ ሽግግር ይቆጠራል። የኑሮ ሽግግር፣ አነሰም በዛ፣ በአእምሮዋ ውስጥ ብዙ ጥያቄዎችን መፍጠሩ አይቀርም። የህይወቴ አቅጣጫ ወዴት ያመራል? ከዚህ በኋላ ምንድነው የማደርገው?... እነዚህንና ሌሎች ጥያቄዎችን እያነሳች ከፍቅረኛዋ ጋር ብትመክር ተገቢ ነው፣ በጣም ከተደጋገመ ግን መሰላቸትን ያስከትላል። ለነገሩማ፣ ለብቻዋ ሆና ነገሩን እያወጣች እያወረደች ማሰብና ማሰላሰል እንዳለባት አያከራክርም። ለጥያቄዎቿና ለሃሳቦቿ፣ መቋጫ እያበጀች ካልሄደችና ያንኑን መልሳ መላልሳ የምታሰላስል ከሆነ ግን፣ አላስፈላጊ ጭንቀት ይፈጥርባታል። በማያቋርጥ የእንጥልጥል ስሜት እየተብሰለሰለች ምቾት ታጣለች። ይሄኔ፣ ከጭንቀት የሚገላግልና ለአፍታም ቢሆን ከአስቀያሚው ስሜት የሚያዘናጋት ሰው ብታገኝ ትመኛለች። ከፍቅረኛዋ ውጭ ሰው ፍለጋ ትማትራለች። (በእርግጥ፣ ሰው ማየት አስጠልቷት የምትተኛ ሴትም አትጠፋም። ወይም ከሴት ጓደኞቿ ጋር ሌላ ሌላ ነገር እያወራች ጭንቀቷን ለመርሳት የምትሞክርም ትኖራለች)። ነገር ግን፣ ከኑሮ ሽግግር ጋር የሚከሰት ጭንቀት፣ ከሌላ ወንድ ጋር እንድትወጣም ሊገፋፋት ይችላል።

2. የጓጓችለትና የኮራችበት ነገር፣ ፍቅረኛዋ ካልተጋራት ሴቶች፣ አድናቆትን መስማት ይፈልጋሉ ይባላል። በአድናቆት ጥምና ረሃብ ነጋ ጠባ ይሰቃያሉ ማለት ግን አይደለም። በጣም የምትወዱትን ነገር ሌሎች ሰዎች ቸል ሲሉት፣ የምትጓጉለትን ነገር ሲዘነጉት፣ የምታከብሩትን ነገር ከምንም ሳይቆጥሩት ሲቀሩ ምን ይሰማችኋል? ይደምቃል፣ ይሟሟቃል ያላችሁትን ነገር፣ ሰዎች ሲያደበዝዙትና ሲያቀዘቅዙት… ንዴት፣ ሃዘን፣ ድብርት ይፈጠር የለ? ቢያንስ ቢያንስ፣ “ኩም አልኩ” የሚባለው አይነት አስቀያሚ ስሜት ይፈጠራል። ሴቶች፣ ከምር ትልቅ ዋጋ የሚሰጡትና የሚኮሩበት ነገር ሲሰሩ፣ ስሜታቸውን ተጋርቶ ነገሩን እንዲያደምቅና እንዲያሟሙቅ የሚጠብቁት ፍቅረኛቸውን ነው። ፍቅረኛዋ፣ ነገሩን በቸልታ ካለፈው፣ “ኩም” ትላለች። ብሩህ አድርጋ የቀረፀችው የህይወት ምስል ይጨልምባታል። እናም የጨለመውን የሚያበራ፣ አልያም በመጠኑ ፈካ የሚያደርግ ሌላ ሰው ለማግኘት ግራ ቀኝ ትቃኛለች። በእርግጥ፣ ድብርትን የሚያባርርና ብሩህ ስሜትን የሚያላብስ ፊልም በማየት ከጭጋጋማው መንፈስ ለመላቀቅ የምትሞክርም ትኖራለች። አልያም ድብረቷ በጭፈራ እንዲወጣላት ከጓደኞቿ ጋር ናይት ክለቦችን ስታዳርስ ብታድር አይገርምም። የደበዘዘውን አለም የሚያበራ የሆነ ወንድ ለማግኘት እንድታስብም ሊያነሳሳት ይችላል።

