ደራሲ፡- እስከዳር ግርማይ (የ‹‹ሰውነቷ›› ፊልም ደራሲ ተዋናዪትና ፕሮዱዩሰር እንዲሁም የ‹‹ጥቁር እንግዳ›› ፊልም ፕሮዱዩሰርና ተዋናዪት)
ሒሳዊ ዳሰሳ፡- ዮናስ ታምሩ ገብሬ
ንቁ፣
……ብቁ፤
ቁጡ፣
…...ቅንጡ፤
ጥንቁቅ፣
……ምጡቅ፤
ድንብልቅ፣
……ፍልቅልቅ፤ (ለእስከዳር ግርማይ)
መነሻ፡-
ሪዛሙ ደራሲ በርናንድ ሾው ‹‹Major Barbara›› በሚል ድርሰቱ አንዲት ልባም ሴት አስተዋውቆናል። በበኩሌ የበዓሉ ግርማ ሴቶችም ለእኔ ጎምቱ ናቸው፤ እነ ሒሩት፣ ሉሊት፣ ፊያሜታ…
…ካለፈው ዓመት (2014 ዓ.ም.) አንስቶ የሴት ደራሲያን ቁጥር እየተበራከተ መምጣት ለሥነ-ጽሑፋችን ጉልህ አበክሮ ይኖረዋል፤ በጣም ደስ ተሰኝቼአለሁ፤ ለመሆኑ ሴት የሌለችበት ነገር ምኑ ይጥማል?...
….ከእነዚህ መካከል እስከዳር ግርማይ አንዷ ናት፤ ‹‹ኢትዮጵያዊ ሀገሩ የት ነው?›› በተነበበ በወራት ልዩነት ‹‹የፈረንጅ ሚስት››ን አስነበበችን፤ ለአሁን ስለ ‹‹የፈረንጅ ሚስት›› እናውጋ፡-
‹‹የፈረንጅ ሚስት›› በተሰኘ ድርሰት እስከዳር ግርማይ በፈረንጅ ሚስትነት - የእራስዋን ተመክሮዎች፣ ገጠመኞች አሳዛኝ ወላ አስደሳች ቀናት፣ ሞግታ የረታችባቸውን አጋጣሚዎች - ከሌሎች - ከወዳጅ ጓደኞችዋ (ከፈረንጅ ሚስቶች) ጋር እያጣቀሰች የተረከችበት ድርሰት ነው፤ ቋንቋው ግልጽ ግና ውብና ትረካው ፈጣን ድርሰት ነው፤ ሳነበው እንዲህ ሆነ፡-   
1ኛ. ነገረ መቃን/Frame-work - አንድን የድርሰት ወላ የጥናታዊ ጽሑፍ ሀሳብ ለማስኬድ መቃን ሁነኛ ዘዴ ነው፤ ፎቶ በመቃን ሲሆን ውበት ይኖረዋል። እስከዳር የታላቁን ባለቅኔ የጸጋዬ ገ/መድኅንን ‹‹አድባር›› የሚል ግጥምና ከቲያትሮቹ መካከል ደግሞ ‹‹ማነው ምንትስ?›› የሚል ሴቶችን የሚያበቃ ሀሳብ ላይ ተመርኩዛ፣ ወይም መቃን አድርጋ በመገልገል ሀሳቧን ትተርካለች። በእርግጥ ድርሰቱ በተለያዩ ገጠመኞች፣ ትንታኔዎች፣ መዘርዝሮችና ምሳሌዎች የተሞላ ቢሆንም ሲቋጭ ከመቃኑ ፈቅ አይልም፤ ሴቶች በማኅበረሰቡ ዘንድ አበክሮ እንዳላቸው ይጠቁማል የሚል ዕምነት አለኝ። አልቆጨኝም፤ ረክቼአለሁ!!
