የኢትዮጵያ አገራዊ ምክክር ኮሚሽን በሚቀጥሉት ሦስት ሳምንታት በኦሮሚያ የሚያከናውነውን ሥራ እንደሚያጠናቅቅ አስታውቋል። ኮሚሽኑ የቀረው የሥራ ዘመን ሦስት ወር ቢሆንም የተቋሙ የቆይታ ጊዜ እንዲራዘም መጠየቅ እንደማይፈልጉ ኮሚሽነሩ ተናግረዋል፡፡
የአገራዊ ምክክር ኮሚሽን ኮሚሽነር ፕሮፌሰር መስፍን አርአያ ባለፈው ማክሰኞ ሕዳር 10 ቀን 2017 ዓ.ም. ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባላት ባቀረቡት የስራ አፈጻጸም ሪፖርት፤ በአገሪቱ ካሉ 1 ሺህ 400 ወረዳዎች ውስጥ በ615 ወረዳዎች ሙሉ በሙሉ የአጀንዳ ማሰባሰብ ሥራ መጠናቀቁን ገልጸዋል፡፡ ነገር ግን በኦሮሚያ ወደ 360 ገደማ ወረዳዎች፣ በአማራ ወደ 264 ወረዳዎች፣ እንዲሁም በትግራይ ሙሉ በሙሉ ሥራው በቀጣይ የሚከናወን መሆኑን ጠቁመዋል፡፡
በኦሮሚያ የአጀንዳ ማሰባሰብ ሥራው በሦስት ሳምንት ውስጥ ይጠናቀቃል ብለው እንደሚጠብቁ የገለጹት ኮሚሽነሩ፤ በአማራ ክልል አስቻይ ሁኔታ እስከተፈጠረ ድረስ ሥራው ይቀጥላል ብለዋል፡፡ በክልሉ ግጭት ከመነሳቱ በፊት በርካታ መሰረታዊ ሥራዎች ተሰርተው እንደነበር በማውሳት፣ ከግጭቱ መቀስቀስ በኋላም ሥራዎችን ለመስራት ኮሚሽኑ እንዳልከበደው አስረድተዋል።
በተመሳሳይ መልኩ፣ የፌደራል ተቋማት በተለይም የመንግሥት ሕግ አውጪ፣ አስፈጻሚ፣ ተርጓሚ፣ እንዲሁም በፌደራል ደረጃ ያሉ የፖለቲካ ፓርቲዎች፣ የሃይማኖት ተቋማትና የዳያስፖራ አባላትን አጀንዳ የማሰባሰብ ሥራ በአጭር ጊዜ ውስጥ እንደሚቀጥል ተናግረዋል፡፡
አጀንዳው ተሰብስቦ እንደተጠናቀቀ በሚከናወነው የአገራዊ ምክክር ጉባዔ የሚሳተፉ 4 ሺህ ተወካዮች እንደሚኖሩ ዋና ኮሚሽነሩ ገልጸዋል፡፡
ኮሚሽኑ ወደ መቐለ ተጉዞ ከጊዜያዊ አስተዳደሩ ፕሬዚዳንት አቶ ጌታቸው ረዳ ጋር መወያየቱን ያነሱት ፕሮፌሰር መስፍን፤ ፕሬዚዳንቱ የኮሚሽኑን አጠቃላይ እንቅስቃሴ በመርህ ደረጃ እንደሚቀበሉ መናገራቸውን አብራርተዋል። ነገር ግን ኮሚሽነሩ ለመግለጽ ባልፈለጓቸው ምክንያቶች የተነሳ ኮሚሽኑ ሙሉ በሙሉ ወደ ትግራይ ገብቶ ሥራውን እስካሁን አልጀመረም።
እስካሁን በተከናወነው የአጀንዳ ማሰብሰብ ስራ በርካታ አጀንዳዎች እየመጡላቸው መሆኑን የገለጹት ዋና ኮሚሽነሩ፤ ባለፉት ሁለት ዓመታት ሥራውን እያከናወነ ያለው ከ100 ባልበለጡ የተቋሙ ሰራተኞች መሆኑን አመልክተዋል፡፡ መንግሥት ከመደበው በጀት በተጨማሪ ከውጭ ድጋፍ አድራጊዎች 13 ነጥብ 5 ሚሊዮን ዶላር መገኘቱንም ተናግረዋል፡፡
የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ (አብን) ተወካይ ዶ/ር አበባው ደሳለው፤ “ኮሚሽኑ የታጠቁ ሃይሎችን እንዴት ለማሳተፍ አቅዷል? በሰላማዊ መንገድ ተሳትፎ እያደረጉ ያሉ ፓርቲዎች አመራሮቻቸውና አባሎቻቸው በመንግስት እየታሰሩ የምክክር ሒደቱ እንዴት ውጤታማ ይሆናል?›› ሲሉ ጠይቀዋል፡፡
በተጨማሪም በርካታ የምክር ቤቱ አባላት፤ በአማራ፣ በኦሮሚያና በትግራይ ክልሎች ያሉ ሥራዎች ባልተጠናቀቁበት ሁኔታ የምክክሩ ውጤታማነት ምን ሊመስል ይችላል? ሲሉ ጥያቄ አቅርበዋል፡፡
የኮሚሽኑን ገለልተኝነት በተመለከተ ከፖለቲካ ፓርቲዎችና ከታዋቂ ሰዎች፣ እንዲሁም ከሌሎች አካላት ጥያቄ የሚነሳ መሆኑን በመጥቀስ፣ የፓርላማ አባላት ኮሚሽኑን ማብራሪያ ጠይቀዋል፡፡
ፕሮፌሰር መስፍን በበኩላቸው፤ “የውክልና ጉዳይን በሕዝብ ቁጥር ‘እናምጣ’ ካልን፣ አሁንም እንደሚነሳው የአንድ አካል የበላይነት እንዲኖር ሊያደርግ የሚችል በመሆኑ፣ ይህ የምክክር ሂደት በእጅ ማውጣት የሚሰራ ሳይሆን የተመረጡ ሰዎች የሕዝቡን ጥያቄ አምጥተው በአጀንዳ መልክ የሚያቀርቡበት ሂደት ነው›› ሲሉ ምላሽ ሰጥተዋል፡፡
ዋና ኮሚሽነሩ ፕሮፌሰር መስፍን አርዓያ፤ ኮሚሽኑ የቀረው የሥራ ዘመን ሦስት ወር ቢኾንም የቆይታ ጊዜው እንዲራዘም መጠየቅ እንደማይፈልጉ አስታውቀዋል፡፡ ከታጠቁ ሃይሎች ጋር የሚደረግ ምክክር መኖሩን በተመለከተ ለተነሳው ጥያቄ ወደ ኮሚሽኑ ለውይይት የመጣ የታጠቀ ሃይል አለመኖሩን ያመለከቱ ሲሆን፤ ከኮሚሽኑ ጋር አብሮ ለመስራት በተፈራረሙ ማግስት አባሎቻቸው የሚታሰሩባቸው ፓርቲዎች አቤቱታ እንደሚያቀርቡ ገልጸዋል።

ኢትዮጵያ የአፍሪካ ነጻ ንግድ ቀጣና ስምምነትን ለመተግበር ዝግጅቷን አጠናክራ ካልቀጠለች፣ ተጎጂ ከሚሆኑ አገራት አንዷ ልትሆን ትችላለች ተብሏል። የፓን አፍሪካ ንግድ ምክር ቤት ዋና ዳይሬክተር አቶ ክቡር ገና፤ አገሪቱ ለአፍሪካ ነጻ ንግድ ቀጣና ራሷን ዝግጁ ካላደረገች፣ አነስተኛ ኢንዱስትሪዎች የመጥፋት አደጋ ሊጋረጥባቸው እንደሚችል ስጋታቸውን ገልጸዋል።

ኢትዮጵያ የውጭ አገር የንግድ ማሕበረሰብን የሚስብ የሕዝብ ብዛት ቢኖራትም፣ የአፍሪካ ነጻ ንግድ ቀጣናን ተግባራዊ ለማድረግ የሚስተዋሉ ችግሮች እንዳሉ አቶ ክቡር ገና ተናግረዋል፡፡ “አንድን ምርት ከአንድ የአፍሪካ አገር ወደ ሌላኛው ከማጓጓዝ ይልቅ ወደ ቻይና መላክ ቀላል የሆነበት ሁኔታ ተፈጥሯል” የሚሉት ዳይሬክተሩ፤ የፖለቲካ፣ የመሰረተ ልማት፣ የቢሮክራሲና የፋይናንስ ችግሮች ለንግድ የማይመቹ ስለሆኑ መስተካከል እንዳለባቸው ጠቁመዋል።

