Administrator
7 ሚ. ዶላር ዋጋ ወጥቶበት የነበረው የሂዝቦላህ አመራር በእስራኤል ጦር ተገደለ
• ሊባኖሳዊያን በእጃቸውና በቤታቸው ያሉ የቴክኖሎጂ
መሳሪያዎችን እየጣሉ ነው ተባለ
7 ሚሊዮን ዶላር ዋጋ ወጥቶበት የነበረው የሂዝቦላህ አመራር በእስራኤል ጦር መገደሉ ተዘግቧል፡፡ ከአንድ ዓመት በፊት የሐማስ ታጣቂዎች በእስራኤል ላይ ድንገተኛ ጥቃት መሰንዘራቸውን ተከትሎ የተጀመረው ጦርነት መልኩን ቀይሮ አሁን ወደ ሊባኖስ ፊቱን አዙሯል፡፡
የእስራኤል ጦር ከትናንት ጀምሮ በደቡባዊ ሊባኖስ በኩል ከፍተኛ ጥቃት በማድረስ ላይ ሲሆን፤እስራኤል ከደቂቃዎች በፊት በሀገሪቱ መዲና ቤሩት የአየር ላይ ጥቃት መሰንዘሯ ተሰምቷል፡፡ በዚህ ጥቃት ከዚህ በፊት በአሜሪካ ይፈለግ የነበረው የሂዝቦላህ ሬድዋን ሀይል ኮማንደር የሆነው ኢብራሂም አኪል መገደሉን የፈረንሳዩ የዜና ወኪል ኤኤፍፒ ዘግቧል፡፡
ከኢብራሂም አኪል በተጨማሪ ስምንት ሰዎች ሲገደሉ፣ 60 ሰዎች ገደማ ደግሞ ቆስለዋል፡፡ እስራኤል ከሂዝቦላህ ከፍተኛ አመራር መካከል ባለፈው ሀምሌ ወር ላይ ፉአድ ሽኩርን በደቡባዊ ሊባኖስ መግደሏ ይታወሳል፡፡ ኢብራሂም በፈረንጆቹ 1983 ዓ.ም ላይ በቤሩት በሚገኘው የአሜሪካ ኤምባሲ በደረሰው የቦምብ ጥቃት እንዲሁም በዚሁ ተመሳሳይ ዓመት በሊባኖስ በነበሩ የአሜሪካ ባህር ሃይል አባላት ላይ የተፈጸመውን ጥቃት አቀነባብሯል ተብሎ ሲፈለግ እንደነበር ይታወቃል፡፡
በመላው ሊባኖስ የኮሙኒኬሽን መሳሪያዎች መፈንዳታቸውን ተከትሎ፣ ከ37 በላይ ሰዎች ሲገደሉ ከዚህ ሴራ ጀርባ እስራኤል እጇ እንዳለበት ሂዝቦላህ ገልጿል፡፡ ፍንዳታዎቹን ተከትሎ ሊባኖሳዊያን በእጃቸውና በቤታቸው ውስጥ ያሉ የቴክኖሎጂ መሳሪያዎችን እየጣሉ ነው ተብሏል፡፡
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክና ቪዛ ኢንተርናሽናል ለ5 ዓመት የሚዘልቅ ስምምነት ተፈራረሙ
በኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ዋና መስሪያ ቤት ዛሬ መስከረም 10 ቀን 2017 ዓ.ም በተደረገው የፊርማ ሥነ-ሥርዓት ላይ የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ፕሬዚዳንት አቶ አቤ ሳኖ እና የቪዛ ኢንተርናሽናል የምስራቅ አፍሪካ ምክትል ፕሬዚዳንትና ዋና ዳይሬክተር ሚስተር ቻድ ፖሎክ ስምምነቱን ተፈራርመዋል።
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ፕሬዚዳንት አቶ አቤ ሳኖ በሥነ-ሥርዓቱ ላይ ባስተላለፉት መልእክት፤ የኢትዮጵያ ንግድ ባንክና የቪዛ ኢንተርናሽናል ስትራቴጂክ ስምምነት፣ መንግስት ባደረገው የፋይናንሺያል ፖሊሲ ማሻሻያ፣ ዓለም አቀፍ ክፍያዎችን ለመፈጸም ወሳኝ ነው፡፡ የባንኩን አሠራር ለማሻሻልም ጉልህ ሚና ይኖረዋል ብለዋል፡፡
የቪዛ ኢንተርናሽናል ም/ፕሬዚዳንትና የምስራቅ አፍሪካ ዋና ሥራ አስኪያጅ ቻድ ፖሎክ በበኩላቸው፤ ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ጋር ባለው አጋርነት ደስተኛ መሆናቸውን ገልፀዋል፡፡ ቪዛ ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ጋር ያለው አጋርነት፣ ከኢትዮጵያ አልፎ በዓለም አቀፍ ደረጃ ለሚኖር የገንዘብ እንቅስቃሴ አጋዥ ነው ብለዋል፡፡
ቪዛ ኢንተርናሽናልና የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ያደረጉት ስምምነት ለአምስት ዓመታት የሚዘልቅ ሲሆን፤ ቪዛ ካርድን በብዛት ለንግድ ባንክ ደንበኞች ለማቅረብና ለባንኩ ሠራተኞች የአቅም ግንባታ ሥልጠና ለመስጠት እንደሚያስችል ለማወቅ ተችሏል፡፡
የአዳብና ባሕል በዩኔስኮ ለማስመዝገብ ስራዎች እየተሰሩ "ናቸው" ተባለ
የአዳብና ባሕል የልጃገረዶችና ወጣት ወንዶች ጨዋታና መተጫጫ ስነ ስርዓት በተባበሩት መንግስታት ድርጅት የትምሕርት፣ የሳይንስ እና የባሕል ድርጅት (ዩኔስኮ) ለማስመዝገብ የተለያዩ ስራዎች እየተሰሩ መሆናቸው ተነግሯል። ዛሬ መስከረም 10 ቀን 2017 ዓ.ም. አዘጋጆቹ በቶቶት የባሕል አዳራሽ በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ፣ ስነ ስርዓቱ ከመስከረም 16 እስከ ጥቅምት 5 ቀን 2017 ዓ.ም. በክስታኔ ቤተ-ጉራጌ በድምቀት እንደሚከበር አስታውቀዋል።
አዳብና በከስታኔ ዓለም አቀፍ ወጣቶች ማህበርን በመወከል አዘጋጆቹ እንዳብራሩት ከሆነ፣ ማሕበራቸው “ይህ ድንቅ የሆነ” የአዳብና ባሕል በአገርና በዓለም አቀፍ ደረጃ በፌስቲቫልነት እንዲታወቅና በማይዳሰስ የዓለም ቅርስነት በዩኔስኮ እንዲመዘገብ፣ እንዲሁም የቱሪስት መስህብ በመሆን ለአካባቢውም ለኢትዮጵያም የገቢ ምንጭ እንዲሆን ስነ ስርዓቱን የማስተዋወቅ ስራዎች እየሰራ “ነው” ብለዋል።
“ይህ ባሕል በተለያዩ ምክንያቶች ደብዝዞና ሊጠፋ ተቃርቦ ነበረ” የተባለ ሲሆን፣ የአዳብና በከስታኔ ዓለም አቀፍ ወጣቶች ማህበር ከአካባቢው የመንግስት መዋቅሮች ጋር በመሆን ባደረገው ጥረት ባሕሉ ጥንታዊ ወጉና ቱባ ባህሉን ይዞ በከፍተኛ ሁኔታ በማንሰራራት በአሁኑ ሰዓት በአካባቢው ላይ በፌስቲቫልነት እየተከበረ እንደሚገኝ ተገልጿል።
አዳብና በክስታኔ ጉራጌ ማህበረሰብ ዘንድ ከጨዋታ ባለፈ፣ ወጣቶች የሚተጫጩበትና ትዳር የሚመሰርቱበት የወጣቶች ባሕል መሆኑ በመግለጫው ተጠቅሷል። “ይህም በአካባቢው ዘንድ ትዳር የሚመሰረተው በሁለቱ ተቃራኒ ጾታ ምርጫና መፈቃቀድ ብቻ የነበረና የሴቶች መብትና ነፃነት የተጠበቀ መሆኑን ያሳያል።” ብለዋል፣ አዘጋጆቹ።
በያዝነው 2017 ዓ.ም. የአዳብና በክስታኔ ዓለም አቀፍ ወጣቶች ማሕበር አዳብናን ሰፋ ባለና በደመቀ ሁኔታ በፌስቲቫልነት ለማክበር ከፍተኛ ዝግጅቶች ማድረጉን አስታውቋል። አያይዞም፣ ዘንድሮ ፌስቲቫሉ መስከረም 18 በምስራቅ ጉራጌ ዞን፣ ኬላ ከተማና በሌሎች የሶዶ-ከስታኔ አካባቢዎች የሚከበር እንደሚሆን ተገልጧል።