2ኛ. ነገረ ጥናታዊ ጽሑፋዊነት - ድርሰቱ ለቀለም ትምህርት ብሎም ለዓለም-አቀፍ ንባብ መዋል የሚችል ጥናታዊ ጽሑፍ ነው ብዬ አምናለሁ፤ ደራሲዋ ተሳታፊ ቀጂ እና የጥናቱ አካል በመሆን /participant observant/ በፈረንጅ ሚስትነት የገጠማትን ዕክል፣ መድሎ፣ ኢ-ፍትሕና ሌላም ነገር ትተርካለች፤ ትረካው ደግሞ በሁኔታዎችና በሰዎች አኳኋን ላይ መሠረት ያደረገ - interpretive analysis ነው (እመለስበታለሁ)። እናም ድርሰቱ ሴቶችን በተመለከተ ለሶሾሎጂ፣ ለሥነ-ልቡና፣ ለምጣኔ-ሀብትና ለሌሎች የትምህርት ዓይነቶች ሁነኛ ምንጭ በመሆን ያገለግላል ብዬ አምናለሁ። ‹‹Challenges that Hampers Yeferenj Mist›› በሚል ርዕስ ለዓለም እንደምታስነብብ አልጠራጠርም።    
3ኛ. ነገረ ቁጣ - በወንዴ ጾታ በኩል ትክክል የሚመስሉ ግና መረንና መቀጮ የሆኑ ድርጊያዎች፤ በትንሹ አላስፈላጊ፣ ወይ፣ መናኛ፣ ወይ፣ ክብረ ነክ ቃላት አጣጣላችን ምን ያክል የሴትዋን መንፈስ እንደሚያስቆጣ፣ አልፎም ጫና እንደሚያሳድርባት የሚያስገነዝብ ድርሰት ነው፤ መረንና ፈር ከሳቱ አባባሎች እስካልተቆጠብን ድረስ የሴቶቹን ሥነ-ልቡና እንደምናለምሽ የሚያስጠነቅቅ ድርሰት ነው፤ ለምሳሌ፡-
በገጽ፡- 23፣ 34 እና በሌሎች የቀረቡ ተረኮችን ማየት ይቻላል።    
4ኛ. ነገረ ትንተና/interpretive analysis - በqualitative research መስክ ተመራጩን የትንተና ዘዴ (interpretive analysis) በመጠቀም፣ የሰዎችን ፊት በመፈተሽ ብሎም የቃላት አጣጣልን ከግምት በማስገባትና ከሁኔታው/ከጉዳዩ በማናበብ የሚከናወን ትንተና ማለት ነው፤ ለምሳሌ፡-
በገጽ 32፣ 33 ላይ ከአንድ ጋዜጠኛ ጋር የምታደርገውን ውይይት፣ ትንተና እና ሌሎችንም ማየት ይቻላል፤  
5ኛ. ነገረ ፍካሬ - እውነትን በሥነ-ውበት መፈከር የዚህ ድርሰት በጎ ጎኑ ነው፤ አንዳንድ ውበታም ቃላት፣ ገላጭ ሐረጋትና ዓረፍተ-ነገሮች በብዛት ይስተዋላሉ። የዓረፍተ ነገር አጀማመርዋም ቢሆን መሳጭና ሁሉን አቀፍ ነው።  
ማሳያ፡- ገጽ 36 ‹‹የሰይጣን ጆሮ ይደፈንና ከባለቤቴ ጋር ተፋትተን ንብረት ክፍፍል ውስጥ ብንገባ፣ ባለቤቴ መቀመጫዬን ከራሱ ድርሻ ንብረት ጋር ሳይደምረው አይቀርም….››
6ኛ. ነገረ ሚዲያ እና ክብረ-ነክ ጋዜጠኞች - በድርሰቱ አንዳንድ ሚዲያና የሚዲያ ባለሙያዎች ክፍተት ተቃኝቷል፤ መረንና ለሙያቸው ክብርና ግንዛቤ የሌላቸው ጋዜጠኞች ምን ያክል የሴትዋን መንፈስ እንደሚያስቆጡ ያሳስባል፤ ለምሳሌ፡-
ከገጽ 32-41 ያለውን ውይይት መመልከት ተገቢ ነው።
7ኛ. ነገረ ተጽዕኖ - ድርሰቱ በሴቶች ላይ የሚደርሰውን ተጽዕኖ (በውጭም በአገር ውስጥም) በሚገባ ያስቃኛል፤ የሞራል፣ የአካል፣ የመንፈስ፣ ኢ-ፍትሐዊነት…ወዘተ ጫናዎች በፈረንጅ ሚስቶች ላይ ሲደርሱ እናያለን።
8ኛ. ነገረ ተራ ግምት/wild-guess - የውጭ አገር ብሎም የአገራችን ሰዎች ለፈረንጅ ሚስት ያላቸውን ተራና መናኛ ግምት ከዚህ ድርሰት መገንዘብ ይቻላል፤ የፈረንጅ ሚስት በራስዋ ጥረት እንደማትኖር አድርጎ መሳል አንዱ ክፍተት እንደሆነ በመረጃ አስደግፋ ትሞግታለች።
9ኛ. ነገረ ሙግት/discourse - በዚህ ድርሰት ያልተገባ ንግግርና ተራ ግምት ሲገጥማት ከተሳሳተው ግለሰብ ጋር ቀጥተኛና ግልጽ ውይይት በማድረግ የተሳሳተ ግንዛቤን መቀየር እንደሚቻል ያሳየችበት መጽሐፍ ነው፤ ሴቶች በምክንያታዊነት ላይ ተንተርሰው ክርክርና ሙግት ሲገጥሙ ታስቃኛለች፤ ሴቶችን ማብቃት ነው ይኼ! ለአብነት፡-
ገጽ 74 ላይ ደራሲዋ/ተራኪዋ ከአንድ የአረብ ሰው ጋር ስትሞግት ወላ ስታሳምን እናገኛለን!