ኢትዮጵያ የነጻ ንግድ ቀጣናውን ለመተግበር ዝግጅት እያደረገች አለመሆኗን የሚገልጹት አቶ ክቡር፤ “ከሌሎች የአፍሪካ አገራት ጋር እስከዛሬ ድረስ ንግድ እካሂደናል ለማለት አይቻልም” ብለዋል። ከኢትዮጵያ ወደ ሌሎች የአፍሪካ አገራት የሚላኩ ምርቶች ቢኖሩም፣ በመጠን ግን በጣም አነስተኛ መሆናቸውን አቶ ክቡር አልሸሸጉም።
“አምራች ድርጅቶች የምርት መጠናቸውን እንዲያሳድጉ የሚያግዝ አቅም ሊኖር ይገባል” ያሉት ዳይሬክተሩ፤ ኢትዮጵያ ለነጻ ንግድ ቀጣናው ስምምነት ዝግጅቷን አጠናክራ ካልቀጠለች፣ ተጎጂ ከሚሆኑ አገራት አንዷ ልትሆን እንደምትችል ስጋታቸውን ገልጸዋል፡፡ በዚሁ ስምምነት ሳቢያ አነስተኛ ኢንዱስትሪዎች የመጥፋት አደጋ ሊጋረጥባቸው እንደሚችልም ጠቁመዋል፡፡

“የንግዱ ማሕበረሰብ እንደዚህ ዓይነት -- የነጻ ንግድ ቀጣና ስምምነት -- አጋጣሚ ሲፈጠር ‘እንዴት ነው የምጠቀምበት?’ ብሎ ራሱን መጠየቅ ይኖርበታል። ራሱን ማዘጋጀትም አለበት። ለመንግስት የሚያቀርባቸው ጥያቄዎችም ካሉ፣ እንዲፈጸሙለት መጠየቅ ይኖርበታል” ብለዋል። ይሁንና ጥያቄ ከማቅረብ አንጻር ከንግዱ ማሕበረሰብ ብዙም እንቅስቃሴ እንደማይታይ አመልክተዋል።
መንግሥት ተግባራዊ እያደረገ በሚገኘው አጠቃላይ የኢኮኖሚ ሪፎርም መሰረት፣ “የኤክስፖርት ንግድን ማሳደግ ይገባል” ተብሎ በተደጋጋሚ እንደሚገለጽ እና የአፍሪካ አህጉር ደግሞ ለኤክስፖርት ንግድ እጅግ አመቺ መሆኑን የገለጹት አቶ ክቡር፤ በአንጻራዊነት ከሌሎች የአፍሪካ አገራት ጋር ስንመዘን፣ ተመሳሳይ አቅም ላይ በመሆናችን፣ ያንን አጋጣሚ በመጠቀም ኤክስፖርትን ማሳደግ ይገባል ብለዋል።

ተሻሽሎ ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት በቀረበው የመገናኛ ብዙኃን ረቂቅ አዋጅ ላይ በተደረገው ውይይት፣ በመገናኛ ብዙኃን የሚተላለፉ የቀጥታ ስርጭቶች አርትዖት ሊደረግባቸው እንደሚገባ የኢትዮጵያ መገናኛ ብዙኃን ባለስልጣን ገልጿል።
የሕዝብ ዕንባ ጠባቂ፣ የሰብዓዊ መብቶች ኮሚሽን እና ሌሎች ሕዝባዊ ተቋማት አመራሮቻቸውን ከሕዝብ በተቀበሉት ጥቆማ መሰረት በግልጽ ሂደት እንደሚመርጡ ሁሉ፣ የመገናኛ ብዙኃን ቦርድ አባላትም በዚሁ መልክ እንዲመረጡ በዚሁ ውይይት ላይ ተጠይቋል።
በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የዴሞክራሲ ጉዳዮች ቋሚ ኮሚቴ ኅዳር 9 ቀን 2017 ዓ.ም. ተሻሽሎ በቀረበው ረቂቅ አዋጅ ላይ ውይይት ያደረገ ሲሆን፤ በዚህ የውይይት መድረክ ላይ የኢትዮጵያ መገናኛ ብዙኃን ምክር ቤት፣ የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብቶች ኮሚሽን እና ሌሎች የሲቪል ማሕበራት የተለያዩ ሃሳቦችን አንጸባርቀዋል፡፡
የዴሞክራሲ ጉዳዮች ቋሚ ኮሚቴ አባላት፤ የመገናኛ ብዙኃን የቦርድ አባላት ባለው አዋጅ መሰረት የፖለቲካ ፓርቲ አባል ያልሆኑ ወይም ተቀጣሪ ያልሆኑ ተብሎ የተደነገገ ቢሆንም፣ በተሻሻለው አዋጅ ይህ ድንጋጌ መሰረዙንና የባለሥልጣኑ ዋና ዳይሬክተር በቦርዱ ተመልምሎ በመንግሥት አቅራቢነት በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት “ይሰየማል” የሚለው ተቀይሮ፣ በጠቅላይ ሚኒስትሩ አቅራቢነት በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ይሾማል መባሉ “ለምን አስፈለገ?” ሲሉ ጥያቄ አቅርበዋል፡፡
በተጨማሪም፣ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የሕግ ክፍል ባለሙያዋ ወ/ሪት ሃይማኖት ደበበ፤ መገናኛ ብዙኃን ለዴሞክራሲ ተቋማት ግንባታና ለሰብዓዊ መብት መከበር ከፍተኛ ሚና እንዳላቸው መደንገጉን በማውሳት፣ ይህ የማሻሻያ ረቂቅ በእነዚህ ጉዳዮች ላይ ተፅዕኖ እንዳይኖረው “ምን ያህል ግምገማ ተደርጓል?” የሚል ጥያቄ አቅርበዋል፡፡
በቂ የውይይት ጊዜ ሊሰጠን ይገባል” ያለው የኢትዮጵያ መገናኛ ብዙኃን ምክር ቤት፤ የአዋጁ ማሻሻያ በጥድፊያ የቀረበ መሆኑን በመጥቀስ፣ የሚዲያው ማሕበረሰብ አስቀድሞ በማሻሻያው ላይ መወያየት ይገባው ነበር ብሏል።
የምክር ቤቱ ስራ አስፈጻሚ ኮሚቴ ምክትል ሰብሳቢ አቶ ታምራት ሃይሉ፣ ባለሥልጣን መስሪያ ቤቱ የሚወስዳቸው እርምጃዎችና የሚያስተላልፋቸው ትዕዛዞች እንደመንግስት እርምጃ እንደሚቆጠሩ አብራርተው፣ “በመገናኛ ብዙኃን ቦርድ ውስጥ የሕዝብ ተሳትፎ ካለ፣ ሕዝቡ የወከላቸው የቦርድ አባላትና አመራሮች ካሉበት የሕዝቡ ውሳኔ ተደርጎ ይወሰዳል። አለበለዚያ ወደ ቀድሞው የፕሬስ ሕግ ሊወስደን ነው”ሲሉ አስጠንቅቀዋል።
የዕለት ተዕለት ተግባራት -- ለሚዲያ ፈቃድ መስጠት፣ ማደስና ማገድ የመሳሰሉ ስራዎችን -- ከቦርዱ ወደ ባለስልጣን መስሪያ ቤቱ መሰጠት እንዳለበት በማሻሻያ አዋጁ ላይ የተቀመጠ ሲሆን፤የውይይቱ ተሳታፊዎች የሚዲያ ፈቃድ መሰረዝ ለቦርዱ መሰጠት እንዳለበት ሞግተዋል።
የመገናኛ ብዙኃን ባለሥልጣን ዋና ዳይሬክተር አቶ መሐመድ እድሪስ በሰጡት ምላሽ፤ በሥራ ላይ ባለው አዋጅ የዕለት ተዕለት ተግባራት ለቦርድ የተሰጡ በመሆናቸው፣ ባለሥልጣኑ መቆጣጠር የማይችል ተቋም እንዲሆን ተደርጓል ብለዋል፡፡ ቅሬታ ሲቀርብ “ለበላይ አካል አሳውቄያለሁ እያልን ስንጠይቅ ቆይተናል” ሲሉም አክለዋል፡፡
የባለሥልጣኑ ዋና ዳይሬክተር አሿሿምን በተመለከተ ሲያብራሩ፣ በሥራ ላይ ያለው በመንግሥት አቅራቢነት በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ይሰየማል እንደሚል፣ አሁን በተሻሻለው ደግሞ በጠቅላይ ሚኒስትሩ አቅራቢነት በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ይሾማል ሲል እንደሚገልጸው፣ መንግሥት ሲያቀርብ ምንጊዜም በዚህ ዓይነት መንገድ ስለሆነ የአገላለጽ ልዩነት ካልሆነ በስተቀር ሌላ አዲስ ነገር የለውም ብለዋል፡፡
አቶ መሐመድ ቦርዱን የማመንና ባለሥልጣኑን ያለማመን አዝማሚያ መኖሩን ጠቅሰው፣ በዚህ መንገድ ባለሥልጣኑ ካልታመነ ማፍረስና ቦርዱ የመፈጸም አቅም እንዲኖረው ማድረግ ቀላሉ አማራጭ እንደሆነ ተናግረዋል፡፡ ነገር ግን ባለሥልጣኑ “ይፈጽም” ከተባለ በተቀመጠለት ሕግና ሥርዓት እንዲፈጽም ሥልጣን “ይሰጠው” ሲሉ ጠይቀዋል፡፡
“በአዋጅ ያቋቋምነውን ባለሥልጣን መጠርጠር ከየት እንደመጣ አልገባኝም” ያሉት አቶ መሐመድ፤ “ሁለተኛው ጥርጣሬ፣ ፈተናና የገለልተኝነት ጉዳይ የሚነሳበት መንግሥት ነው፡፡ መንግሥት ኃላፊን መልምሎ ለፓርላማ ስላቀረበ ገለልተኛ አይሆንም ካልን፣ የአገሪቱን ጠቅላይ ፍርድ ቤት ፕሬዚዳንት እኮ ለፓርላማው አቅርቦ የሚያሾመው መንግሥት ነው›› በማለት አስረድተዋል፡፡
“መንግሥትን እንደውጭ አካል ማየት ተገቢ አይደለም” የሚሉት አቶ መሐመድ፤ መንግሥት ሕዝብ በጋራ ወጥቶ የመረጠው አካል መሆኑ መረሳት “የለበትም” ብለዋል፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትሩ በሕገ መንግሥቱ የተሰጠው የመሰየምና የመሾም መብት እንዳለውም አክለው ተናግረዋል፡፡
በውይይት መድረኩ ላይ አነጋጋሪ የሆነው ሌላኛው ጉዳይ ደግሞ የቀጥታ ስርጭትን የሚመለከት ነው። በራዲዮና በቴሌቪዥን በቀጥታ የሚተላለፉ ፕሮግራሞችን በጥብቅ የመቆጣጠር ግዴታ በተሻሻለው አዋጅ መሰረት በመገናኛ ብዙኃን ላይ ተጥሏል። ቁጥጥሩን ተግባራዊ ለማድረግ የሚያስችል መሳሪያ መጠቀም “አለባቸው” ሲል ባለስልጣን መስሪያ ቤቱ አሳስቧል።
ይህም የመናገር ነጻነትን ሊገድብ “ይችላል” በማለት የሲቪል ማሕበራትና የመገናኛ ብዙኃን ምክር ቤቱ በጋራ በጥብቅ ነቅፈውታል።
በቅርቡ አስራ አራት በመገናኛ ብዙኃን ነጻነት እና በሰብዓዊ መብት ላይ የሚሰሩ የሲቪል ማሕበረሰብ ድርጅቶች፣ የማሻሻያ አዋጁ አጠቃላይ “የአካሄድ እና የይዘት ግድፈቶች” እንዳሉበት በመጠቆም፣ መግለጫ አውጥተው እንደነበር የሚታወስ ነው።