3. ሊበጠስ የተቃረበ ግንኙነት እየሳሳ ሊበጠስ የደረሰ የፍቅር ግንኙነት፣ ምንም ቢሆን የፍቅረኞቹን ስሜት መረበሹ አይቀርም። በእርግጥ፣ “አንድ ሐሙስ የቀረው የፍቅር ግንኙነት”፣ አንዳንድ ሴቶችን ወደ ፍቅረኛቸው ይበልጥ እንዲጠጉ ሊገፋፋቸው ይችላል። ነገር ግን፣ ከወዲሁ ከፍቅረኛቸው ጀርባ አሻግረው እንዲመለከቱና ወደ ሌላ ወንድ እጃቸውን እንዲዘረጉ ሊያነሳሳቸውም ይችላል። የፍቅር ግንኙነት ከተቋረጠ፣ አንዳች የጉድለትና የክፍተት አስቀያሚ ስሜት ይፈጠራል። በዚህ ስሜት ላለመዘፈቅ ብላ ቅድመ ዝግጅት ታደርጋለች፤ ጉድለትን የሚሞላ ማካካሻና ምትክ ፍለጋ አካባቢዋን ትቃኛለች። ይሆናል የምትለው ወንድ ያየች ሲመስላትም፣ ለመሞከር ትነሳሳለች።

4. ሲጀመር አዝናኝ የነበረው ፍቅር ሲደነዝዝ በፍቅር ሲቀራረቡ፣ የሌት ተቀን ሃሳባቸው ሁሉ ደግ ደጉ ላይ ያተኩራል። አንዱ ከሌላው ለሚያገኘው ደስታ ትልቅ ዋጋ ይሰጣሉ። አንዱ የሌላውን መልካም ነገር ከልብ እያደነቀ ይረካል። ሲተያዩ፣ ሲያወሩ፣ ሲበሉም ሆነ ሲተኙ… ብዙ የሚያስደስቱ ነገሮችን ያገኛሉ። የልባቸውን ያወራሉ፣ ይቀላለዳሉ፣ ይተሳሰባሉ፣ ይከባበራሉ። በጣም ሲቀራረቡ ግን፣ ቀናት ተንከባልለው ወራት ሲያልፉ ግን፣ መከባበር ይቀርና መቆጣጠር በቦታው ይተካል። መቀላለድ ይቀርና መናቆር ይመጣል። የልብ ማውራት ሳይሆን ድብብቆሽና ጥርጣሬ ይበቅላል። ይሄ ሁሉ የሚሆነው፣ የአንዳቸውም ፍቅር ሳይቀንስ ነው። አንዳቸውም ሌላውን አልበደሉ ይሆናል። ግን፣ እርስ በርስ ፍቅራቸውን የሚያጣጥሙበትና የሚገልፁበት ሁኔታ ተለውጧል። ያንን የፍቅር አኗኗር ትተው፣ በሌላ “ልማዳዊ” አኗኗር ቀይረውታል። አንዱ ሌላውን የሚያይበት መነፅር ተለውጧል። ጥሩ ጥሩው ሳይሆን ጉድለት ጉድለቱ ብቻ እንዲታያቸው ማድረግ ጀምረዋል። ይሄኔ፣ የፍቅር ህይወታቸውን መልሰው ለማደስ መፍትሄ ካልፈጠሩ በቀር፣ አልያም የደነዘዘውን ሕይወት እንደእጣ ፈንታ በፀጋ ካልተቀበሉ በቀር፣ ደጅ ደጁን፣ ወጪ ወራጁን መመልከት መጀመራቸው አይቀርም።

5. አዳራቸው እንደ ቀድሞው አጓጊነቱ ሲያቆም ሲጀመር የነበረው ፍቅር ሲደበዝዝ፣ የአልጋ ቆይታቸውም እንደ ድሮው አጓጊነቱ እየቀረ ሲሄድ፣ መፍትሄ ያስፈልገዋል - ፍቅራቸውን ለማንቃትና ለማደስ፣ አልጋቸውን ለማነቃነቅና ለመፈንደቅ። ይሄ ቀላል አይደለም። በፍቅር ወይም በትዳር አንድ አመት ከቆዩ በኋላ፣ ግንኙነታቸው እንደ አጀማመራቸው አጓጊ እንዲሆን ማድረግ እንደሚያስፈልግ ያምኑበታል? ድሮ እሷ እሱን፣ እሱ ደግሞ እሷን ለመማረክ ነበር የሚያስቡትና የሚጥሩት። ከአመት በኋላ ግን ሃሳብና ጥረታቸው፣ አንዱ ሌላውን ለመቆጣጠር ነው - እንከን ፍለጋ። ይህንን ወደ ቀድሞው ትክክለኛ የፍቅር ግንኙነት መመለስ እንዳለባቸው ያምኑበታል? ካላመኑበት፣ የደነዘዘውን ፍቅር ማንቃትና የቀዘቀዘውን መኝታ ቤት ማሞቅ አይችሉም። ይሄኔ፣ ፍንደቃ እየናፈቃቸው ሌላ ወንድ ማሰብ የሚጀምሩና ወዲህ ወዲያ ጎራ የሚሉ ይኖራሉ።