በጥናት በተረጋገጠ መረጃ መሰረት፣ የአዳብና ባሕል ከ800 ዓመታት በፊት ጀምሮ በክስታኔ ቤተ-ጉራጌ አካባቢ ለዘመናት ሲከበር መቆየቱን ለማወቅ ተችሏል።
በአደንዛዥ ዕጽ አስከፊነት ላይ የሚያተኩር ማስተማሪያ መጽሐፍ ሊዘጋጅ ነው
ላግዛት የበጎ አድራጎት ድርጅት በአገር አቀፍ ደረጃ የሚሰራጭ በአደንዛዥ ዕጽ አስከፊነት ላይ ግንዛቤ ለማስጨበጥ የሚያግዝ ማስተማሪያ መጽሐፍ ሊያዘጋጅ መሆኑን አስታውቋል። ድርጅቱ ዛሬ መስከረም 10 ቀን 2017 ዓ.ም. በአዲስ አበባ፣ ኢንተርሌግዠሪ ሆቴል በሰጠው ጋዜጣዊ መግለጫ፣ በሐረሪ ክልል “ትውልድን ከአደንዛዥ ዕፅ ሱስ እንታደግ” የሚል ፕሮጀክት ይፋ አድርጓል።
ዶክተር አንዱዓለም አባተ በአማካሪነት የሚሳተፍበት ይህ የበጎ አድራጎት ድርጅት በዚህ ፕሮጅክቱ በሐረሪ ክልል በሚገኙ የአንደኛ እና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ተማሪዎች፣ መምህራን እና የተማሪ ወላጆች እንዲሁም ከትምህርት ቤቶች ውጪ የሚገኘውን የህብረተሰብ አካል ስለ አደንዛዥ ዕፅ ሱስ አስከፊነት ግንዛቤ መፍጠር፣ በክልሉ የሚገኙ በሱስ የተጠቁ ዜጎች የሚታከሙበት ክሊኒክ እና ከሱስ ማገገሚያ ማዕከላትን ማቋቋም፤ እንዲሁም ወጣቶች ለአደንዛዥ ዕዕ ሱስ እንዳይጋለጡ የተለያዩ የክህሎት ማዳበሪያ ስልጠናዎችን መስጠት እና የስራ ዕድሎችን ማመቻቸት ለማሳካት ያቀዳቸው ግቦች እንደሆኑ በዚሁ መግለጫ ተገልጿል።
በተጨማሪም ልምድ ባላቸው ባለሞያዎች በመታገዝ በአገር አቀፍ ደረጃ የሚሰራጭ በአደንዛዥ ዕጽ አስከፊነት ላይ ግንዛቤ ለማስጨበጥ የሚያግዝ ማስተማሪያ መጽሐፍ በድርጅቱ እንደሚዘጋጅ ላግዛት የበጎአድራጎት ድርጅት መስራች ወይዘሮ ጽዮን ዓለማየሁ ተናግረዋል። በቀደሙት ጊዜያት በአደንዛዥ ዕጽ ዙሪያ ግንዛቤ ለማስጨበጥ የተዘጋጁ መጽሐፍት እንደሌሉ ያስታወሱት ወይዘሮ ጽዮን፣ ይህ የሚዘጋጀው መጽሐፍ በጉዳዩ ዙሪያ የተጻፈ ልዩ መጽሐፍ እንደሚሆን አመልክተዋል።
የክልሉ ጤና ቢሮ፣ ትምህርት ቢሮ፣ ሴቶች እና ህጻናት ቢሮ፣ ፖሊስ ኮሚሽን፣ ፋይናንስ እና ኢኮኖሚ ቢሮ ጋር በጋራ በመሆን የሚተገበረው ይህ ፕሮጀክት፣ ከአደንዛዥ ዕጽ ሱስ የጸዳና አምራች የሆነ ብቁ ዜጋ መፍጠርን ዋና ራዕይ በማድረግ እንደሚሰራ ገልጿል። ለዚህም ስራ ዕውቁ የሐረሪ ሙዚቃ አቀንቃኝ የሆነው የኢህሳን አብዱሰላም ልጅ የሆነውን ዊሳም ኢህሳንን የክብር አምባሳደር በማድረግ ስራ አስጀምሯል።
ላግዛት የበጎ አድራጎት ድርጅት በ2014 ዓ.ም. የተቋቋመ አገር በቀል እና በቦርድ የሚመራ የበጎ አድራጎት ድርጅት ነው፡፡ የስሙ ትርጉም በማሕበረሰቡ ውስጥ ያለውን ዕምቅ ሃይል በመጠቀም፣ ጤነኛ እና ብቁ ትውልድን በማፍራት የኢትዮጵያን የወደፊት እድገት ማገዝ ማለት እንደሆነ በጋዜጣዊ መግለጫው ተገልጿል፡፡
የሚድያ ሰው ጌታቸው ኃይለማርያም ሊዘከር ነው
የዛሬ 30 ዓመት ህይወቱ ያለፈው ጋዜጠኛ ጌታቸው ኃይለማርያም፣ በሙያ ባልደረቦቹ የማስታወሻ ዝግጅት ሊደረግለት ነው፡፡
የፊታችን እሁድ መስከረም 12 ቀን 2017 ዓ.ም ከቀኑ 8 ሰአት ጀምሮ በወመዘክር አዳራሽ በሚከናወነው በዚህ ዝግጅት፣ የቀድሞ የኢትዮጵያ ሬድዮና ቴሌቪዥን ባልደረቦቹ ይታደማሉ ተብሎም ይጠበቃል፡፡
የማስታወሻ ዝግጅቱ ሀሳብ አመንጪና አዘጋጅ ተወዳጅ ሚድያ እና ኮሚኒኬሽን ሲሆን፤ በዕለቱም የጋዜጠኝነትና ተግባቦት ተማሪዎች በመሰናዶው ላይ እንደሚገኙ ተነግሯል፡፡
አንጋፋው ጋዜጠኛ ጌታቸው ኃይለማርያም፣ በኢትዮጵያ ቴሌቪዥንና ሬድዮ በጠቅላላው ከ24 ዓመታት በላይ ያገለገለ ሲሆን፤ በተለይም በዜና አቀራረብና አንባቢነት ለብዙዎች አርአያ በመሆን ይታወቃል፡፡
በማስታወሻ ዝግጅቱ ላይ፣ ስለ ጌታቸው ምስክርነት የሚሰጡት ጋዜጠኛ ሚሊዮን ተረፈ ፤ ጋዜጠኛ ዋጋዬ በቀለና ጋዜጠኛ ታዬ በላቸው ሲሆኑ፤ በተወዳጅ ሚድያ እና ኮምዩኒኬሽን የተዘጋጀ የ20 ደቂቃ የድምጽ ዘጋቢ ሥራም እንደሚቀርብ ለማወቅ ተችሏል፡፡
የሚድያ ሰው ጌታቸው ኃይለማርያም፣ አሁን በአንጋፋነታቸው እውቅና የተቸራቸውን እንደ ነጋሽ መሀመድ፣ አለምነህ ዋሴ፣ ንግስት ሰልፉና ብርቱካን ሀረገወይንን የመሳሰሉ ባለሙያዎች ለሙያዊ ብቃት እንዲደርሱ በማሰልጠንና ልምዱን በማካፈል የበኩሉን የተወጣ ባለሙያ ነበር፡፡ ዜና ፋይል የተሰኘውን ፎርማት ለመጀመረያ ጊዜ እንዳስተዋወቀና እንደፈጠረ የሚነገርለት ባለሙያው፤ በብስራተ ወንጌል የሬድዮ ጣቢያም አገልግሏል፡፡
ታላቁ የሚድያ ሰው ጌታቸው፣ ከዚህ ቀደም ተወዳጅ ሚድያ እና ኮሚኒኬሽን ባሳተመው ‹‹መዝገበ አእምሮ የሚድያ ሰዎች ኢንሳይክሎፒዲያ›› ላይ ታሪኩ የተሰነደለት ሲሆን፤ ከዚህ ቀደም ያነበባቸው ዜናዎችና ምስሎቹም ወግ በያዘ መልኩ ለታሪክ እንዲቀመጥለት ተደርጓል፡፡
በእውነተኛ ታሪክ ላይ ተመስርቶ የተጻፈው " ጥቁር አዳኝ " የተሰኘው መጽሐፍ ለንባብ በቃ ::
ጉባኤው
መሳፍንት እየተፈራቁ በነገሱበት ዘመን ንጉሥ አሊጋዝም የድርሻቸውን ገዙ፡፡ በዘመናቸው ብዙ እኩይና ሰናይ ክስተቶች ታዩ፡፡ እኔ ትሁት ጸሐፌ ትዕዛዛቸው ከሰማሁትና ካየሁት መካከል የመረጥኩትን ተረክሁ፡፡
በዚያን ዘመን ሀገራችን በድርቅ ተመታች፡፡
የሰማይ ግት ነጠፈ፡፡
መሬት ፍሬ ነፈገች፡፡
ሕይወት ያለፍሬ ያለቅጠል ቆመች፡፡
አልጋዎች ቃሬዛ ሆኑ፡፡
ግርማዊ ጃንሆይም መፍትሄ ፍለጋ ሊቃውንትን በአዋጅ ጠርተው በየእለቱ ጉባኤ ያደርጉ ጀመር፡፡ በዘመኑም ሰዎችን የሚያሰባስባቸው ጉባኤና ቀብር ሆነ፡፡
ከዕለታት በአንዱ ቀን የተመረጡ ሊቃውንት የንጉሡን አዳራሽ ሞልተውት ነበር፡፡
ግርማዊ ጃንሆይ የጸሐይ ሽራፊ በመሰለ ዙፋናቸው ላይ ተቀምጠው ተደምጦ በማይጠገብ ድምጻቸው ይናገሩ ጀመር፡፡