የኢትዮጵያ ኢንቨስትመንት ኮሚሽን እ.ኤ.አ. በ2030 የጨርቃጨርቅና አልባሳት ንግድ ገቢን 1 ቢሊዮን ዶላር ለማድረስ ግብ ማስቀመጡ ተገለጸ፡፡ ይህ ግብ ይፋ የተደረገው በአዲስ አበባ በተካሄደው የ2024 ዓለም አቀፍ የጨርቃጨርቅ ፎረም ላይ ነው፡፡
ኮሚሽኑ ዓለማቀፍ ኹነቱን ያዘጋጀው ከኪንግ ዴም ግሩፕ ሆልዲንግ ጋር በመተባበር ሲሆን፤ ፎረሙ የኢትዮጵያን የኢንዱስትሪ እድገት ለማሳየትና በጨርቃ ጨርቅ ዘርፉ ያሉ የኢንቨስትመንት ዕድሎችን ለማስተዋወቅ ቁልፍ መድረክ ሆኖ እንደሚያገለግል ተነግሯል፡፡
የኢትዮጵያ ኢንቨስትመንት ኮሚሽን ኮሚሽነር አቶ ዘለቀ ተመስገን፤ የጨርቃጨርቅና አልባሳት ንግድ ገቢ እየተሻሻለ መምጣቱን ገልጸዋል። ይህ እድገት የመጣው የውጭ ቀጥተኛ ኢንቨስትመንትን በመጨመርና በጨርቃ ጨርቅ ማምረቻ ላይ ያተኮሩ የኢንዱስትሪ ፓርኮችን በማቋቋም ነው ተብሏል።
መንግሥት ሰፊ የኢኮኖሚ ግቦቹን ለማሳካት የጨርቃ ጨርቅ ኢንዱስትሪውን ማጠናከሩን እንደሚቀጥል የተገለጸ ሲሆን፤ ኢትዮጵያ የሀገር ውስጥ ምርትን በማስተዋወቅና አለም አቀፍ ኢንቨስትመንቶችን በመሳብ የጨርቃጨርቅ ዘርፉን ለሀገራዊ ገቢ ከፍተኛ አስተዋፅዖ እንዲያበረክት ለማድረግ አቅዳለች። እንደ አለም አቀፉ የጨርቃጨርቅ ፎረም ያሉ ዝግጅቶች ደግሞ ኢትዮጵያ የጨርቃጨርቅ ኢንቨስትመንቶች ዋነኛ መዳረሻ መሆኗን ለማሳየት ወሳኝ መሆናቸው ተጠቁሟል፡፡

የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር መርካቶ ሸማ ተራ አካባቢ ተከስቶ በነበረው የእሳት አደጋ ሱቅ የተቃጠለባቸው ነጋዴዎችን በጊዜያዊነት መልሶ ለማቋቋም የ20 ሚሊዮን ብር ድጋፍ አድርጓል።

በድጋፍ መርሃ ግብሩ ወቅት ከንቲባ አዳነች አቤቤ አካባቢው ደረጃውን በጠበቀ መልኩ መልሶ እስኪገነባ ሱቅ ለተቃጠለባቸው ነጋዴዎች የመስሪያ ቦታ በአጭር ጊዜ ውስጥ ተገንብቶ እንዲጠናቀቅ ከተደረገው የ20 ሚሊዮን ብር ድጋፍ በተጨማሪ የአይነት እና የቴክኒክ ድጋፎችን እናደርጋለን ብለዋል።

በአካባቢው ያለውን ጥግጊትና መጨናነቅ በዘላቂነት በመቅረፍ፣ የተሽከርካሪ መንገድን በማካተት እንዲሁም ለአደጋ ተጋላጭ በማያደርጋቸው መልኩ በዘላቂነት በአክሲዮን ተደራጅተው ደረጃውን የጠበቀ የገበያ ማዕከል መገንባት እንዲችሉ የከተማ አስተዳደሩ አስፈላጊውን ሁሉ ድጋፍ እንደሚያደርግ ከንቲባ አዳነች ጨምረው ገልጸዋል።

ከከንቲባ ፅህፈት ቤት የተገኘው መረጃ እንደሚያመለክተው ድጋፉን የተቀበሉት የአካባቢው ነጋዴዎች ተወካዮች በበኩላቸው የከተማ አስተዳደሩ አደጋው ከተከሰተበት ጊዜ ጀምሮ ላደረገው ድጋፍ እና ክትትል አመስግነው ድጋፉ በፍጥነት ወደ ስራ እንዲገቡ የሚያደርጋቸው መሆኑን ተናግረዋል።

ከ21 የተለያዩ አገራት ከ500 በላይ እንግዶች ይመጣሉ
 ለመጀመሪያ ጊዜ 50 ሺ ተሳታፊዎች መካፈላቸው ልዩ ያደርገዋል
 ለዝግጅቱ ስኬት ከ2ሺ በላይ ሰዎች በትጋት ይሰራሉ
 11 ሃኪሞችን ጨምሮ ከ200 በላይ የጤና ባለሙያዎች ይሰማራሉ