10ኛ. ነገረ መሰናሰል እና የፍሰት ወጥነት - ድርሰቱ ከምዕራፍ ምዕራፍ የተያያዘና በቂ መዘርዝሮችን ያቀፈ ነው። በተጨማሪም ምሳሌዎችና ምዕራፎቹ ከዋናው ሀሳብ የማይጋጩ ናቸው፤ ረክቼአለሁ!!
11ኛ. ነገረ ምክረ-ሀሳብ/recommendations - ደራሲዋ በተለያዩ ጊዜያት የገጠሟትን ክስተቶች ወ ገጠመኞች ተንትና ካቀረበች በኋላ፣ ‹ከእጄ ውጪ› ብላ አትገላገልም፤ ለጠቀሰቺው ችግር መፍትሔ ይሆናሉ ብላ ያሰበችውን (ሚዛን የሚደፉ) የምክር ሀሳቦችን ትለግሳለች። እንዲያ ይሻላል!!
መውጪያ፡-
በጥናታዊ ጽሑፍ አንድ የተለመደ አባባል አለ፤ ‹‹Publish or Perish›› ይሉት ብሒል ነው ታዲያ። የምርምር ወላ የድርሰት ሥራዎች ለውጥ እንዲያመጡ ከተቻለ ለኅትመት ማብቃት፤አሊያ ወዲያ መጠቅለል። በአጠቃላይ፣ አንድ ድርሰት ወላ ጥናታዊ ጽሑፍ በተደራሲው ወይም በተጠኚው ላይ ፈጣን አሉታዊ ጫና ማሳደር ከቻለና ትክክለኛውን መንገድና መፍትሄ እንዲመርጥ ካስቻለ ግቡን መቷል ማለት ይቻላል፤ ‹‹የፈረንጅ ሚስት›› በእራሴ ላይ ፈጣን እርምጃ እንድወስድ አድርጎኛል፤ ምናልባት ከዚህ በፊት ለፈረንጅ ሚስቶች ወላ ለሴቶች የነበረኝን ተራና መናኛ ግምት እንድከልስና ትክክለኛውን እሳቤ እንድፈትሽ አስችሎኛል ብዬ ብናገር ከሕሊናዬ አልጋጭም!!   

በኬንያ አንድ ሆስፒታል ውስጥ የተኛ ህፃን እየደነሰች ስታነቃቃ የሚያሳይ አጭር ቪዲዮ በቲክቶክ መልቀቋን ተከትሎ፣ በማህበራዊ ሚዲያ መነጋገሪያ ሆናለች፤ የ22 ዓመቷ የነርሲንግ ተማሪ ሉክሬስያ ሮባይ፡፡
ቪዲዮው በኪታሌ ካንቲ ሪፈራል ሆስፒታል በሥራ ላይ ሳለች የተቀረፀ መሆኑን ተናግራለች- ሮባይ። በሆስፒታሉ ውስጥ ህመምተኞችን እየዞረች ስትጎበኝ አንድ የተከፋና የተደበተ ህፃን ማግኘቷን የምታስረዳው ወጣቷ ነርስ፤ በተወዳጅ የህጻናት ዘፈን እየደነሰች  ልታነቃቃውና ልታስደስተው መወሰኗን ትገልጻለች።
“ታማሚው  እግሩ ላይ ስብራት ደርሶበት ወደ ሆስፒታሉ የገባ ሲሆን የፈራ ይመስል ነበር። ወዲያው ሙዚቃውን ከሞባይል ስልኬ ላይ በማጫወት መደነስ ጀመርኩኝ፤በዚህም ህጻኑ ተነቃቃ። እንደ ነርስ ህመምተኞቼ ደህና መሆናቸውን ማረጋገጥ እንዳለብኝ ይሰማኛል” ብላለች፤ ሮባይ፡፡
ወጣቷ የጤና ባለሙያ  የዘየደችው መላ ሰርቶላታል። ግትር ብሎ ተቀምጦ የነበረው በሽተኛ ህፃን፤ እጆቹንና እግሮቹን ባለበት ሆኖ ማንቀሳቀስ ችሏል፡፡ ፊቱም በፈገግታ ፈክቷል፤ ዕድሜ ለዳንሰኛዋ ነርስ፡፡  
በዚህም አስደማሚ ተግባሯ የአያሌ ኬንያውያንን ልብ አሙቃለች፡፡ ከሁለት ሳምንታት በፊት በቲክቶክ የለቀቀችው ይኼ አጭር ቪዲዮ፤ በአንድ ቀን ውስጥ ብቻ አንድ ሚሊዮን ገደማ ዕይታዎችንና  በመቶዎች የሚቆጠሩ አስተያየቶችን አግኝቶላታል፡፡