“ወገኖቼ ሊቃውንት ጠቢባን… እንደምታዩት በየጊዜው አስፈሪ መአት እየተላከብን ነው፡፡ የዚያ ምክንያት ምንድን ነው? ራብን እንዳይመለስ አድርገን ለማባረር በምን አኳኋን መስራት አለብን? ይሄ የህይወት የህልውና ጉዳይ ነው… እስከአሁን አስራ ሁለት ጊዜ ተሰብስበናል --አስራ ሁለት ጊዜ ሊቃውንት… ዛሬ ግን ጉዳዩ እልባት ማግኘት አለበት፡፡ ይህን ጥያቄ ሳንመልስ ከዚህ አዳራሽ ንቅንቅ ማለት አንችልም፡፡ ሊቃውንት ናችሁ…መላችሁን ወዲህ በሉ፡፡”
ጸጥታ የእያንዳንዱን አንደበት ሸበበው፡፡
“በሉዋ ሊቃውንት…የምን መለጎም ነው?” ከማለታቸው ከፊት ከተኮለኮሉት አንዱ ተነሳ፡፡ ወገቡን ቆልምሞ እጅ ነስቶ ሲያበቃ “ጃንሆይ እኔ….” ብሎ ሊቀጥል ሲል ድምጡ በፍርሃት ደከመበት፡፡
ጃንሆይ ለማበረታታት ራሳቸውን ሲያወዛውዙለት “እህህ” ብሎ ጉሮሮውን አጽድቶ ገባበት፡፡ “እሺ እንግዲህ እኔ ነጋድራስ የትምጌታ ነው ስሜ -- የእናቴና የእናቴ ዘመዶች መሸሻ ብለው ይጠሩኛል፡፡ ወላጅ አባቴ ዋልድባ ተመግባቱ በፊት የፍጻሜ መንግስት ተክለጊዮርጊስ አማካሪ ነበር፡፡ የሱ ታናሽ ወንድም ደሞ…”
የሊቃውንቱ ዝምታ ወደ ጉርምርምታ ተለወጠ…
“እንግዲህ ስለራሴ ይህንን ታልሁ … ወደ ዋናው ሀሳቤ እገባለሁ፡፡ እንግዲህ ከዚህ ቀደም በርስዎና በአባቶቻችን ፈቃድ ለንግድ በተለያዩ አገሮች ተመላልሻለሁ፡፡ ለመሆኑ የት የት ሄደሃል የሚለኝ ካለ የሄድኩባቸው ሀገሮች የሚከተሉት ናቸው፡፡ ከአምስት ዓመት በፊት ሰማይ የሚታከኩ፤ ዓለምን የማረኩ ቢራሚዶች ባሉባት ግብፅ ነበርኩ፡፡ ተዚያም አስከትዬ የነውጠኛው እስክንድር አገር በሆነችው መቄዶንያ ከራርሜ ወደ ፋርስ ተሻገርኩኝ፡፡ ተፋርስ ወደ ኑቢያ ተኑቢያም …”
“ማነህ ነጋድራስ፡-” አሉ ጃንሆይ ትዕግስቸው አልቆ “ነጋድራስ ነው ያልከኝ? አዎ ነጋድራስ… እኛ እዚህ ወርቅ ጊዜያችንን ቆጥበን የምንሰበሰበው ያንተን የዙረት ታሪክ ለማወቅ አይደለም፡፡ እኛን ያስጨነቀን ጉዳይ ራብ ነው፡፡ በራብ ጉዳይ ላይ መላ ካለህ መላህን ወዲህ በል… አለበለዚያ ለአሁኑ ይቅር ብለንሃል፡፡ ወደ ጥግህ ተመለስ--”
“ጃ… ጃንሆይ…” አለ ነጋድራስ የወረዛ ግንባሩን ባይበሉባው እየፈተገ “እንግዲህ መንገዴን ስቼ ንግግሬን እንደባልቴት አስረዝሜ ተሆነ በእውነቱ ግሳጼ የሚገባኝ ግም ሰው ነኝ፡፡ በውነቱ እኒያን ትልልቅ አገሮች መጥቀሴ ለከንቱ ውዳሴ ብዬ አልነበረም፡፡ ዘላንነት እጣ ፈንታ እንጅ ክብር እንዳልሆነ አውቃለሁ… ይህን ስል ጉዳዩን ረስቼ ሳይሆን በእኝህ አገሮች በነበርኩበት ጊዜ የቀሰምኩትን ጥበብ ለማካፈል አስቤ ነው…”
በጃንሆይ ፊት ላይ ወገግታ ታዬ፡፡
“እንዲያ አትለኝም?” አሉ በደስታ በተቃኘ ድምጽ “እንዲህ ያለውን ሊቅ ነው በመብራት ስንፈልግ የቆየነው፤ በል እስቲ የምታውቀውን ንገረን…”
“ጃንሆይ ሺ ዓመት ይንገሱ…” እንደገና ታጥፎ እጅ ነሳ፡፡ “እንግዲህ አስቀድሜ ወንዞቻችን ስለምን አገር አቋርጠው እንደሚነጉዱ እገልጣለሁ፡፡ ለጥቄ እንዴት አድርገን አናሳ ወንዞችን መገደብ እንደምንችል አብራራለሁ፡፡ ያንን አንድ ባንድ ካስረዳሁ በኋላ መስኖ በምን አኳኃን እንደምናበጅና---”
ሌላ ጉርጉምታ ከሊቃውንቱ መጣ፡፡
“ምን ሆናችኋል?” አሉ ጃንሆይ “መሪጌታ ስነ እየሱስ---ምንድርን ነው ነገሩ? ቅር ያለህ ትመስላለህ?”
በገፈጅ የሚያክል አዳፋ ጥምጣም አናታቸው ላይ የደፉት መሪጌታ ስነ እየሱስ ብድግ ብለው እጅ ነሱ፡፡ ከዚያም ጣዝማ ያበጀችው ሽንቁር በመሰለው አንድ ዓይናቸው ጃንሆይን ሽቅብ እየተመለከቱ፤ እኔ እንኳን ቅር ያለኝ የነጋድራስ ነኝ ባዩ የቋንቋ አጠቃቀም ነው” ከማለታቸው
“እንዴት?” ጃንሆይ ተቀበሏቸው፡፡
“እንዴት ማለት ጥሩ ነው፤ ሊቁ አባታችን ጃንሆይ” አሉ መሪጌታ “ ወንድሜ ነጋድራስ አውቆ በድፍረት ይሁን ሳያውቅ በስህተት እንጃ የታፈረውን የተከበረውን ቋንቋችንን ሲዘነጣጥለው ባይ እንባዬ መጣ፣ ሆድ ባሰኝ፣ ቁጭት ልቤን መዘመዘው---አላስችል አለኝ--” እንደማልቀስ ቃጣቸው፡፡
“በመዠመሪያ ጅረት ማለት ሲገባው አናሳ ወንዝ አለን፡፡ ዝም አልነው፡፡ እሱ ግን ይህንን ሳያርም ሌላ ገደፈ፡፡ ቀጥዬ ማለት ሲገባው ለጥቄ ብሎ ተናረ፡፡ በዚህ መች አብቅቶ መስኖ ለመጥለፍ እል ብሎ መስኖ ማበጀት ብሎ አረፈ፡፡ እንግዲህ ይህንን ዝም ብሎ ማለፍ እንደምን ይቻላል?”
ግራ ቀኙን በዓይናቸው ገመገሙት፡፡
ዝምታውን “አበጀህ” በሚል ተረጎሙት፡፡
“ጃንሆይ… አሳምረው እንደሚያውቁት የህዝብ አንድነት መሰረት ቋንቋ ነው፡፡ የሰናኦር ስልጣኔ የፈራረሰችው በቋንቋ ቅይጥ ምህኛት ነው፡፡ የቋንቋ ቅየጣስ ሰዋሰውን ባልባሌ ሁኔታ ከመጠቀም የሚመጣ አይደለምን ? መቼም የቋንቋ ሊቅ ለመሆን የሰዋሰው ጥበብ መማር አለብን እያልኩኝ አይደለም፡፡ አስተዋይ አድማጭ ለሆነ ቢያንስ የጃንሆይን ንግግር ለሁለት ሰዓት ያህል ማድመጥ የተባ አንደበተኛ አያረግም?--- አያረግም ወይ ሊቃውንት?...”
“እስቲ ይሁንልህ” በሚል ምልክት ሊቃውንት ራሳቸውን ወዘወዙ፡፡
“ስለዚህ እንደኔ እንደኔ የቋንቋ ችግር አለብን፡፡ ይሄን የቋንቋ ችግር ታልፈታን እንደ ሰብአ ባቢሎን እንደምንፈታ ጥርጥር የለውም…”
“እህ…እህ….እህ…” አሉና ጃንሆይ ራሳቸውን ናጡ፡፡
“ማነህ?…ነጋድራስ ነጋድራስ ነኝ ነው ያልከኝ… አዎ ነጋድራስ ተቀመጥ እስቲ”
(ለካ ነጋድራስ ያንን ሁሉ በትር የተቀበለው በቁሙ ነው)
“እስቲ መሪጌታም ይቀመጡ… ለነገሩ እኔም በቋንቋችን ውስጥ ያለውን ጉድለት ጉዳይ ሲከነክነኝ ነው የቆየው… መሪጌታ እንዳሉት የቋንቋ ችግር ጊዜ የሚሰጥ አይደለም፡፡ የቋንቋችን ችግር ከየት የመነጨ ነው? በምንስ አኳኋን ሊታረም ይችላል? ሊቃውንት ከሞሉባት ሀገር ይህን ሳንመልስ ተዚህ አዳራሽ ብንወጣ የሚያፍረው መከረኛው ህዝባችን ነው---በሉዋ ሊቃውንት መሪጌታ ተርስዎ ልጀምር መሰል?”