24ኛው  ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ፤  ዛሬና ነገ በህፃናትና በዋናው የጎዳና ሩጫ በሚካሄዱ ውድድሮች 54 ሺ ተሳታፊዎች እንደሚካፈሉበት ይጠበቃል። የታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ ዳይሬክተር ዳግማዊት አማረ ከስፖርት አድማስ ጋር ባደረገችው ልዩ ቃለምልልስ እንደተናገረችው፤ ዘንድሮ የጎዳናው ሩጫ ዓለም አቀፍ ደረጃ ውስጥ ገብቶ መካሄዱ ልዩና የሚያኮራ ያደርገዋል።
ከ24ኛው ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ ጋር ተያይዞ ለበጎ አድራጎት በሚከናወነው የገቢ ማሰባሰብ እንቅስቃሴ በታቀደው መሠረት 3  ሚሊየን ብር መገኘቱን ለስፖርት አድማስ የገለፀችው ዳይሬክተሯ፤  ከውድድሩ በፊት የፈለግነውን የበጎ አድራጎት ገቢ ማሳካታችን አስደስቶናል ብላለች።
ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ በቀጣይ ዓመት 25ኛ ዓመት የብር ኢዮቤልዩን በድምቀት ለማክበር ማቀዱን የገለጸችው ዳግማዊት፤ ዘንድሮ ከዓለም አቀፍ የጎዳና ሩጫዎች መመደቡ፤ በመሮጫ ጎዳና ልኬት፣ በውድድር አዘገጃጀት ሂደትና ጥረት እንዲሁም በተሳታፊዎች መስተንግዶ የላቀ አፈፃፀም ማስመዝገቡን በመቀጠል ለተሻለ ደረጃ የሚነሳሳበት እንደሚሆን ጠቁማለች።
በዓለም አቀፍ ጎዳና ሩጫዎች   ከመደበኛ ወደ የላቀ  ደረጃ መሸጋገር
ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ በአዲስ አበባ  የሚያዘጋጀው  የ10 ኪ.ሜ. ሩጫ በዓለም አትሌቲክስ ማህበር ዓለም አቀፍ የውድድር ደረጃዎች የተካተተው ከወር በፊት ነበር። World Athletics ለ24ኛ ጊዜ የሚካሄደው ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ፤  Label Road Race ከተሰጣቸው ዓለም አቀፍ ውድድሮች ተርታ ዕውቅና ማግኘቱን አስታውቋል።
የዓለም አትሌቲክስ ማህበር የጎዳና ውድድሮችን በመመዘን በየአመቱ በሚያወጣቸው ደረጃዎች የመሮጫ ኮርስ ልኬት ፣ የውድድር ሰዓት ምዝገባ እና የታዋቂ አትሌቶች ተሳትፎን ከግምት ውስጥ ያስገባል።
ዳይሬክተሯ ዳግማዊት አማረ እንደገለፀችው፤ የዘንድሮውን ሩጫ ልዩ ከሚያደርጉ ሁኔታዎች የመጀመርያው 50 ሺ ተሳታፊዎች መኖራቸው ነው። ይህም የ10 ኪ ሜ የጎዳና ላይ ሩጫውን በአፍሪካ ብቻ ሳይሆን በዓለም አቀፍ ደረጃ ካሉ ተመሣሣይ ውድድሮች ተርታ ያሰልፈዋል።  በተጨማሪ የተሳታፊውን ብዛት ምክንያት በማድረግ ውድድሩን በተሳካ ሁኔታ ለማካሄድ ከዚህ በፊት የተሞከረው በተለያዮ ቦታዎች የመነሻ ማዕበል ተግባራዊ እንደሚሆንም ጠቁማለች።
“ በዓለም አትሌቲክስ  ማህበር የጎዳና ሩጫዎች ደረጃ  ውስጥ መግባታችን ዓለምአቀፍ እውቅናችንን ያሰፋዋል፤ አትሌቶች ባስመዘገቡት ውጤት ለተሻለ ውድድር የሚታጩበትን እድል ይጨምረዋል።” ስትል ለስፖርት አድማስ የተናገረችው  ዳግማዊት፤ “አሁን ከደረስንበት ደረጃ በኋላ ቀጣይ የሚሆነው Elite label road race ምድብ ላይ መድረስ ሲሆን፤ ዋናው መስፈርቱ የሽልማት ገንዘብ ከፍተኛነት በመሆኑ ወደፊት የምናየው ነው” ብላለች
በስፖርት ቱሪዝም የተጠናከረው አቅጣጫ
በዓለም አትሌቲክስ ማህበር የተሰጠው ደረጃ በተለይ ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ ከቱሪዝም ጋር ያለውን ትስስር እንደሚያጠናክረውም ዳግማዊት ታስረዳለች።” በዋና ውድድሩ ላይ የሚሳተፉ የኡጋንዳና የኬንያ አትሌቶችን ጨምሮ  ከ21 የተለያዩ አገራት ከ500 በላይ የታላቁ ሩጫ እንግዶች አዲስ አበባ ይገባሉ። ከ250 በላይ ተሣታፊዎች በታላቁ ሩጫ በኩል የመጡ ሲሆን፤ ሁሉንም በኃላፊነት ተቀብለን እናስተናግዳቸዋለን።  የሚመጡትን ስፖርተኛ ቱሪስቶችን ውድድሩ ከመካሄዱ አንድ ሳምንት ቀደም ብሎ ተቀበለናል። ብዙዎች የማያውቁት ከሩጫው ውድድር ባሻገር ትልቁ ስራችን እኛን ብለው የመጡትን በተሟላ ሁኔታ ማስተናገድ ነው። በመስተንግዷችን የኢትዮጵያን በጎነት የምናሳይበት ስለሆነ የሚያኮራን ነው። ከውድድሩ በፊት ከምናከናውናቸው ተግባራት አንዱና ዋናው ለታላቁ ሩጫ እንግዶች የተመቸ የኢትዮጵያ ቆይታ በመጨረሻው ሳምንት ያለእረፍት መሥራታችን መሆኑ መታወቅ አለበት” ብላለች።
ለታላቁ  ሩጫ በኢትዮጵያ እንግዶች በተያዘ ፓኬጅ ቅዳሜ ጠዋት በእንጦጦ ተራራ ላይ ልምምድ ፤ ማታ ላይ የፓስታ ፓርቲ አድርገው ውድድሩን እሁድ ላይ ይሮጣሉ። ብዙዎቹ ከውጭ አገር የሚመጡት እንግዶች፣ ከተለያዩ የአስጎብኚ ድርጅቶች ጋር በመሆን ከውድድሩ ባሻገር በየራሳቸው የጉብኝት  ፕሮግራሞች ይንቀሳቀሳሉ።
ዳግማዊት አማረ ለስፖርት አድማስ እንደገለፀችው፤ ከውጭ አገራት የሚመጡ የታላቁ ሩጫ እንግዶች፣ ከውድድሩ በተያያዘ ኢትዮጵያ ውስጥ በአማካይ እስከ አምስት ቀናት የሚቆዩ ሲሆን፤ ይህም የስፖርት ቱሪዝሙን የሚያቀላጥፍ ይሆናል።
የዓለም ማራቶን ሪከርድ ባለቤት ትገኛለች
“በሴቶች የዓለም ማራቶን ሪከርድን የያዘችው ኬንያዊቷ ሩት ቼፕቲግ ከልዩ የክብር እንግዶች መካከል ትገኝበታለች። ብዙዎቹ የኬንያ አትሌቶች   ለኢትዮጵያ ከፍተኛ ፍቅር አላቸው። ሩትም በታላቁ ሩጫ ለመሳተፍ በነበራት ፍላጎት ወደ ኢትዮጵያ መጥታለች። እሷ ብቻ ሳትሆን ብዙ እንግዶች ከኬንያ በየዓመቱ ይመጣሉ። በነገራችን ላይ እኛ ከኢትዮጵያ ወጥተን እየሰራን በመሆኑ በስፖርት ቱሪዝም የምናደርገውን እንቅስቃሴ የሚያጠናክር ነው። ሩት ቼፕቲግን ለክብር እንግድነት ስንጋብዛት የዓለም ሪከርድ አላስመዘገበችም ነበር። ከጋበዝናት በኋላ የዓለም ሪከርድን መስበሯ በውድድራችን ላይ ስትገኝ ለሁላችንም ልዩ ክብር የሚሰጥ ይሆናል። የምስራቅ አፍሪካ አትሌቶች ለኢትዮጵያ በጣም ፍቅር አላቸው። በዓለም አቀፍ ውድድሮች እንደምንፎካከረው አይደለም።” ብላለች  ዳግማዊት አማረ።
ለቢሊዮኖች ተደራሽ ይሆናል
ዘንድሮ ኢከር ስፖርት የተባለ ዓለም አቀፍ የብሮድካስት ማሰራጫ ኩባንያ የታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ የ10 ኪሜ የጎዳና ላይ ሩጫን በዓለም አቀፍ ደረጃ ለማሰራጨት ፈቃድ አግኝቷል። ዳግማዊት እንደምትገልፀው፤ ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያን በተመለከተ የሚሰሩ ዜናዎች ፤ መረጃዎች፤ የፎቶና የቪድዮ ምስሎች በኢከር ስፖርት አማካኝነት በዓለም ዙርያ ለ1 ቢሊዮን ተከታዮች የሚደርስ ይሆናል።
ከ2ሺ በላይ ሰዎች በትጋት ይሰራሉ
በታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ የ10 ኪ ሜ የጎዳና ላይ ሩጫ አጠቃላይ ዝግጅት፤ የተሳታፊዎች መስተንግዶ፥ የውድድር ሂደትና አፈፃፀም  ላይ ከ2 ሺ በላይ ሰዎች በተለያዩ ሃላፊነቶች እንደሚሰሩ ዳይሬክተሯ ዳግማዊት አማረ ተናግራለች። “በመሮጫ ጎዳናው ላይ በበጎ ፈቃድ አገልግሎት የሚሰማሩ አሉ። ዘንድሮ በህክምና አገልግሎት ላይ ለሚከናወኑ ተግባራት ልዩ ትኩረት የተሰጠ ሲሆን፤ ታላቁ ሩጫ በኢትዮጵያ ሜዲካል ዲያሬክተር በመመደብ ለተሳታፊዎች ደሕንነት ይሰራል። 11 ሀኪሞችን ጨምሮ ከ200 በላይ የጤና ባለሙያዎች በ500 ሜትር ልዩነት በሚቆሙት  20 ጣቢያዎች በተጠንቀቅ ሆነው ለተሳታፊዎች ድጋፍ ይሰጣሉ” ብላለች።