ፎለፎሏ ነርስ፤ ዳንስ በጥልቅ ስሜት የምትወደውና በዙሪያዋ ለሚገኙ ሁሉ የተስፋ መልዕክት ለማስተላለፍ የምትጠቀምበት ጥበብ እንደሆነ ትገልጻለች፡፡
“ለዳንስ ጥልቅ ፍቅር አለኝ። አብሮኝ የተፈጠረ ነው። በዚህ ህይወታችን  ድንቅ ነገሮችን የሚያበረታታ ህብረተሰብ ወይም ባህል አካል መሆን ጥሩ ስሜት ይፈጥራል።” ብላለች ሉክሬስያ።
የሉክሬስያ አለቃ የሆነችው ቤቲ ናልያካ፣ እቺ ተማሪ ነርስ በልምምድ ጊዜያቶቿ  ላሳየችው ብቃትና ሰብአዊ  ተግባር አወድሳታለች፡፡
“ሮባይ ጎበዝ ተማሪ ናት። አንድ ስራ ስንሰጣት በቅጡ እንደምታጠናቅቀው እርግጠኞች ነን። ምንጊዜም ፈታኝ ጉዳይ ሲገጥማት ጥያቄ የምትጠይቀውና ከሠራተኞቹ ጋር የምትተባበረው እሷ ናት። ለእርሷ የወደፊቱ የነርሲንግ ሙያ ብሩህ ነው።” ስትል ናልያካ መስክራለች፡፡
ነርስነት የዕድሜ ዘመኗ ጥልቅ ፍላጎት እንደነበር የምትገልጸው ሉክሬስያ፤ ሁልጊዜም ሰዎችን መርዳትና ከስቃያቸው መገላገል ትሻ  እንደነበር ጠቁማለች፡፡
“ሁልጊዜም መስራት የምፈልገው ነገር ነው። ከውስጤ ነው ፈንቅሎ የወጣው፡፡  ከልጅነቴ ጀምሮ የህክምና ባለሙያ ለመሆን እፈልግ ነበር። የታመሙትን መንከባከብ እሻ ነበር። ሌላ ሙያ ፈጽሞ አስቤ አላውቅም…አብሮኝ የተፈጠረ ነው የሚመስለኝ” ብላለች።
ያለ ወላጅ ያደገችው ሉክሬስያ፤የትምህርት ጉዞዋ በብዙ ውጣውረዶች የተሞላ እንደነበር ትገልጻለች፡፡ እዚህ ደረጃም የደረሰችው በነፃ የትምህርት ዕድልና በስፖንሰርሺፕ ነው፡፡
የትራንስ ንዞያ ካንቲ አስተዳደር የቀራትን የአምስት ወር የነርሲንግ ኮርስ ክፍያ ለመሸፈን ቃል የገባላት ሲሆን፤ ትምህርቷን ስታጠናቅቅም ለህመምተኞቿ በፍቅር በደነሰችበት ሆስፒታል ውስጥ እንደሚመድባትም አረጋግጦላታል። በዚህም የ22 ዓመቷ ወጣት ህልም እውን ይሆናል ብሏል፤የኬንያው ሲቲዝን ቴሌቪዥን።

 ከዳግማዊ ምኒልክ ለፕሬዚዳንት ሩዝቬልት የተጻፈ ደብዳቤ

      ሞዓ አንበሳ ዘእምነገደ ይሁዳ ዳግማዊ ምኒልክ ስዩመ እግዚአብሔር፣ ንጉሠ-ነገሥት ዘኢትዮጵያ።
ይድረስ ለክቡር የዩናይትድ እስቴት መንግሥት ፕሬዚዳንት ሮዝቤል።
ሰላም ለእርስዎ ይሁን።
ባለሙሉ ስልጣን ሆኖ ለመጣው መልክተኛዎ ቆንስል ጀነራል እስኪነር የላኩት ደብዳቤ ደርሶኛል። እስካሁን በኔና በርስዎ መንግስት የፍቅር መላላክ አልነበረም እንጂ ከጥንት የሁለታችን አገር ነጋዴዎች እየተመላለሱ ይነግዱ ነበር። በፍቅርና በንግድ ውል ከተስማማን፣ የሁለታችን መንግስት ፍቅራችን እየበረታ ለዘላለም እንዲኖር ተስፋ አለን። ፎቶግራፍዎና ካገርዎ አዲስ የተሰራ ጠበንጃ፣ የጽፈት መኪና ደርሶኛል።