”ጥሩ እንግዲህ” አሉ መሪጌታ “በእርግጥ በዚህ ጉዳይ ላይ በደንብ ባውጠነጥን ብዙ በተናገርኩ ይሁን እንጅ አሁንም ቢሆን የቋንቋ ችግርን የምንፈታው እንደ ተክለ አልፋ ያሉትን የሰዋሰው መምህራን ከፍልሰት ስንታደግ ነው ባይ ነኝ…”
“ተክለ አልፋ ምን ሆነ?”
“አዬ ጃንሆይ ተሚያስተምርበት ደብር አሳደዱት’ኮ”
“ተክለ አልፋን?”
“እንዴት ያለውን ሊቅ ጃንሆይ?”
“እኮ ለምን?”
“ምን አውቃለሁ ጃንሆይ ምህኛቱማ ዝምታ ነው”
“ነው?” አሉ ጃንሆይ ነገር በገባው ቋንቋ-- “ለነገሩስ የሊቃውንትን የፍልሰት ወሬ ታንድም ሁለት ጊዜ መስማቴን እኔም አልሸሽግም፡፡ ጉዳዩ እንዲህ ስር የሰደደ መሆኑ ግን አሁን ነው የተገለጠልኝ፡፡ መቼም የጅሎች ሁሉ በኩር ታልሆን በቀር በነግ እናቆየዋለን ብዬ አላስብም፡፡ ሊቃውንታችን የሚፈልሱበት ምህኛት ምንድን ነው--? ማነው የሚያፈልሳቸው---? ነገሩን ተሥር መሰረቱ ለማድረቅ ምን ማድረግ ይገባናል---? መልሱልኝ ሊቃውንት--”
“ጃንሆይ” አሉ መሪጌታ “በኛ አገር ጠቢብ መሆን አብሪ ትል መሆን ማለት ነው፡፡ አብሪ ትል ከሌሎች ትሎች የሚለየው ገላው እንደፍም ማብራቱ ነው፡፡ ታዲያ ብላቴኖች በጨለማ ሲያበራ ሲያዩት በገዛ ብርሃኑ ተመርተው ይመጡና አንስተው ይጨፈልቁታል፡፡ ለጠላቶቹ መንገድ ከማሳየት አልፎ የገዛ ብርሃኑ ለምንም አይጠቅመውም፡፡”
“ተክለ አልፋ የተባረረው ንዋየ ቅዱሳት መዝብሮ ነው---ጃንሆይ” አለ አንድ ከግራ ጥግ ተወርውሮ የመጣ ሻካራ ድምጽ፡፡
“ምን?” ጃንሆይ ገነፈሉ፡፡
“ጃንሆይ በደካማው ሥጋዬና በጠልጣላዋ ነፍሴ እምላለሁ፡፡ ተክለ አልፋ የሳር ውስጥ እባብ ነው፡፡ የስነፍጥረትን መጽሐፍ ሸሽጎ ሊወጣ ሲል እኮ ነው ለቅም ያረግነው”
“እኮ ተክለ አልፋ!?”
“ማን ያምናል ጃንሆይ!...”
“ተነአህያው ሞተልሽ!” አሉ ጃንሆይ ተስፋ መቁረጥ በቃኘው ድምጽ “አልቀናል በሉኛ! እንግዲህ ንዋየ ቅዱሳቱ ተዘርፈው ከወጡ ምን ቀረን? እኛስ አለን ወይ?---ህልውናችንን’ኮ ነው የመዘበሩት---እኛስ እንግዲህ ማን ተብለን ልንጠራ ነው? በምን በኩል ኢትዮጵያውያን ነን እንበል? ጎበዝ እዚህ ላይማ ዋዛ የለም..!
“ተቀመጥ መሪጌታ---በሉ ሊቃውንት ይህንን ጉዳይ መልሱልኝ፡፡ ይህንን ሳንፈታ ብንወጣ የአባቶቻችን አጽም እሾህ ሆኖ ይወጋናል…በሉ እንጅ ምሁራን”
እዚህ ላይ እኩሌቶች ሊቃውንት አዛጉ አንጎላጁ፡፡
ይኼኔ ነው ኋላ ከተቀመጡት አረጋውያን ሊቃውንት መካከል አንደኛው የተነሱት፡፡ እኚህ ሊቅ እድሜም ጥበብም የጠገቡ እንደሆኑ ስለተመሰከረላቸው ሲነሱ አይን ሁሉ ወደሳቸው መጣ፡፡
“ግርማዊነትዎ ፍቃድዎ ከሆነ ብናገር…”
“ቀጥሉ” አሉ ጃንሆይ
“የተከበሩት ጃንሆይ--” አሉ የአቡዬ ገብሬን የመሰለ ረዥም ጺማቸውን እየላጉ፡፡ “አያሌ ሀያላን በሀገሬ ላይ ተፈራርቀው ሲነግሱ አይቻለሁ፡፡ በዚህ እፍኝ በማትሞላ እድሜ የብዙዎች አማካሪ የመሆን እድል አጋጥሞኛል፡፡ እኔ እንደታዘብኩት ከድርቅ፣ ከቸነፈር በላይ ይችን አገር ያደቀቃት ጉባኤ ነው፡፡ ጉባኤ ምን አተረፈልን? ተሰብስበን እንወጥናለን፡፡ ወጥነን እንበተናለን፡፡ ስለዚህ ከሁሉ አስቀድሞ የዚህ ጉዳይ ቢታይ ባይ ነኝ…”
ጃንሆይ ለጊዜው ምንም አላሉም፡፡ አርምሟቸው ግን ጊዜ አልፈጀም፡፡ “አዬ ጉድ…” በመዳፋቸው ጭናቸውን እየጠበጠቡ “እንዲህ ልክ ልካችንን ንገሩን እንጅ… ለነገሩስ አገሩ በጠቢባን እንደማይታማ አውቃለሁ፡፡ ግን በእድሜ ያልተፈተነ ጥበብ የገደል ማሚቶ ነው፡፡ ለመናገርማ ብዙዎች ሲናገሩ ቆይተው የለምን? እንዲህ የንስር ዓይን የታደሉ ብስል ሊቅ ግን ተሰውሮብን የነበረውን ጥበብ ገላለጡት፡፡ ልክ ነው ትልቁ የእኛ ራስ ምታት ጉባዔ ነው፡፡ ጉባያችን ለምን ፍሬ አጣ? እንዴት ፍሬ ይኑረው? ይህንን ተነጋግረን ካልፈታን ከዚህ ጉባዔ ንቅንቅ አንልም፡፡ ነቃ በሉ እንጅ ሊቃውንት፡፡”
ተፈጸመ ዝንቱ መጽሐፍ
ጉባኤው ግን ቀጠለ፡፡
ምንጭ፡- (በራሪ ቅጠሎች፤ 1996 ዓ.ም)
አንጋፋው ምሁር እና ፖለቲከኛ ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ
የኢትዮጵያ ሶሻል ዲሞክራቲክ ፓርቲ (ኢሶዴፓ) ሊቀ መንበር አንጋፋው ምሁር እና ፖለቲከኛ ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ።
የፕሮፌሰሩን ማለፍ ያስታወቁት ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ፤ “[ፕ/ር በየነ] ረዘም ላለ ጊዜ በህክምና ሲረዱ ቆይተው ከዚህ ዓለም በሞት መለየታቸውንን ስሰማ ከልብ አዝኛለሁ” ብለዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ከታኅሣሥ 2014 ዓ.ም. ጀምሮ በመንግሥታዊው የፖሊሲ ጥናት ኢንስትዩት አምስተኛው ዳይሬክተር ጄነራል ሆነው ሲያገለግሉ ነበር። ፕሮፌሰሩ ይህን ሹመት ያገኙት ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ ነው።
ጠቅላይ ሚኒስትሩ ዛሬ ረፋድ በማኅበራዊ ትስስር ገጻቸው ባስተላለፉት መልዕክት፤ “ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ በኢትዮጵያ ገንቢ የፖለቲካ ባህል ለመፍጠር ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያበረከቱ የሰላማዊ የፖለቲካ ትግል ምልክት ነበሩ” ሲሉ ገልጸዋቸዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ የተወለዱት መጋቢት 2/1942 ዓ.ም. በአሁኑ የማዕከላዊ ኢትዮጵያ ክልል ሃድያ ዞን ነው።
ከ1983 ዓ.ም. ጀምሮ በተቃዋሚ ፓርቲ ፖለቲከኝነት ስማቸው በጉልህ ከሚነሳ ፖለቲከኞች መካከል ናቸው። በሽግግር ወቅት የደቡብ ፓርቲዎችን ከሌሎች ሰዎች ጋር በመሆን አስተባብረው የደቡብ ኢትዮጵያ ሕዝቦች ዴሞክራሲ ኅብረት የተባለ የፖለቲካ ድርጅት በመመሥረት 17 መቀመጫ ይዘው ነበር።
የኢትዮጵያ ሶሻል ዲሞክራቲክ ፓርቲ (ኢሶዴፓ) ሊቀ መንበር አንጋፋው ምሁር እና ፖለቲከኛ ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ።
የፕሮፌሰሩን ማለፍ ያስታወቁት ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ፤ “[ፕ/ር በየነ] ረዘም ላለ ጊዜ በህክምና ሲረዱ ቆይተው ከዚህ ዓለም በሞት መለየታቸውንን ስሰማ ከልብ አዝኛለሁ” ብለዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ከታኅሣሥ 2014 ዓ.ም. ጀምሮ በመንግሥታዊው የፖሊሲ ጥናት ኢንስትዩት አምስተኛው ዳይሬክተር ጄነራል ሆነው ሲያገለግሉ ነበር። ፕሮፌሰሩ ይህን ሹመት ያገኙት ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ ነው።