ከተማችን አዲስ አበባ የጀመረችውን የመታደስ ጉዞ አጠናክራ ቀጥላለች፡፡ በአጭር ጊዜ በፍጥነትና በጥራት ከአለም አቻ ከተሞች ጋር ተወዳዳሪ እየሆነች እንዳለ የብዙዎች ምስክርነት ነው፡፡ ከተማዋ በርካታ የተመሰቃቀሉ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ችግሮችን ስታስተናግድ ቆይታለች፡፡ የለውጥ ፍላጎት ጩኸቶች በማህበረሰቡ ሲሰሙም ነበር፡፡ ሆኖም የህብረተሰቡን መሰረታዊ ጥያቄ መነሻ በማድረግ ከተማዋ እምርታዊ በሆነ መልኩ በለውጥ ግስጋሴ ላይ በመሆኗ የማህበረሰቡን ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ፍላጎቶች ለማሟላት ሌት ተቀን እየተጋች ትገኛለች፡፡
በመጀመሪያው ዙር የኮሪደር ልማት ስራ በታሪክ ታይቶ የማይታወቅ የዘመናዊነት ከተማ መስፈርትን በሚያሟላ ደረጃ የተዘረጉ መሰረተ ልማቶች እየተጠናቀቁ ህዝቡን ተጠቃሚ በማድረግ ላይ ይገኛሉ፡፡ በክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አህመድ ሀሳብ አመንጪነት በተሰጠ አቅጣጫ መሰረት፣ በአዲስ አበባ ከተማ ከንቲባ በክብርት አዳነች አበቤ በጋዜጣዊ መግለጫ በይፋ ያስጀመሩት የሁለተኛው ዙር የኮሪደር ልማት ጅማሮ፣ አሁን ያለበት ደረጃና በቀጣይ ለነዋሪው የሚሰጠው ጠቀሜታ ምንድነው? የሚለውን ጥያቄ የከተማዋ ከፍተኛ አመራሮች ገልጸውታል፡፡ በአዲስ አበባ ባለፉት ስርአቶች የከተማ ማደስ ስራዎች በጥቂቱ ተከናውነው ነበር፡፡ የአሁኑ የኮሪደር ልማት ከበፊቶቹ ምን ለየት ያደርገዋል? ለሚለው መሰረታዊ ጥያቂ አቶ ጥላሁን ወርቁ የአዲስ አበባ ከተማ ከንቲባ ፅ/ቤትና የካቢኔ ጉዳዮች ኃላፊ፡- ምን አሉ?
“አዲስ አበባ ከተማ የአለም አቀፍ ተቋማት፤ የአፍሪካ ህብረት መቀመጫ፤ የሃገራችን ርእሰ ከተማ እንዲሁም ለነዋሪዎቿም ደግሞ የሚመጥን አገልግሎት መስጠት ያለባት ከተማ ነች፡፡ እነዚህ ሁሉ ሲደመሩ የኮሪደር ልማቱ አዲስ አበባን ስሟንና ግብሯን የሚመጥን እንዲሆን ያስቻለ ነዉ፡፡
ካለፉት መንግስታት ጀምሮ ጣሊያን በ1928 ኢትዮጵያን ለመውረር ለሁለተኛ ጊዜ በመጣችበት ጊዜ የንጉሱን ክብረ በዓል አስመልክቶ፣ በደርግ ጊዜ የአፍሪካን ህብረት አስመልክቶ፣ በተለያዩ ጊዜ የእድሳት ሙከራዎች ተካሂደዋል፡፡ በወቅቱ እነዚህ ሁነት ተኮር እድሳቶች ነበሩ፡፡ አሁን እየተሰራ ያለው የአዲስ አበባ ከተማ የኮሪደር ልማት ሁሉን ያማከለ የከተማ ማደስ፣ የከተማ ማዘመንና የከተማ ማላቅ ስራ ልዩ የሚያደርገው ሁሉ አቀፍና ታቅዶ ለረጅም ጊዜ ከተማን ልናድስበት የሚገባ ሞዴል አድርገን እንደ ሃገር በራሳችን ጥረት ከእቅዱ ጀምሮ የክብር ጠቅላይ ሚኒስትራችን ሃሳብ ሆኖ የመጣ፣ በዘላቂነት ከተማችንን የምናዘምንበት ተግባር ነዉ፡፡
ነዋሪዎች ከሚያገኗቸው ፋይዳዎች ወሳኝ የሆኑ የመሰረተ ልማት ጥቅም ባሻገር በዋናነት የሰው ልጆችን ህይወት መቀየር ነው፡፡ በዚህ ለውጥ የመንግስት ዋናው የትኩረት አጀንዳ ሰው ተኮር መሆን ነው፡፡ በተለይ በዚህ የኮሪደር ልማት ህንፃዎች የሚታደሱት እንዴት ነው፣ በርካታ ሰዎች በልማቱ ምክንያት እየተነሱ ነው እንዴት እየተስተናገዱ ነው የሚለው ዋናዉ ጉዳይ ነዉ፡፡
እንደ አዲስ አበባ የስኬታችንም ሚስጥር ተብሎ የሚታሰበው እነዚህን በጣም በተጎሳቆሉ ለአደጋዎች የተጋለጡ የሰዉን ልጅ የማይመጥኑ የመኖሪያ ቤቶች የነበሩትን ዜጎች አንስቶ ለኑሮ አመቺ በሆኑ ቤቶች ውስጥ እንዲኖሩ ማስቻል ነው፡፡
ክቡር ጠ/ሚሩ ከመጀመሪያዉ ኦረንቴሽን ቀን ጀምሮ “ማንም ዜጋ በዚህ ልማት ምክንያት መጎዳት የለበትም፤አንድም እናት በዚህ ማልቀስ የለባትም” የሚል አቅጣጫ አስቀምጠዋል፤ በማለት ዜጎች ሳይጉላሉ ከነበረባቸው ያልተመቸ የአኗኗር ዘይቤ ተላቀው ወደተሻለ ህይወት መሸጋገራቸውን የሚያብራሩት አቶ ጥላሁን አክለውም፡-
“በሁለተኛዉ ኮሪደር የተነሳው የወንዝ ዳርቻ ልማት ነው፡፡ ይህም በአዲስ አበባ ከተማ ወደ 607 ኪሎ.ሜ ኔትዎርክ የሚሸፍን ነዉ፡፡ ቦታው ባክኖ፤የቆሻሻ መጣያ ሆኖ ለከተማ ማስዋብ ለአረንጓዴ ምንጭ፤ለዓሳ ማስገሪያ ሊሆኑ የሚችሉ ከተማን ማስዋብ የሚለውን አባባል በጣሰ መልኩ ባለፉት ዘመናት ወንዞቻችን በአካባቢዉ ያሉትን ሰዎች መጥፎ ሽታ የሚበክል የነበረበት ነዉ፡፡ ብዙ ሰዎች የሚቸገሩበትና ለህመም መንስዔ የሚሆኑበት ሁኔታ ነበር፡፤
ታዲያ ይሄን ታሪክ ለመቀየር ከእንጦጦ ፒኮክ የሚዘልቀዉ አንደኛዉ የኮሪደሩ አካል ሆኖ የወንዝ ዳርቻዉ እንዲለማ እንዲሁም የቀበናና የግንፍሌ ወንዝም ተይዞ እንዲለማ እየተሰራ ይገኛል፡፡ በኮሪደር ልማቱ ላይ የወንዞች ዳርቻ ልማት ሲጨመር በአጠቃላይ የከተማችንን ተወዳዳሪነት እንደ ሃገር የጀመርናቸዉን እነዚህን የልማት ዶቶች ያልናቸዉ የፓርኮች ልማት እርስ በእርስ አገናኝቶ የከተማችንን ከፍታ የሚያልቅ ይሆናል፡፡ መንግስታችን ዜጋ ተኮር መርህን ስለሚከተል በመጀመሪያ ዙር ብቻ ከ4300 በላይ በማይመች ሁኔታ ሲኖሩ ለነበሩ ዜጎች ባለሃብቱን አስተባብረን ባስገነባናቸዉ ቤቶች እንዲገቡ አድርገናል፤በዚህም የህይወት ለውጥ አምጥተናል፡፡ በርካታ ጥቃቅንና አነስተኛ ኢንተርፕራይዞች የስራ እድል ተፈጥሮላቸዉ በሚሊዮኖች ገንዘብ አግኝተዉበታል፡፡ የከተማችን ኢንዱስትሪዎች ተነቃቅተዋል፤በተለይ ኮንስትራክሽን ኢንዱስትሪዉ በከፍተኛ ሁኔታ ተነቃቅቷል፡፡ በፍጥነት ልምድ የተወሰደበት ነዉ፤ስለዚህ ስኬት የተመዘገበበት ሰባት ሀያ አራት በሚል የስራ ባህል የተተካበት ለቀጣይ ክልሎች እንደሃገርም ልምድና ባህል አድርገን እንድንቀጥልበት የሚያስችለን ነዉ፡፡ በመጀመሪያው ዙር ከ50 ሺህ በላይ የጊዜያዊና ቋሚ የስራ እድል የተፈጠረበት ተጨማሪ ስኬት ነው፡፡
በተጨማሪም በኮሪደር ልማት ወቅት ከተለያዩ አከባቢዎች የሚነሱ አሉና በተጨባጭ በሚኖሩበት አካባቢ የመሰረቱት ማህበራዊ ህይወት ወደ ተለያዩ አካባቢዎች ሲነሱ ቀድሞ የነበራቸው ማህበራዊ ህይወት ሊናድ ይችላል፣ ይህንን ከማስጠበቅ አንፃር የዜጎች አብሮነትና ማህበራዊ አንድነት መስተጋብርን ከመጠበቅ አንፃር ምን ያህል እየተሰራ ነው ? ለሚለው ጥያቄ በምክትል ከንቲባ ማዕረግ የአዲስ አበባ ስራ አስከያጅ ኢንጅነር ወንደሰን ሴታ ምላሽ ሰጥተዋል፡፡
ሁለተኛው ዙር የኮሪደር ልማት 8 ቦታዎችን ያካተተ ሲሆን፤ ሁለቱ የወንዝ ዳርቻ ቦታዎች ናቸው፡፡ በተጀመረበት ፍጥነት በሰባት ሃያ አራት የስራ ባህል እየተከናወነ ሲሆን፤ አንዳንድ ከልማት ተነሺዎች ጋር የሚሰነዘሩ ሀሳቦች በመሰረታዊነት መመለስ ስለሚገባቸው ኢንጅነር ወንድሙ ኬታ የሚሉት አለ፡- “የሁለተኛው ዙር የኮሪደር ልማት ከተጀመረ በኋላ ተነሺዎችን በምናስተናግድበት ወቅት ከአንድ አካባቢ የተነሱ ሰዎችን ወደ አንድ አካባቢ እንዲሄዱ አድርገናል፡፡ የነበራቸውም ማህበራዊ መስተጋብር ሳይጠፋ የተሻለ መሰረተ ልማት ወደ ተሟላበት ንጹህና ፅዱ ወደ ሆነ ቦታ ነው እንዲሄዱ የተደረገው፡፡ በዚህ ሂደት በዋናነት ታሳቢ የተደረገው አቅመ ደካሞች፣ አካል ጉዳተኞችና የተለያዩ የጤና ችግር ያለባቸው ሰዎች ካሉ ቅድሚያ በመስጠት ነው፡፡ በድልድሉ ሂደት የተለያየ አድልኦ እንዳይኖር በእጣ የሚስተናገዱበትና የሚደመጡበት ስራ ተሰርቷል፡፡ ይህ በመሆኑ ምክንያት ነው የአዲስ አበባ ነዋሪ በልማቱ ከጎናችን መቆሙን ያሳየን፡፡
ህዝቡ ካሳ ሳይገመትለት መተማመኛ ደብዳቤ ሳይሰጠው የግል አጥሩን አስጠግቷል፣ ቤቱን አፍርሷል ይህ የሆነበት ምክንያት ወደ ህዝብ ቀረብ ብለን ያለውን ችግር ለመረዳት በመጣራችን ነው፤ በቀጣይም በምንሰራቸው ስራዎች ከህዝቡ ጋር አብረን የምንሰራ ይሆናል፡፡
በመጀመሪያ ዙር የነበሩ ክፍተቶችን ትምህርት ወስደን በ2ኛው ዙር የኮሪደር ልማት በመሙላት የገባንበትን በበቂ ዝግጅት በሚባል መልኩ መስራት እንችላለን፡፡” በማለት ገልጸውታል፡፡
በመነሻችን እንደጠቀስነው ይህ የኮሪደር ልማት ቀጣይነት ያለው፣ የበርካታ ዜጎችን ህይወት በመለወጥ ከተማዋን ዘመናዊ ከተባሉ አቻ ከተሞች ተርታ የሚያሰልፍ መሆኑንም በርካቶች ተስማምተውበታል፤መስክረውለታልም፡፡