እግዚአብሔር ይስጥልኝ። እኔም አዲስ ስለተጀመረው ፍቅራችን መታሰቢያ ሁለት የዝሆን ጥርስ፣ ሁለት አንበሶች ልኬአለሁ። ይህን ጥቂቱን ስለብዙ አድርገው ይቀበሉኝ። እርስዎንና የዩናይትድ እስቴት መንግሥት ሕዝብን እንዲጠብቅ እግዚአብሔርን እለምናሁ።
ታህሳስ 17 ቀን 1896 ዓመተ ምሕረት አዲስ አበባ ከተማ ተፃፈ።

  - አብን በአካባቢው የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ እንዲታወጅ ጠይቋል
    - ኦፌኮ ለችግሮቹ መባባስ “አብን”ን ተጠያቂ አድርጓል
     
        በኦሮሚያ ክልል በተደጋጋሚ በሚፈጠሩ የፀጥታ ችግሮችና በንፁሃን ላይ በሚደርሱ ጥቃቶች ላይ የኦሮሞ ፌደራላዊ ኮንግረስ (ኦፌኮ) እና የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ (አብን)እርስ በርስ እየተካሰሱ ነው፡፡
አብን  በክልሉ በአማራ ተወላጆች ላይ እየደረሰ ያለውን መጠነ ሰፊ ጥቃት ለማስቆም መንግስት በአካባቢው የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ እንዲያውጅ ጠይቋል። ኦፌኮ በበኩሉ፤ በአካባቢው ለሚፈጠሩ ችሮች መባባስ ተጠያቂው አብን ነው ብሏል፡፡
በክልሉ የተለያዩ አካባቢዎች በተደጋጋሚ በአማራ ተወላጆች ላይ እየተፈጸመ ላለው ጥቃት ኦፌኮ እና ኦነግን ተጠያቂ ያደረገው የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ፤ በንፁሃን ላይ እየደረሰ ያለውን መጠነ ሰፊ ጥቃት ለማስቆም መንግስት የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ እንዲያውጅና የመከላከያ ሠራዊቱን በስፍራው እንዲያሰማራ ጠይቋል።
በኦሮሚያ ክልል በምዕራብ ወለጋ ዞን ኪራሙ ወረዳ፣የክልሉ ልዩ ኃይልና ፖሊስ ጭምር በጥቃቱ ይሳተፋሉ ያለው አብን፤ መንግስት ለችግሩ አፋጣኝ መፍትሄ ሊሰጥ ይገባል ብሏል።
በተለይ ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ በኦሮሚያ ክልል አንዳንድ አካባቢዎች፣ በንፁሃን የአማራ ተወላጆች ላይ እየተፈጸመ ያለው ጥቃት ተባብሶ መቀጠሉንና ለዚህም የኦሮሞ ፖለቲካ ፓርቲ አመራሮች ሚና ከፍተኛ መሆኑን የአብን ሥራ አስፈጻሚ አባልና የብሔራዊ ጽህፈት ቤቱ ሃላፊ ዶ/ር ቴዎድሮስ ተክለማሪያምን ጠቅሶ ዶቼቬሌ ዘግቧል።
 ውንጀላውን የሚቃወመው ኦፌኮ በበኩሉ፤ በኦሮሚያ ክልል አንዳንድ አካባቢዎች እያጋጠሙ ላሉት የፀጥታ ችግሮች አብንን ተጠያቂ አድርጓል፡፡ “በአገሪቱ ውስጥ ሁልጊዜ ግጭት እንዲፈጠር የሚቀሰቅሱት የአብን አባላቶች ናቸው፤ ኦፌኮ ጦርነትን አይፈልግም።” ብሏል ፓርቲው በመግለጫው፡፡