ጠቅላይ ሚኒስትሩ ዛሬ ረፋድ በማኅበራዊ ትስስር ገጻቸው ባስተላለፉት መልዕክት፤ “ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ በኢትዮጵያ ገንቢ የፖለቲካ ባህል ለመፍጠር ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያበረከቱ የሰላማዊ የፖለቲካ ትግል ምልክት ነበሩ” ሲሉ ገልጸዋቸዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ የተወለዱት መጋቢት 2/1942 ዓ.ም. በአሁኑ የማዕከላዊ ኢትዮጵያ ክልል ሃድያ ዞን ነው።
ከ1983 ዓ.ም. ጀምሮ በተቃዋሚ ፓርቲ ፖለቲከኝነት ስማቸው በጉልህ ከሚነሳ ፖለቲከኞች መካከል ናቸው። በሽግግር ወቅት የደቡብ ፓርቲዎችን ከሌሎች ሰዎች ጋር በመሆን አስተባብረው የደቡብ ኢትዮጵያ ሕዝቦች ዴሞክራሲ ኅብረት የተባለ የፖለቲካ ድርጅት በመመሥረት 17 መቀመጫ ይዘው ነበር።
የደርግ መንግሥት ወድቆ በኢህአዴግ አስተባባሪነት በተቋቋመው የሽግግር መንግሥት ወቅት ምክትል የትምህርት ሚኒስትር ሆነው ተሹመው ለሁለት ዓመት አገልግለዋል። በ1992 ዓ.ም. በሁለተኛው ጠቅላላ ምርጫ ተወዳድው የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባልም ሆነው ነበር።
በምክር ቤት ቆይታቸው ወቅትም በሕዝቡ ውስጥ ያሉ አሳሳቢ ጉዳዮችን በማንሳት በመሞገት በአንድ ፓርቲ የበላይነት በተያዘው ምክር ቤት የተለየ ድምጽ ሆነው ቆይተዋል።
ፕሮፌሰ በየነ በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ በነበራቸው ተሳትፎ ቁጥራቸው የበዛ ተቃዋሚ ፓርቲዎች ጥምረት ፈጥረው ተጽእኖ እንዲኖራቸው የበኩላቸውን እንዳደረጉ ይነገርላቸዋል።
በዚህም በ1997 ዓ.ም. ምርጫ ከቅንጅት ጋር ዋነኛ ተፎካካሪ የነበረውን ኅብረት እንዲሁም ከዚያ በኋላ መድረክ የተባሉትን የፖለቲካ ፓርቲዎች ጥምረትን ካቀወቋሙ ቁልፍ ፖለቲከኞች መካከል ተጠቃሹ ናቸው።
ፕሮፌሰር በየነ በፖለቲከኛነታቸው ይታወቁ እንጂ አንቱ የተባሉ ሥነ ሕይወት (ባዮሎጂ) ሊቅም ናቸው።
በ1965 ዓ.ም. የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን ከቀድሞው ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዩኒቨርሲቲ በሥነ ሕይወት አግኝተዋል ከዚያም ወደ አሜሪካ አቅንተው የከፍተኛ ትምህርታቸውን ተከታትለዋል።
የማስተርስ ዲግሪያቸውን ከአሜሪካው ዊስኮንሲን ዩኒቨርሲቲ የተቀበሉት ፕሮፌሰር በየነ፤ የዶክትሬት ዲግሪያቸውን ደግሞ ከቱሊን ዩኒቨርሲቲ አግኝተዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በርካታ የድኅረ ምረቃ እና የዶክትሬት ተማሪዎችን አስተምረዋል፣ አማክረዋል።
የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የሥነ ሕይወት ትምህርት ክፍል ሊቀ መንበር በመሆን የአካዳሚክ እና የምርምራ ሥራቸውን የጀመሩት ፕሮፌሰር በየነ የኢትዮጵያ ባዮሎጂካል ሶሳይቲ መሥራች እና ፕሬዝዳንት ነበሩ።
ፕሮፌሰር በየነ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በወባ እና በሌሎች ጥገኛ ተውሳኮች ላይ ያተኮሩ የምርምር ፕሮጀክቶችን መርተዋል።
በተጨማሪም በበርካታ ዓለም አቀፍ፣ አህጉራዊ እና አገር አቀፍ የሙያ ማኅበራት ውስጥ አማካሪ ቦርድ እና የኮንፈረንስ አዘጋጅ ኮሚቴዎችን በመምራት አገልግለዋል።
ፕሮፌሰር በየነ ጴጥሮስ በሕዝብ ተሳትፎ፣ በአካዳሚክ ውጤታቸው እና በምርምር መሪነት ብዙ ዓለም አቀፍ እና አገር አቀፍ ሽልማቶችን እና የወርቅ ሜዳሊያዎችን አሸንፈዋል።
ምሁሩ በየነ ጴጥሮስ በሙያቸው ወደ 120 የሚጠጉ በአቻ የተገመገሙ ሳይንሳዊ የጥናት ጽሁፎችን በጥናታዊ መጽሔቶች ላይ አሳትመዋል።
ልቦለድ መሳዩ ድንገቴ
በ1972 አሥመራ ከተማ በቁም እስረኝነት ዘመኔ ካጋጠሙኝና ፈፅሞ ከማይረሱኝ ኹነቶች መካከል በአንዱ ቀን ያጋጠመኝን ላጫውታችሁ።
ኒያላ ሆቴል አሥመራ ከሚገኙት ታላላቅ ሆቴሎች በቀዳሚነት የሚጠራ ትልቅ ሆቴል ነው። ያን ቀን እዚያ አካባቢ ለምን እንደሔድኩ ትዝ አይለኝም። ብቻ ከእሱ ፊት ለፊት ከሚገኘውና “ባር ዕምባባ” እየተባለ ከሚጠራው ቡና ቤት ጎራ ብዬ ጥግ ላይ ተቀምጬ መሎቲ ቢራ አዘዝኩ። ቢራዬ እስኪመጣም አካባቢዬን ስቃኝ፤ ከእኔ አንድ ጠረጴዛ አልፎ አምስት ሰዎች ከበው እየተሳሳቁ ያወራሉ። የሚያወሩት በአማርኛ ነው።
ጦር ሠፈር አካባቢ፣ ቃኘው ስቴሽን ውስጥ፣ ኮምፕሽታቶ ካሉት እነ ባር ጎንደር አካባቢ ወይም ክበቦች አካባቢ ካልሆነ እንደ “ባር ዕምባባ” ዓይነት ቡና ቤቶች ውስጥ የሚበዛው ትግርኛ ተናጋሪ እንጅ እንዲህ ዓይነት በአማርኛ ተናጋሪዎች የደመቀ ቤት ብዙ ጊዜ አይገጥምም። እና ብቻዬን ብገባም በቅርቤ የእነሱን ሞቅ ያለ የአማርኛ ጨዋታ በመስማቴ የብቸኝነት ስሜቴ ጥሎኝ ሲሸሽ ተሰማኝ።
ቢራዬም ቀርቦልኝ እየተጎነጬሁ አልፎ አልፎ ጆሮዬን ጣል እያደረግኩ ሳዳምጣቸው፤ ከወሬያቸውም፣ ከሁኔታቸውም ወታደሮች መሆናቸውን ተረዳሁ። በዕድሜም ትንሽ በሰል ያሉ ናቸው። ሲኒየር ወታደሮች ወይም መኮንኖች ሊሆኑ ይችላሉ ብዬ ጠርጥሬአለሁ። የመጀመሪያ ቢራዬን አጣጥሜ ሁለተኛ ቢራዬን ለማዘዝ ብንጠራራም አስተናጋጇ አላይህ ስትለኝ ድምጼን ጎላ አድርጌ፤ “ይቅርታ የኔ እመቤት!” ብዬ ሳጨበጭብ፤ “አንድ! ሁለት! ሶስት!” የተባለ ይመስል የወታደሮቹ ዐይኖች በሙሉ ዞረው እኔ ላይ ተተከሉ። ለአፍታ “በማጨብጨቤ አጥፍቼ ይሆን እንዴ?” የሚል መደናገጥ ቢሰማኝም፤ አስተናጋጇ እየፈገገችና ወደእኔ እየነጠረች ስትመጣ በምልክትም በንግግርም “ጨምሪልኝ!” አልኳት። ልጅቷ ቢራዬን ልታመጣልኝ ስትሄድ ከሰዎቹ አንዱ፤
“የኔ ወንድም... ና እኛ ጋ ተጫወት፤ ለምን ብቻህን አለኝ” ፈገግ እያለ።
ሲፈ’ግ በጥርሱ በስተግራ በኩል የወርቅ ጥርሱ ብልጭ አለች። እሱን ተከትሎ ሌሎችም፤
“ውነቱን ነው ና እኛ ጋ ና!” በሚል ወዳጃዊ ግብዣቸው አጣደፉኝ።
ግብዣቸውን እምቢ የምልበት ምንም ምክንያት የለኝምና፤ ልጅቷ ቢራዬን ከማምጣቷ በፊት ወንበር ተስቦልኝ፤
“ተስፋዬ እባላለሁ” እያልኩ ሁሉንም ጨብጬ መጀመሪያ ከጋበዘኝ ባለወርቅ ጥርሱ ሰውዬ አጠገብ ተቀመጥኩ። ስሙ አሰፋ ነው።
ቢራዬ መጥቶልኝ “ለእንግዳችን ክብር!” ተብሎ ጠርሙሳችንን አጋጭተን፣ የመጀመሪያ ትንፋሼን ተጎንጭቼ፣ ጠርሙሱን ቁጭ ሳደርግ፤ ከአጠገቡ የተቀመጥኩት ባለጥርሰ ወርቁ ሰው፤
“የመሐል አገር ሰው ነህ አይደል?” አለኝ፤ አሁንም እየፈገገና የወርቅ ጥርሱን ብልጭ እያደረገ፤
“አዎ!”