ከንቲባ አዳነች አቤቤ የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የ2017 በጀት ዓመት የመጀመሪያው ሩብ ዓመት አፈፃፀም ግምገማን በተመለከተ በሰጡት ማብራሪያ፤ በሩብ ዓመቱ የተከናወኑ ሥራዎች ወጪ ቆጣቢ፣ ጥራት ያላቸውና ባጠረ ጊዜ ውስጥ የተጠናቀቁ መሆናቸውን ገልጸዋል፡፡ አዲስ አበባን ለነዋሪዎቿ ምቹ ከማድረግ አኳያ ትልቅ ትርጉም ያላቸው ሥራዎች መከናወናቸውንም ተናግረዋል፡፡
“ሩብ ዓመቱ ከሕዝብ ጋር ተቀራርበን የሠራንበት፣ የአመራር ቅንጅት የታየበትና የሥራ ባህልን መለወጥ የተቻለበትም ነው“ ብለዋል።
የኮሪደር ልማትና ከተማዋን መልሶ የማደስ ሥራዎቻችን ውጤታማ ሆነዋል ያሉት ከንቲባ አዳነች፤ በኮሪደር ልማቱ ለኑሮ ከማይመች ጎስቋላ አካባቢ ያነሣናቸው ነዋሪዎቻችንን ለኑሮ ምቹ የሆነ ንፁህ የመኖሪያ ቤትና አካባቢ እንዲያገኙ ማድረግ ችለናል ብለዋል፡፡
የኮሪደር ልማትን ጨምሮ የፕሮጀክቶች አፈፃፀም የተሻለ እንደነበርም ገልጸዋል፣ ሁሉንም ሥራ በማስተሳሰር መምራትና ለውጤት ማብቃት መቻል አንዱ ጥንካሬ መሆኑን በመጥቀስ፡፡
“ሌብነትና ብልሹ አሠራር ያልተሻገርናቸው የቤት ሥራዎቻችን ቢሆኑም፣ ነዋሪው የሚሰጠውን ጥቆማና አስተያየት መሠረት በማድረግ የተሠሩ ሥራዎች ፍሬ ማፍራት ጀምረዋል” ብለዋል፡፡
አዲስ አበባን ዓለም አቀፍ የስበት ማዕከል ለማድረግና የሀገራችንን ገፅታ ለመገንባት እመርታ የታየበት ሥራ መከናወኑንም ነው የገለጹት፡፡
“አዲስ አበባን የቱሪስት መዳረሻ፣ ዓለም አቀፍ የስበት ማዕከል ለማድረግና የሀገራችንን ገፅታ ለመገንባት የሰራናቸው የኮሪደር ልማትና ከተማዋን መልሶ የማደስ ሥራዎቻችን ውጤታማ ሆነዋል“ ያሉት ከንቲባዋ፤ “ከተማዋ በሩብ ዓመቱ ብቻ 20 የተለያዩ አህጉርና ዓለም አቀፍ ኮንፍረንሶችን በብቃት ማስተናገድ ችላለች” ብለዋል፡፡
በሩብ ዓመቱ በመሠረተ ልማት ግንባታ ላይ የተቋማት ተቀናጅቶ መሥራት ለውጥ የታየበት መሆኑን በመጠቆምም፤ በዚህ ዘርፍ አንዱ የሠራውን ሌላው የሚያፈርስበት ሁኔታ ቀርቶ በመናበብ መሰራቱን ገልጸዋል።
የበጎ ፈቃድ ተግባር ተጠናክሮ መቀጠሉንና በርካቶች ተጠቃሚ መሆናቸውንም አንስተዋል፡፡ ለአብነትም ሲጠቅሱ፤ ከ2 ሺ 780 በላይ ቤቶች በበጎ ፈቃድ መሰራታቸውንና ሕዝብና ባለሃብቱን በማስተባበር ከ5 ቢሊዮን በላይ ብር ለዚሁ ሥራ መዋሉን ተናግረዋል፡፡
ቤቶችን በማስተዳደር፣ በማስተላለፍ እንዲሁም በመንገድ ግንባታ ጥሩ ሥራ መከናወኑን ያወሱት ከንቲባዋ፤ በተለይም በሩብ ዓመቱ ከ27 ኪሎ ሜትር በላይ በራስ ኃይል የተሠራ ሲሆን፣ ከ221 ኪሎ ሜትር በላይ መንገዶች ጥገና መካሄዱን ጠቁመዋል፡፡
የስማርት ከተማ ግንባታ ሥራዎች ስኬት የተገኘባቸው መሆናቸውን የገለጹት ከንቲባ አዳነች፤ በመሬት አስተዳደርና ልማት ቢሮ በኅብረት ሥራ ኮሚሽን፣ በሲቪል ምዝገባ እና የዜግነት አገልግሎት መስኮች የተከናወኑ የሪፎርም ሥራዎች ፍሬ ማፍራት መጀመራቸውን አመልክተዋል፡፡
በሩብ ዓመቱ የከተማ አስተዳደሩ አመራር የአስተሳሰብና የተግባር አንድነትን ፈጥሮ ሥራዎችን የመራበት፣ የአመራር ዕድገትና መረጋጋት የታየበት መሆኑንም ነው ያብራሩት፡፡
ከሩብ ዓመቱ ውጤታማ ሥራዎች በመነሣትም ችግሮችን በዘላቂነት ለማረም የሚያስችል የአመራር ቁመና ለመፍጠር፣ ግልፅነትን ለመጨመርና ነዋሪውን በማሳተፍ ለመሥራት የሚያስችል አቅጣጫም መቀመጡን አመልክተዋል፡፡
የተቋም ግንባታ፣ የሰው ተኮር ሥራዎችን ማጠናከር፣ የሥራ ዕድል ፈጠራ፣ የኑሮ ውድነትን መቀነስ፣ የገቢ አሰባሰብን ማሻሻል፣ የንግድ ሥርዓቱን ማጠናከር፣ ለነዋሪዎቿ የተመቸች ከተማ መገንባት እንዲሁም የተጀመሩ ፕሮጀክቶችን በፍጥነት በመጨረስ ወደ አገልግሎት ማስገባት እና የ2ኛ ዙር ኮሪደር ሥራን በጥራትና በፍጥነት ማጠናቀቅ በቀጣይ በልዩ ትኩረት የሚሠሩ ሥራዎች መሆናቸውን ከንቲባ አዳነች አስገንዝበዋል።
በማጠቃለያቸውም፤ “አገልግሎት አሰጣጣችንን ይበልጥ ቀልጣፋና ከሌብነትና ብልሹ አሠራር የፀዳ በማድረግ፣ በትጋትና በታማኝነት በማሳተፍ፣ መሥራታችንን አሁንም አጠናክረን እንቀጥላለን” ብለዋል፡፡