“ኦፌኮ የሰሜኑን ጦርነት ባወገዘበት ወቅት አብኖች በጦርነቱ ተካፍለዋል፤ ህገ-መንግስቱ እንዲፈርስም ይፈልጋሉ። ይህ ደግሞ በአገሪቱ ግጭቱ እንዲባባስና እንዲቀጥል ያላቸውን ፍላጎት የሚያመላክት ነው” ሲልም አክሏል፤ ፓርቲው፡፡
አሁን በአካባቢው የተፈጠረውን ቀውስ ለማስቆም የኦሮሚያና የአማራ ክልል መንግስታትና ሁሉም በኦሮሞና በአማራ ስም የተደራጁ የፖለቲካ ድርጅቶች ሃላፊነት አለባቸው ያሉት ዶ/ር ቴዎድሮስ፤ ችግሩን በዘላቂነት ለማስቆም በትጋት መሥራት ይጠበቅባቸዋል ብለዋል።
ኦፌኮ በበኩሉ፤ በዚህ ዘመን ጠመንጃ ይዞ መገዳደል ተገቢ ባለመሆኑ ችግሮቻችን በጠረጴዛ ዙሪያ መፍታት ይኖርብናል ሲል አሳስቧል።
በሌላ በኩል፤ከኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት ጋር ቃለምልልስ ያደረገው  ታዋቂው አትሌት ፈይሳ ሌሊሳ፣ ሸኔ ሕዝብን እየገደለና እየዘረፈ የራሱን ምቾት ለመጠበቅ የሚንቀሳቀስ የዘራፊ ስብስብ ነው ሲል  ተናገረ።
“ሸኔ እንደ ሀገር በህዝብ ላይ ያደረሰው ተጽእኖ ከባድ ቢሆንም፤ በኦሮሞ ሕዝብ ላይ በተለይ በኦሮሞ አርሶ አደር ላይ የሚፈጽመው ዘግናኝ ግፍ ደግሞ ለመናገር እንኳ የሚከብድ ነው።” ብሏል፤አትሌቱ፡፡
የሕዝቡ ሰቆቃ እንዲያበቃ የሸኔ ጉዳይ ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ መቋጫ እንዲያገኝ በቁርጠኝነት መስራት እንደሚገባም  አትሌቱ ጠቁሟል።
ቀደም ሲል የቡድኑ እንቅስቃሴና ግፉ በተወሰኑ አካባቢዎች ብቻ ነበር ያለው አትሌት ፈይሳ፤ አሁን ላይ ግን ግፉም እንቅስቃሴውም በጣም ስለሰፋ ለጉዳዩ ተገቢ ትኩረት ካልተሰጠ መዘዙ ከአሁኑ የከፋ ይሆናል ብሏል።
በመንግስት መዋቅር ውስጥ ያሉ አመለካከቶች ሸኔን መስመር ለማስያዝ የሚደረገውን እንቅስቃሴ ውስብስብ እንደሚያደርጉት የጠቆመው አትሌቱ፤ ሸኔን ለመዋጋት ባለው ጠንካራ አቋም ምክንያት በመንግስት መዋቅር ውስጥ ባሉ አንዳንድ አካላት ጫና እንደሚደርስበትም አልሸሸገም።

  ከሽንብራ ዱቄትና ከተለያዩ የምግብ ግብአቶች የሚዘጋጅ ብስኩት መመረት ጀመረ

       በአገራችን የመቀንጨር አደጋ 37 በመቶ የደረሰ ምጣኔ ያለው ሲሆን ችግሩ በስፋት የሚታየው ዕድሜያቸው ከአምስት አመት በታች በሆኑ ህጻናት ላይ እንደሆነ ተገለፀ። ይህ የተገለጸው ለህጻናት አካላዊና አዕምሮአዊ ዕድገት ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያደርጋል የተባለና ከሽንብራ ዱቄትና ከተለያዩ የምግብ ግብአቶች የሚዘጋጅ ብስኩት መመረት መጀመሩ ይፋ በተደረገበት መርሃግብር  ላይ ነው።