“መሐል አገር የት?”
“ወሎ!”
“እ...ወ...ወሎ? ወሎ የት?!” አጣደፈኝ፤
“እ... ኮምቦልቻ ነው ተወልጄ ያደግኹት!”
“እናትህም አባትህም እዚያው ኮምቦልቻ?” ሲል ከእኔ በስተቀኝ የተቀመጠው፤
“እንዴ አሰፋ! ...ኧረ ትንፋሽ ስጠው ይጠጣበት... አጣደፍኸው እኮ! ያንተ ነገር ወሎዬ ነኝ ካሉህ ማጀታቸው አይደለም አንጀታቸው ሳትገባ አትወጣ... የታወቀ ነው” ሲለው ሌሎቹም በሳቅ አጀቡት። እሱም እየሳቀ፤
“እሺ ጠጣ! ይቅርታ! ...እውነትም አጣደፍኩህ... ተስፋዬ ነው ያልከኝ አይደል ስምህን?” አለኝ።
“አዎ! ልክ ነህ!” አልኩት።
ቢራዬን አንስቶ አቀበለኝ።
ሰዎቹ በጣም ደስ ይላሉ። አሥመራ ወታደሮች ሰብሰብ ብለው ሲበሉም ሆነ ሲጠጡ ከደረሳችሁ “በሞቴ አፈር ስሆን” ተብሎ በግብዣ መወጠር የተለመደ ነው። ከአቅም በላይ ካልሆነባችሁ በስተቀር ግብዣቸውን የማትቀበሉበት አንዳች አቅም አታገኙም። ወታደር የምወደው በዚህ በዚህ ጭምር ሳይሆን ይቀራል? እና ያው አሰፋ ያልኳችሁ ጥርሰ ወርቁ ለአፉ ያህል “እሺ ይቅርታ” ቢልም ዐይኑ በፍጹም ከእኔ ላይ አልተነሳም። ቢራዬን አንስቼ ስጠጣም፣ ብርጭቆውን ሳስቀምጥም ትኩር ብሎ በዐይኑ ያጅበኛል። መሐል ላይ ያለው አንደኛው ጓደኛቸው፤
“አሰፋ! ኧረ ዐይንህን ንቀል የልጁ ቀለም ገፈፈ እኮ” ሲል እኔን ጨምሮ ሁላችንም በሳቅ አጀብነው። እሱም አብሮን ሲስቅ ቆየና፤
“ቆይ... በውነት ግን እናትህም አባትህም እዚያው ኮምቦልቻ ነው ትውልዳቸው?” አለኝ፤
“አይ! አባቴ የሸዋ ሰው ነው” አልኩት።
እውነት ለመናገር ዝርዝር ጥያቄው ብዙም አላስደሰተኝም። በውስጤ ምን ፈልጎ ነው? የምትል ሳሳ ያለች ንጭንጭ አቆጥቁጣለች።
“እናትህስ?” አለኝ ቀጥሎ፤
“እናቴ... እ... በእናቷ ወገን ተሁለደሬ ዋሄሎ ናት” ስል፤
“ዋሄሎ!” ብሎ እንደመደንግጥ አለና ተቁነጠነጠ “...እሺ ...ሀይቅ ...በአባቷስ” አለኝ?
“በአባቷ በኩል ኩታበር ናት!”
“ኩታበር!” ከመቀመጫው ተስፈንጥሮ ብድግ ሲል እንደመደንገጥ ብዬ፤
“እንዴ ሰውዬው ምን ነካው? ያመዋል እንዴ?” አልኩ በሆዴ።
“ኩታበር የማን ልጅ ናት?” አለኝ ፋታ ሳይሰጥ።
ግራ በመጋባት ለአፍታ ትኩር ብዬ አየሁት፤ ቁመቱ ወደ እጥረቱ የሚያደላ መካከለኛ ነው። የውትድርና ሕይወቱ አጠይሞት እንጅ መልኩ ብስል ቀይ የሚባል ዓይነት ነው። ከቅጥነቱ የተነሳ ጉንጮቹ ጎድጉደዋል። ዐይኖቹ ብርሃን እንዳረፈበት ውሀ የሚያብረቀርቁና ትንንሾች ቢሆኑም፤ ከእኔ የሆነ ነገር መስማት መፈለጉ በፈጠረበት ጉጉት ከጉድጓዳቸው ወጥተው ሊዘረገፉ ደርሰዋል። ደግሜ በልቤ “በዕውነት ሰውዬው ምን ፈልጎ ነው? ይሄን ያህል ጠልቆ ዘር ማንዘሬን የሚጠይቀኝ” እያልኩ ነግሬው ልገላገል በሚል፤
“የአሊ አማኑ ልጅ ናት!” ስል ጭንቅላቱን ይዞ ብድግ በማለት፤
“አውቄዋለሁ! ሥጋዬ ነግሮኛል! ወ ን ድ ሜ” እያለ እየጮኸ በላዬ ላይ ተከመረብኝ።
በዚያ ሰዓት በእኔ ቦታ አያኑራችሁ። እንኳን እኔ ጓደኞቹ ሁሉ ግራ ተጋብተዋል። እንደምንም ከኔ ላይ ሊያላቅቁት እየሞከሩ፤
“እስቲ ቆይ አሰፋ ተረጋጋ፣ ልጁንም እኮ ግራ አጋባኸው፣ ምንድነው የሆንከው?” ሲሉት፤
“አሁን ይሄንን ማን ያምናል?! እኔ ገና ሳየው እኮ ነው ያወቅኩት ...ልቤ ነግሮኛል ...ልክ አይዬን ራሱን እኮ ነው የሚመስለው” ሲል፤
“እ!” ብዬ እኔም ብድግ አልኩና፤
“አይዬን? ማነው አይዬ” አልኩት፤
“አሊ አማኑ ጎበዜ!” አለኝ።
አያቴን ቤተሰቡ ሁሉ አይዬ ነው የሚለው። እኛም እናታችን በምትጠራበት “አይዬ” ነው የምንለው። ሳላስበው ዕንባዬ ድንገት ተዘረገፈ። እና እንደምንም፤
“እና አንተ ማነህ?” አልኩት፤
“ይመር ፈለቀ!”