የዓለም የጤና ድርጅት በኢትዮጵያ ከ7 ነጥብ 3 ሚሊዮን በላይ ዜጎች በወባ በሽታ መያዛቸውን ይፋ አድርጓል። ድርጅቱ አያይዞም፣ ካለፉት ሰባት ዓመታት አንጻር፣ የዘንድሮው ዓመት በበሽታው ስርጭትም ሆነ በሞት መጠን እጅግ ከፍተኛ እንደሆነ አስታውቋል፡፡
ተቋሙ በወባ በሽታ ስርጭት ዙሪያ ባወጣው ሰፊ ሪፖርት እንዳመለከተው፣ ከታሕሳስ 22 ቀን 2016 እስከ ጥቅምት 10 ቀን 2017 ድረስ 1 ሺሕ 157 ዜጎች ሕይወታቸው አልፏል። በኢትዮጵያ ከፍተኛ የሕብረተሰብ ጤና ተግዳሮት የሆነው የወባ በሽታ፣ 75 በመቶ በሆኑ የአገሪቱ አካባቢዎች ስርጭቱ በእጅጉ እየተስፋፋ እንደሚገኝም ሪፖርቱ ጠቁሟል፡፡
“በእነዚህ አካባቢዎች ላይ ከሚኖሩ ዜጎች መካከል፣ 69 በመቶው ያህሉ ለበሽታው ተጋላጭ ሲሆኑ፣ 20 በመቶዎቹ ዕድሜያቸው ከአምስት ዓመት በታች የሆኑ ሕጻናት ለሞት እየተዳረጉ ነው” ብሏል። ጥቅምት 21 ቀን 2017 ዓ.ም. ይፋ የተደረገው ይህ የዓለም ጤና ድርጅት ሪፖርት፤ እ.ኤ.አ. በ2024 ከተመዘገቡት ኬዞች 81 በመቶ እና 89 በመቶ የሚሆነውን የወባ በሽታ ሞት የሚይዙት አራት ክልሎች መሆናቸውን ያመለከተ ሲሆን፤ እነሱም ኦሮሚያ፣ አማራ፣ ደቡብ ምዕራብና ደቡብ ኢትዮጵያ ክልላዊ መንግስት ናቸው፡፡
ድርጅቱ ከጤና ሚኒስቴር ጋር በአጋርነት ከመስራትም ባሻገር፣አስፈላጊ ድጋፎችን እየሰጠ እንደሚገኝ በዚሁ ሪፖርቱ ላይ አስታውቋል።