መሰረቱን በዴንማርክ ያደረገውና በልማትና እርዳታ ላይ አተኩሮ በአገራችን በአማራ፣ በኦሮሚያ፣ በአፋርና በጋምቤላ ክልሎች ውስጥ በስፋት የሚንቀሳቀሰው “Dan Church Aid (DCA)” ህፃናትና እናቶች ላይ ትኩረት ባደረገውና “Sustianable Food partnership for better Nutrition through inclusive value chain in Ethiopia (SFP)” በተሰኘው ፕሮጀክቱ፣ በሞያ የምግብ ኮምፕሌክስ መመረት የጀመረው ሰኒ ብስኩት፤ ህፃናትን ለመቀንጨር ችግር የሚዳርጋቸውን የተመጣጠነ ምግብ እጥረት ለመቅረፍ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያደርጋል ተብሏል።
ይህ ለህጻናት እድገት አስፈላጊ በሆኑ የምግብ ግብዓቶች ተመርቶ የቀረበው ብስኩት፤ በአገራችን በተለይም ችግሩ ባለባቸው አካባቢዎች ላይ በስፋት ለማዳረስ ጥረት እንደሚደረግም በዚሁ ዝግጅት ላይ ተገልጿል።

 በቴሌብር ለመፈጸም የሚያስችል አሰራር ተግባራዊ አደረጉ

        ኢትዮ ቴሌኮም እና ሲኔት ሶፍትዌር ቴክኖሎጂ፣ የሲኔት ሶፍትዌር ተጠቃሚ አጋሮች ደንበኞቻቸው የአገልግሎትና የግብይት ክፍያቸውን በቴሌብር አማካኝነት ለመፈጸም የሚያስችላቸውን አሰራር ከትላንት በስቲያ ሐሙስ ተግባራዊ አደረጉ::
 ይህም አሰራር ቴሌብርንና ሲኔት ሶፍትዌርን በማስተሳሰር፣ የሲኔት ሶፍትዌር ተጠቃሚ አጋሮች ደንበኞቻቸው ግብይት ሲያከናውኑ፣ ቴሌብርን ተጠቅመው፣ ክፍያቸውን እንዲፈጽሙ ያስችላቸዋል ተብሏል፡፡
በተለይም ይህ አሰራር የሲኔት ሶፍትዌርን በመጠቀም አገልግሎት የሚሰጡ ሆስፒታሎች፣ ፋርማሲዎች፣ ሆቴሎች፣ ሬስቶራንቶች፣ ካፌዎች፣ ሱፐር ማርኬቶች፣ የመዝናኛና የመስተንግዶ አገልግሎት የሚሰጡ ድርጅቶች እንዲሁም ሌሎች መሰል ተቋማት፣ ደንበኞቻቸው ቴሌብርን በመጠቀም፣ በቀላሉ የተለያዩ የአገልግሎትና የግብይት ክፍያዎቻቸውን እንዲያከናወኑ እንደሚረዳቸው ተጠቁሟል፡፡
በዚህም መሰረት ደንበኞች ለአገልግሎት ወይም የግብይት ክፍያዎችን ለመፈጸም የአገልግሎት ሰጪውን ተቋም/ድርጅት ኪው አር ኮድ (QR code) በማንሳት (scan) እንዲሁም በቅድሚያ ክፍያቸውን በቴሌብር እንደሚከፍሉ በማሳወቅ፣ በሞባይል ስልካቸው በሚደርሳቸው የክፍያ የሚስጥር ቁጥር፣ ለሂሳብ ባለሙያው/ዋ በመናገር ክፍያቸውን በቴሌብር መተግበሪያ ወይም አጭር ቁጥር (USSD) ሲፈጽሙ፣ ከ127 የክፍያ ማረጋገጫ አጭር የጽሁፍ መልዕክት የሚደርሳቸው ይሆናል፡፡
ኢትዮ ቴሌኮም  በቴሌብር አገልግሎት እስከ አሁን ድረስ 25.85 ሚሊዮን ደንበኞችን፣ 101 ዋና ወኪሎችን  (Master Agents) ፣ 87 ሺህ ወኪሎችን፣ 23 ሺህ ነጋዴዎችን /Merchants/ያፈራ  ሲሆን፤ ከ153 ቢሊዮን ብር በላይ ግብይት ማስተናገዱ ታውቋል፡፡