“ይመር ፈለቀ ...አሰፋ ነኝ አላልከኝም እንዴ?” አልኩት ኮስተር እንደማለት ብዬ፤
“እሱ ሌላ ታሪክ ነው! ወታደር ቤት ስገባ ነው የቀየርኩት”
“እና አንተ የየሺ ፈለቀ ወንድም ...የፈለቀ አማኑ ልጅ...!” ብዬ ሳልጨርስ በልቅሶ ተቃቅፈን ቤቱን ትኩስ መርዶ የተረዳበት
ቦታ አስመሰልነው። ከዚህም ከዚያም ሰዎች ተሰበሰቡ። ጉድ ተባለ። የሠራዊቱ አባላት እንኳን እንዲህ ያለ ነገር አግኝተው እንዲያውም እንዲያው ናቸውና “ወንድማማቾች ተገናኙ” ተብሎ ...የደስ ደሱን ከግራ ከቀኝ መሎቲውን በሣጥን በሣጥን ያወርዱት ጀምር፣ ታላቅ ፌሽታም ሆነ።
አሰፋ መሐል ላይ ከደስታው መለስ ሲል፤
“እስቲ ተመልከቱት አንመሳሰልም? ቁርጥ አይዬን አሊ አማኑን እኮ ነው” እያለ ጓደኞቹ የማያውቁትን አሊ አማኑን መምሰሌን ያረጋግጡለት ዘንድ አገጬን ከግራ ቀኝ እያገላበጠ ያሳያቸው ገባ። እውነቱን ነው፤ እሱም ቁመቱ ከማጠሩ በስተቀር የፊት ገጽታው ቁርጥ አያቴን አሊ አማኑን ነው የሚመስለው። ልብ ብሎ ላየንም ስጋ ዘመድ መሆናችን ያስታውቃል።
ከእናቴ ጋር የወንድማማች ልጆች ናቸው፤ እውነተኛ ስሙ ይመር ፈለቀ የሚባልና የጠፋው የእናቴ አጎት የፈለቀ አማኑ ልጅ ሆኖ ተገኘ። ለካስ የአገራችን የወሎ ሰው “የአላህን መኖር እንዴት ታውቃለህ ሲሉት፤ አላሰብኩት ቦታ ሲያውለኝ” አለ የተባለው እንዲህ ያለው ገጥሞት ኖሯልና።
እናም የቁም የፖለቲካ እስረኛ በሆንኩበት ዘመን አሥመራ መሐል፤ ለመጀመሪያ ጊዜ የሥጋ ዘመድ የሚባል ነገርን በእንዲህ ዓይነት ልቦለድ በሚመስልና በማይታመን አጋጣሚ አገኘሁ። በዚያው ቀንም “ቤተሰብህን ሳታይማ አታድርም” ብሎ ቃኘው ስቴሽን ታንከኛ ሻለቃ ባለጓዝ ሰፈር ይዞኝ ሄደ። ከባለቤቱና ከሁለት ልጆቹም ጋር ተዋውቄ ባላሰብኩት ደስታ ተጥለቀለቅኩ። ባንድ ቀንም “አጎቴ!” በመባል መጠራት ጀመርኩ። በዚህ ምክንያትም እኔ ከቤተሰቦቼ ጋር በየጊዜው በደብዳቤም በስልክም እገናኝ ስለነበር ሁኔታውን ዘርዝሬ ለእናቴ በኤሮግራም ላኩላት። ሞቷል ብሎ ተስፋ የቆረጠው ቤተሰብ ሁሉ ተስፋም አንሠራራ።
አሰፋና (ይመር ፈለቀ) ቤተሰቡ ኤርትራ በሻዕቢያ እጅ ስትወድቅ ከእልቂት ተርፈው አዲስ አበባ ከገቡት የቀድሞ ሠራዊት አባላትና ቤተሰቦች መካከል ነበሩ። ባለቤቱ ልጆቿን ይዛ እዚህ አዲስ አበባ መገናኛ አካባቢ ዘመዶቿ ጋር ስትቀር፤ እሱም ወሎ “ሐይቅ” ሔዶ ከእህቱ የሺ ፈለቀና ከዘመዶቻችን መሐል ኑሮውን ቀጠሎ ከጥቂት አመታት በፊት አለፈ።
(ሁለገቡ የኪነጥበብ ባለሙያ ተስፋዬ ማሞ ሰሞኑን ለንባብ ካበቃው “ከማዕበል ማዶ” የተሰኘ አዲስ መጽሐፍ የተቀነጨበ)
ልቦለድ መሳዩ ድንገቴ
ልቦለድ መሳዩ ድንገቴ
በ1972 አሥመራ ከተማ በቁም እስረኝነት ዘመኔ ካጋጠሙኝና ፈፅሞ ከማይረሱኝ ኹነቶች መካከል በአንዱ ቀን ያጋጠመኝን ላጫውታችሁ።
ኒያላ ሆቴል አሥመራ ከሚገኙት ታላላቅ ሆቴሎች በቀዳሚነት የሚጠራ ትልቅ ሆቴል ነው። ያን ቀን እዚያ አካባቢ ለምን እንደሔድኩ ትዝ አይለኝም። ብቻ ከእሱ ፊት ለፊት ከሚገኘውና “ባር ዕምባባ” እየተባለ ከሚጠራው ቡና ቤት ጎራ ብዬ ጥግ ላይ ተቀምጬ መሎቲ ቢራ አዘዝኩ። ቢራዬ እስኪመጣም አካባቢዬን ስቃኝ፤ ከእኔ አንድ ጠረጴዛ አልፎ አምስት ሰዎች ከበው እየተሳሳቁ ያወራሉ። የሚያወሩት በአማርኛ ነው።
ጦር ሠፈር አካባቢ፣ ቃኘው ስቴሽን ውስጥ፣ ኮምፕሽታቶ ካሉት እነ ባር ጎንደር አካባቢ ወይም ክበቦች አካባቢ ካልሆነ እንደ “ባር ዕምባባ” ዓይነት ቡና ቤቶች ውስጥ የሚበዛው ትግርኛ ተናጋሪ እንጅ እንዲህ ዓይነት በአማርኛ ተናጋሪዎች የደመቀ ቤት ብዙ ጊዜ አይገጥምም። እና ብቻዬን ብገባም በቅርቤ የእነሱን ሞቅ ያለ የአማርኛ ጨዋታ በመስማቴ የብቸኝነት ስሜቴ ጥሎኝ ሲሸሽ ተሰማኝ።
ቢራዬም ቀርቦልኝ እየተጎነጬሁ አልፎ አልፎ ጆሮዬን ጣል እያደረግኩ ሳዳምጣቸው፤ ከወሬያቸውም፣ ከሁኔታቸውም ወታደሮች መሆናቸውን ተረዳሁ። በዕድሜም ትንሽ በሰል ያሉ ናቸው። ሲኒየር ወታደሮች ወይም መኮንኖች ሊሆኑ ይችላሉ ብዬ ጠርጥሬአለሁ። የመጀመሪያ ቢራዬን አጣጥሜ ሁለተኛ ቢራዬን ለማዘዝ ብንጠራራም አስተናጋጇ አላይህ ስትለኝ ድምጼን ጎላ አድርጌ፤ “ይቅርታ የኔ እመቤት!” ብዬ ሳጨበጭብ፤ “አንድ! ሁለት! ሶስት!” የተባለ ይመስል የወታደሮቹ ዐይኖች በሙሉ ዞረው እኔ ላይ ተተከሉ። ለአፍታ “በማጨብጨቤ አጥፍቼ ይሆን እንዴ?” የሚል መደናገጥ ቢሰማኝም፤ አስተናጋጇ እየፈገገችና ወደእኔ እየነጠረች ስትመጣ በምልክትም በንግግርም “ጨምሪልኝ!” አልኳት። ልጅቷ ቢራዬን ልታመጣልኝ ስትሄድ ከሰዎቹ አንዱ፤
“የኔ ወንድም... ና እኛ ጋ ተጫወት፤ ለምን ብቻህን አለኝ” ፈገግ እያለ።
ሲፈ’ግ በጥርሱ በስተግራ በኩል የወርቅ ጥርሱ ብልጭ አለች። እሱን ተከትሎ ሌሎችም፤
“ውነቱን ነው ና እኛ ጋ ና!” በሚል ወዳጃዊ ግብዣቸው አጣደፉኝ።
ግብዣቸውን እምቢ የምልበት ምንም ምክንያት የለኝምና፤ ልጅቷ ቢራዬን ከማምጣቷ በፊት ወንበር ተስቦልኝ፤
“ተስፋዬ እባላለሁ” እያልኩ ሁሉንም ጨብጬ መጀመሪያ ከጋበዘኝ ባለወርቅ ጥርሱ ሰውዬ አጠገብ ተቀመጥኩ። ስሙ አሰፋ ነው።
ቢራዬ መጥቶልኝ “ለእንግዳችን ክብር!” ተብሎ ጠርሙሳችንን አጋጭተን፣ የመጀመሪያ ትንፋሼን ተጎንጭቼ፣ ጠርሙሱን ቁጭ ሳደርግ፤ ከአጠገቡ የተቀመጥኩት ባለጥርሰ ወርቁ ሰው፤
“የመሐል አገር ሰው ነህ አይደል?” አለኝ፤ አሁንም እየፈገገና የወርቅ ጥርሱን ብልጭ እያደረገ፤
“አዎ!”
“መሐል አገር የት?”
“ወሎ!”
“እ...ወ...ወሎ? ወሎ የት?!” አጣደፈኝ፤
“እ... ኮምቦልቻ ነው ተወልጄ ያደግኹት!”