አንድ የአይሁዶች ተረት እንዲህ ይላል፡፡
አንድ በጣም ኃይለኛ ውሸታም ነበር - ስመ ጥር ዋሾ እንዲሉ፡፡ የሃይማኖት መጽሀፍ ባያሌው ያነብባል፡፡ አንድ ቀን እንደተለመደው የፀሎት መፅሐፉን ይዞ በተመስጦ እያነበበ ሳለ፣ ከውጪ የብዙ ሰዎች የጩኸት ድምፅ ይሰማል፡፡ ወደ መስኮቱ ሄዶ ሲመለከት የሚጮሁት ትናንሽ የሰፈር ልጆች ናቸው፡፡ “እነዚህ የሰፈር ልጆች ደሞ ሌላ ተንኮል ሊሰሩ ነው! ቆይ እሰራላቸዋለሁ!” ይልና እንዲህ አላቸው፡፡
“ስሙ ልጆች፤ ወደ - ፀሎት ምኩራቡ ሂዱና እዩ፡፡ እዚያ የባህር ሰይጣን ቆሞ ታያላችሁ፡፡ ምን ዓይነት ግዙፍ ሰይጣን መሰላችሁ? 5 እግር፣ 3 ዓይኖችና እንደ ፍየል ዓይነት ጢም ያለው ነው፡፡ ደሞ አረንጓዴ ቀለም ያለው ነው!”
ልጆቹ የተባለውን ጉደኛ ፍጡር ለማየት ጓጉና እየበረሩ ሄዱ፡፡ ውሸታሙም ሰው ወደ መጽሐፉ ተመለሰ፡፡ በነዚህ ደቃቃ ልጆች እንዴት እንደቀለደባቸው እያሰበ በተንዠረገገው ረዥም ጢሙ ውስጥ ሳቀ፤
ጥቂት ቆይቶ ግን መዓት አይሁዶች ወደሱ ደጃፍ እየጮሁ ሲያልፉ ሰማና ወደ መስኮቱ ሄዶ አየ፡፡ አንገቱን ብቅ አድርጎም፤
“ወዴት እየሄዳችሁ ነው?” ብሎ ጠየቀ፡፡
“ወደ ፀሎቱ- ምኩራብ!” አሉና መለሱ፡፡
“እዚያ ምን ፍለጋ ትሄዳላችሁ?”
“አልሰማህም ወዳጄ! አንድ የባህር ሰይጣን ወጥቷል አሉ፡፡ አምስት እግር፣ ሦስት ዐይን፣ የፍየል ጢም ያለው አረንጓዴ ፍጡር ነው!”
ዋሾው አይሁድ የሰራው ዘዴ አገር እንዳታለለ ገብቶት በደስታ እየሳቀ መፅሐፍ ማንበቡን ቀጠለ፡፡ ግን ብዙም ሳያነብ ሌላ ከፍተኛ ጩኸት ሰማ፡፡ ወጥቶ ቢያይ አገር ይተራመሳል፡፡ አንዳች መንጋ ህዝብ ወደ ምኩራቡ ይነጉዳል፡፡
“ሰማችሁ ወይ ጎበዝ? ወዴት ነው፣ ይሄ ሁሉ ህዝብ የሚተምመው?” አለና ጮሆ ጠየቀ፡፡
“ምን ዓይነት የጅል ጥያቄ ነው የምትጠይቀው! ከፀሎት ምኩራቡ ፊት ለፊት የባህር ሰይጣን ቆሞ እየታየ መሆኑን አልሰማህም? አምስት እግር፣ ሦስት ዐይኖች፣ የፍየል ጢምና አረንጓዴ ሰውነት እንዳለው ተረጋግጧል” አለው ከሰዉ አንዱ፡፡ ዋሾው አይሁድ በነገሩ በመገረም ቀና ብሎ ወደ ሰዎቹ አየ፡፡ ከሚጎርፈው ህዝብ መካከል ዋናውን የቤተ-አይሁድ ሰባኪ ቄስ አያቸው፡፡
“ኧረ የፈጣሪ ያለህ! ዋናው የአይሁድ ሃይማኖት አስተማሪም ወደዚያው እየሄዱ ነው ማለት ነው? ዋናው ቄስ አምነውበት ከሄዱማ በእርግጥም አንድ ነገር አለ ማለት ነው፡፡ እሳት ካለ ጭስ አለ!”
ባርኔጣውን አጠለቀ፣ ካፖርቱን አደረገ፤ ከዘራውን ያዘና እየሮጠ ከመንጋው ጋር ተቀላቀለ፡፡
“ማን ያውቃል? ያ ያልኩት ነገር ዕውነት ሆኖ፣ የባህሩ ሰይጣን’ኮ መጥቶ ቆሞ ይሆናል!” እያለ በሆዱ፤ ጭራሽ ከህዝቡ ቀድሞ ሩጫውን ተያያዘው፡፡
* * *
እራሱ በዋሸው ውሸት ውሎ አድሮ ተተብትቦ መውጫ መሸሻ የሚያጣ ብዙ መሪ፣ ኃላፊ፣ አስተዳዳሪ፣ የፖለቲካ ፓርቲ ተጠሪ ወዘተ ሞልቷል፡፡ በሀሰት የፈጠረው ሰይጣን ድንገት ህዝቡን ያሳምንና ማጣፊያው ያጥረዋል፡፡ ውሸት እንደ እርግዝና በትንሿ ጀምሮ፤ በኋላ የማይሸፈንበት ደረጃ ይደርስና ፍጥጥ ብሎ የመውጣት ባህሪ አለው፡፡ ለማስወረድ እንሞክርም ቢባል የተወሳሰበ ችግር ይፈጠራል፡፡ ወይ አድጎ የማስወረጃው ጊዜ ያልፋል፡፡ ወይ አስወርዳለሁ ሲሉ የመመረዝ፣ አንዳንዴም የሞት አደጋ ሊደርስ ይችላል፡፡ ከዚህ ሁሉ በላይ ግን ውሸቱ ከርሞ ከርሞ ሲወለድ ፈጣሪውን ጭምር ማስደንገጡ ነው፡፡ ፈጣሪው የገዛ ፈጠራውን እንደ ጣዖት እንዲያመልክ የሚገደድበት ሁኔታ ሲመጣ ግን ጉዳዩ የአገርና የህዝብ ችግር እንደሚሆን ማስተዋል ይገባል፡፡
ለህዝብ የተዋሸ ውሸት ወሎ አድሮ መጋለጡ አይቀርምና ህዝብን ያስቆጣል፡፡ ይህም አላስተማማኝና ያልተረጋጋ ሁኔታን መፍጠሩ አይቀሬ ነው፡፡ “ዲሞክራሲን አስፋፋለሁ፣ ሰላምን አሰፍናለሁ፤ የህግ የበላይነት ከመሬት በላይ ስለሆነ እሱን ማረጋገጥ ነው ዋናው፣ ’ይህን ሁሉ መስዋዕትነት የከፈልነው የመሬት ትርፍና ኪራን ለማስላት አይደለም፣‘ ’የህግ የበላይነት በሌለበት ወፈፍ ያደረገው ሁሉ የመሰለውን እየሰራ ጦርነት መለኮሱ ሰላምም መደፍረሱ ፍፁም የማይቀር ነው፣‘ ሉአላዊነትን አስከብራለሁ፣ ልማትን አፋጥናለሁ፣ አቅም እገነባለሁ፣” ማለት፣ ማለት፣ ማለት፡፡…. ተስፋ፣ ተስፋ፣ ተስፋ…. በየዘመኑ በየወቅቱ ተስፋ ማቆር!! ተስፋው አልጨበጥ ካለ ተዓማኒነት ይጠፋል፡፡
ይህን ሁሉ ቃል ገብተን ተዘናግተን ከተገኘን ሁሉንም መስዋዕትነት የህይወትም፣ የማቴሪያልም ዋጋ መጠየቁ ግልጽ ነውና ከተጠባቂነት ወደተጠያቂነት ያሸጋግረናል፡፡
ውለን አድረንም ’ኃይል የሌለው ታጋይ፣ ስንቅ የሌለው ጎራሽ‘ ልንሆን እንደምንችል ይጠቁመናል፡፡ ይህን አውቀን ብርቱ ጥንቃቄ ማድረግ እንደሚገባ አሁኑኑ ማሰብ አለብን፡፡ በመሰረቱ መቼም ቢሆን መች፤ ሰላም፤ የመንቀሳቀሻችን መሽከርክሪት የሚሆነውና ለግብም የሚያበቃን በሌሎች አቅጣጫዎች ሁሉ አቅምና ኃይላችን አስተማማኝ መሆኑን ለማረጋገጥ ስንችል መሆኑን በውል መረዳት ተገቢ ነው፡፡
ስለ ሰላም መደረግ ያለበትን ዲፕሎማሲያዊ መንገድ ሁሉ ጥርጊያውን ማስተካከል ተገቢ የመሆኑን ያህል፤ ራሳችንን ለወረራና ለባላንጣ አመቻችተን መስጠትም ፍፁም አደጋ ውስጥ ሊጥለን እንደሚችል በጊዜ ማወቅ ተገቢ ነው፡፡ ምነው ቢሉ “ሀይለኛ መትቶ ካልደገመ ይንጠራራል፤ ሰነፍ እንዲደገም ይለመጣል” ይሏልና፡፡
ከህዝቡ ጋር ሆኜ ስለህዝብ እሰራለሁ የሚል ወገን ሁሉ፤ የህዝብን የልብ ትርታ ማዳመጥ ይጠበቅበታል፡፡ የህዝብ የልብ ትርታ፣ የሀገር እስትንፋስ ነውና፣ በተለይም ለስልጣን ያበቃኝ ህዝቡ ነው የሚል፣ ባለስልጣን የመቆየት አቅሙም ያው ህዝቡ መሆኑን መገንዘብ ምርጫው ብቻ ሳይሆን ግዴታውም ነው፡፡ ምንም ዓይነት የውጪ ጫና የሀገር ህልውናን ከማጣት ጋር ሊተካከል አይገባም፡፡ የህዝብንና የሀገርን ህልውና ለመጠበቅ የምንተገብረውን ነገር በተመለከተ ያለመሸፋፈንና ያለማድበስበስ አቋምን ለይቶ መሄድ ኋላ ውዥንብር ውስጥ ከመግባት ያድናል፡፡ አበው “ወይ ታጥቀህ ተዋጋ፣ ወይ ርቀህ ሽሽ” የሚሉት ለዚህ ነው፡፡
የገዛ ውሸቱን እውነት ይሆን እንዴ? ብሎ ከህዝቡ ፊት እንደሮጠው ይሁዳ የገዛ ንግግራችንና ንድፈ - ሀሳባችን ቁራኛና ሰለባ ሆነን ተጠላልፈን መውደቅ የለብንም፡፡ ኋላ ነገር ሲከፋ፤
“…እሸሸግበት ጥግ አጣሁ”
እምፀናበት ልብ አጣሁ”
እንዳንል መጠንቀቅ እጅግ አስፈላጊ ነው፡፡ ያ ሳይሆን ቀርቶ በተደጋጋሚና አንድ ነገር እንደበቀቀን የምንለፍፍ ከሆነ፤ “ሀጢያት ሲደጋገም ፅድቅ ይመስላል” ማለት ብቻ ነው የሚሆነው፡፡ ታዋቂው ያገራችን ገጣሚ ያለውንም አለመርሳት ነው፡-
“ትቻቸዋለሁ ይተውኝ
አልነካቸውም አይንኩኝ
ብለህ ተገልለህ ርቀህ፤
ዕውነት ይተውኛል ብለህ፣ እንዴት ተስፋ ታደርጋለህ?
…የተወጋ በቅቶት ቢተ’ኛ፣ የወጋ መች እንቅልፍ አለው
የጅምሩን ካልጨረሰው፡፡
እና በእኔ ይሁንብህ
እንቅልፍ ነው እሚያስወስድህ”