“እናትህም አባትህም እዚያው ኮምቦልቻ?” ሲል ከእኔ በስተቀኝ የተቀመጠው፤
“እንዴ አሰፋ! ...ኧረ ትንፋሽ ስጠው ይጠጣበት... አጣደፍኸው እኮ! ያንተ ነገር ወሎዬ ነኝ ካሉህ ማጀታቸው አይደለም አንጀታቸው ሳትገባ አትወጣ... የታወቀ ነው” ሲለው ሌሎቹም በሳቅ አጀቡት። እሱም እየሳቀ፤
“እሺ ጠጣ! ይቅርታ! ...እውነትም አጣደፍኩህ... ተስፋዬ ነው ያልከኝ አይደል ስምህን?” አለኝ።
“አዎ! ልክ ነህ!” አልኩት።
ቢራዬን አንስቶ አቀበለኝ።
ሰዎቹ በጣም ደስ ይላሉ። አሥመራ ወታደሮች ሰብሰብ ብለው ሲበሉም ሆነ ሲጠጡ ከደረሳችሁ “በሞቴ አፈር ስሆን” ተብሎ በግብዣ መወጠር የተለመደ ነው። ከአቅም በላይ ካልሆነባችሁ በስተቀር ግብዣቸውን የማትቀበሉበት አንዳች አቅም አታገኙም። ወታደር የምወደው በዚህ በዚህ ጭምር ሳይሆን ይቀራል? እና ያው አሰፋ ያልኳችሁ ጥርሰ ወርቁ ለአፉ ያህል “እሺ ይቅርታ” ቢልም ዐይኑ በፍጹም ከእኔ ላይ አልተነሳም። ቢራዬን አንስቼ ስጠጣም፣ ብርጭቆውን ሳስቀምጥም ትኩር ብሎ በዐይኑ ያጅበኛል። መሐል ላይ ያለው አንደኛው ጓደኛቸው፤
“አሰፋ! ኧረ ዐይንህን ንቀል የልጁ ቀለም ገፈፈ እኮ” ሲል እኔን ጨምሮ ሁላችንም በሳቅ አጀብነው። እሱም አብሮን ሲስቅ ቆየና፤
“ቆይ... በውነት ግን እናትህም አባትህም እዚያው ኮምቦልቻ ነው ትውልዳቸው?” አለኝ፤
“አይ! አባቴ የሸዋ ሰው ነው” አልኩት።
እውነት ለመናገር ዝርዝር ጥያቄው ብዙም አላስደሰተኝም። በውስጤ ምን ፈልጎ ነው? የምትል ሳሳ ያለች ንጭንጭ አቆጥቁጣለች።
“እናትህስ?” አለኝ ቀጥሎ፤
“እናቴ... እ... በእናቷ ወገን ተሁለደሬ ዋሄሎ ናት” ስል፤
“ዋሄሎ!” ብሎ እንደመደንግጥ አለና ተቁነጠነጠ “...እሺ ...ሀይቅ ...በአባቷስ” አለኝ?
“በአባቷ በኩል ኩታበር ናት!”
“ኩታበር!” ከመቀመጫው ተስፈንጥሮ ብድግ ሲል እንደመደንገጥ ብዬ፤
“እንዴ ሰውዬው ምን ነካው? ያመዋል እንዴ?” አልኩ በሆዴ።
“ኩታበር የማን ልጅ ናት?” አለኝ ፋታ ሳይሰጥ።
ግራ በመጋባት ለአፍታ ትኩር ብዬ አየሁት፤ ቁመቱ ወደ እጥረቱ የሚያደላ መካከለኛ ነው። የውትድርና ሕይወቱ አጠይሞት እንጅ መልኩ ብስል ቀይ የሚባል ዓይነት ነው። ከቅጥነቱ የተነሳ ጉንጮቹ ጎድጉደዋል። ዐይኖቹ ብርሃን እንዳረፈበት ውሀ የሚያብረቀርቁና ትንንሾች ቢሆኑም፤ ከእኔ የሆነ ነገር መስማት መፈለጉ በፈጠረበት ጉጉት ከጉድጓዳቸው ወጥተው ሊዘረገፉ ደርሰዋል። ደግሜ በልቤ “በዕውነት ሰውዬው ምን ፈልጎ ነው? ይሄን ያህል ጠልቆ ዘር ማንዘሬን የሚጠይቀኝ” እያልኩ ነግሬው ልገላገል በሚል፤
“የአሊ አማኑ ልጅ ናት!” ስል ጭንቅላቱን ይዞ ብድግ በማለት፤
“አውቄዋለሁ! ሥጋዬ ነግሮኛል! ወ ን ድ ሜ” እያለ እየጮኸ በላዬ ላይ ተከመረብኝ።
በዚያ ሰዓት በእኔ ቦታ አያኑራችሁ። እንኳን እኔ ጓደኞቹ ሁሉ ግራ ተጋብተዋል። እንደምንም ከኔ ላይ ሊያላቅቁት እየሞከሩ፤
“እስቲ ቆይ አሰፋ ተረጋጋ፣ ልጁንም እኮ ግራ አጋባኸው፣ ምንድነው የሆንከው?” ሲሉት፤
“አሁን ይሄንን ማን ያምናል?! እኔ ገና ሳየው እኮ ነው ያወቅኩት ...ልቤ ነግሮኛል ...ልክ አይዬን ራሱን እኮ ነው የሚመስለው” ሲል፤
“እ!” ብዬ እኔም ብድግ አልኩና፤
“አይዬን? ማነው አይዬ” አልኩት፤
“አሊ አማኑ ጎበዜ!” አለኝ።
አያቴን ቤተሰቡ ሁሉ አይዬ ነው የሚለው። እኛም እናታችን በምትጠራበት “አይዬ” ነው የምንለው። ሳላስበው ዕንባዬ ድንገት ተዘረገፈ። እና እንደምንም፤
“እና አንተ ማነህ?” አልኩት፤
“ይመር ፈለቀ!”
“ይመር ፈለቀ ...አሰፋ ነኝ አላልከኝም እንዴ?” አልኩት ኮስተር እንደማለት ብዬ፤
“እሱ ሌላ ታሪክ ነው! ወታደር ቤት ስገባ ነው የቀየርኩት”
“እና አንተ የየሺ ፈለቀ ወንድም ...የፈለቀ አማኑ ልጅ...!” ብዬ ሳልጨርስ በልቅሶ ተቃቅፈን ቤቱን ትኩስ መርዶ የተረዳበት
ቦታ አስመሰልነው። ከዚህም ከዚያም ሰዎች ተሰበሰቡ። ጉድ ተባለ። የሠራዊቱ አባላት እንኳን እንዲህ ያለ ነገር አግኝተው እንዲያውም እንዲያው ናቸውና “ወንድማማቾች ተገናኙ” ተብሎ ...የደስ ደሱን ከግራ ከቀኝ መሎቲውን በሣጥን በሣጥን ያወርዱት ጀምር፣ ታላቅ ፌሽታም ሆነ።
አሰፋ መሐል ላይ ከደስታው መለስ ሲል፤
“እስቲ ተመልከቱት አንመሳሰልም? ቁርጥ አይዬን አሊ አማኑን እኮ ነው” እያለ ጓደኞቹ የማያውቁትን አሊ አማኑን መምሰሌን ያረጋግጡለት ዘንድ አገጬን ከግራ ቀኝ እያገላበጠ ያሳያቸው ገባ። እውነቱን ነው፤ እሱም ቁመቱ ከማጠሩ በስተቀር የፊት ገጽታው ቁርጥ አያቴን አሊ አማኑን ነው የሚመስለው። ልብ ብሎ ላየንም ስጋ ዘመድ መሆናችን ያስታውቃል።
ከእናቴ ጋር የወንድማማች ልጆች ናቸው፤ እውነተኛ ስሙ ይመር ፈለቀ የሚባልና የጠፋው የእናቴ አጎት የፈለቀ አማኑ ልጅ ሆኖ ተገኘ። ለካስ የአገራችን የወሎ ሰው “የአላህን መኖር እንዴት ታውቃለህ ሲሉት፤ አላሰብኩት ቦታ ሲያውለኝ” አለ የተባለው እንዲህ ያለው ገጥሞት ኖሯልና።
እናም የቁም የፖለቲካ እስረኛ በሆንኩበት ዘመን አሥመራ መሐል፤ ለመጀመሪያ ጊዜ የሥጋ ዘመድ የሚባል ነገርን በእንዲህ ዓይነት ልቦለድ በሚመስልና በማይታመን አጋጣሚ አገኘሁ። በዚያው ቀንም “ቤተሰብህን ሳታይማ አታድርም” ብሎ ቃኘው ስቴሽን ታንከኛ ሻለቃ ባለጓዝ ሰፈር ይዞኝ ሄደ። ከባለቤቱና ከሁለት ልጆቹም ጋር ተዋውቄ ባላሰብኩት ደስታ ተጥለቀለቅኩ። ባንድ ቀንም “አጎቴ!” በመባል መጠራት ጀመርኩ። በዚህ ምክንያትም እኔ ከቤተሰቦቼ ጋር በየጊዜው በደብዳቤም በስልክም እገናኝ ስለነበር ሁኔታውን ዘርዝሬ ለእናቴ በኤሮግራም ላኩላት። ሞቷል ብሎ ተስፋ የቆረጠው ቤተሰብ ሁሉ ተስፋም አንሠራራ።
አሰፋና (ይመር ፈለቀ) ቤተሰቡ ኤርትራ በሻዕቢያ እጅ ስትወድቅ ከእልቂት ተርፈው አዲስ አበባ ከገቡት የቀድሞ ሠራዊት አባላትና ቤተሰቦች መካከል ነበሩ። ባለቤቱ ልጆቿን ይዛ እዚህ አዲስ አበባ መገናኛ አካባቢ ዘመዶቿ ጋር ስትቀር፤ እሱም ወሎ “ሐይቅ” ሔዶ ከእህቱ የሺ ፈለቀና ከዘመዶቻችን መሐል ኑሮውን ቀጠሎ ከጥቂት አመታት በፊት አለፈ።
(ሁለገቡ የኪነጥበብ ባለሙያ ተስፋዬ ማሞ ሰሞኑን ለንባብ ካበቃው “ከማዕበል ማዶ” የተሰኘ አዲስ መጽሐፍ የተቀነጨበ)