 በተጨማሪም ከ17 ባንኮች ጋር ትስስር  በማድረግ፣  ከባንክ ወደ ቴሌብር ገንዘብ ማስተላለፍ የተቻለ ሲሆን፣ ከ14 ባንኮች ጋር ደግሞ ከቴሌብር ወደ ባንክ የገንዘብ ዝውውር እየተደረገ ይገኛል፡፡ በሌላ በኩል፤ ከበርካታ አገልግሎት ሰጪ ተቋማትና ድርጅቶች ጋር ስምምነት በማድረግ የአገልግሎት አሰጣጥና የክፍያ ስርአታቸውን በማቀላጠፍ ለተቋማቱም ሆነ ለደንበኞቻቸው እፎይታን ማጎናጸፉን ይገልጻል፡፡

 የቀድሞው ጠ/ሚ መለስ የዩኒቨርስቲውን ፕሮጀክት ቢፈልገውም ዕቅዱ ከሽፎበታል

       ዕድሜ ዘመናቸውን በጥናትና ምርምር ውስጥ ያሳለፉት ፕሮፌሰር አበበ ዘገየ፤ የአገር ውስጥ ዩኒቨርስቲዎችን ጨምሮ በተለያዩ የውጭ አገር ዩኒቨርስቲዎች በመምህርነት አገልግለዋል። የእንግሊዙ ኦክስፎርድና የደቡብ አፍሪካው ዩኒቨርስቲ ይጠቀሳሉ። በአዲስ አበባ ቤላ አካባቢ ነው የተወለዱት፡፡ በ1953ቱ የእነግርማሜ ነዋይና መንግስቱ ነዋይ የመፈንቅለ መንግስት ሙከራ ላይ የተሳተፉት የሻለቃ ዘገዬ የምሩ ልጅ ናቸው - ፕሮፌሰሩ። የአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ ናፍቆት ዮሴፍ በህይወታቸውና ሙያቸው ዙሪያ ስለምርምር ሥራዎቻቸው ስላቋቋሙት ዩኒቨርስቲ እና ተያያዥ ጉዳዮች ዙሪያ ከፕ/ር አበበ ዘገየ የምሩ ጋር ተከታዩን ቃለ ምልልስ አድርጋለች፡፡

          እርሶ የተወለዱበት፤ ያደጉበትና የተማሩበት ሥፍራ የተለያየ  ነው፡፡ ይህ በአባትዎ የስራ ባህርይ ሳቢያ  የመጣ ይመስለኛል፡፡ እስኪ ያጫውቱኝ?
እውነት ነው፡፡ አባቴ የክቡር ዘበኛ ወታደር ነበር፡፡ ከጣሊያን ጦርነት በኋላ የመጀመሪያው ኮርስ ተመራቂ ነበር፡፡ በወቅቱ ከታወቁት ኮ/ል ደመቀ የተባሉ የኢንተለጀንስ ሰውና ከሌሎችም ጋር ነበር አባቴ፡፡ ኮሪያም ዘምቷል፡፡ ሚሊተሪ አካዳሚን ጨርሶ እንደተመረቀ የክቡር ዘበኛ ሆኖ ብዙ  ሰርቷል፡፡ አሜሪካን ሀገር ለትምህርትም ሄዶ የሜካኒካልና የትራንስፖርቴሽን ዘርፍ ትምህርት ተምሮ ከመጣ በኋላ የሜካኒካልና የትራንስፖርቴሽን ዲቪዥን ሀላፊም ነበር፡፡ ሜሪላንድ ነው ተምሮ የመጣው፡፡
በተለያዩ ቦታዎች እየተዟዟሩ መኖር የጀመሩት አባትዎ ሻለቃ ዘገዬ የምሩ በ1953ቱ መፈንቅለ መንግስት ሙከራ ተሳትፈው ከከሸፈ በኋላ ይመስለኛል…?
ልክ ነው! በ1953 የመፈንቅለ መንግስት ሙከራ ላይ ከተሳተፉት ውስጥ አንዱ ነበር። በእርግጥ ዋና ጠንሳሹ ግርማሜ ነዋይ ነበር፡፡ የሆነ ሆኖ አባቴም ተሳተፈ፡፡ ግን አልተሳካም። አባቴን ለምን ተሳተፍክ ብለሽ ብትጠይቂው ሙያዊ ዝርዝር ይሰጥሻል፡፡ “አገሬም ነው ፤ወታደርም ነኝ፡፡ አገሬን የሚረዳት ከሆነ አደርገዋለሁ” አለ፡፡ ግን ከሸፈ፡፡ አባቴ እጁን ሰጠ፡፡ አንድ ዓመት ከታሰረ በኋላ በግዞት ሸኖ ተላከና ለሁለት ዓመት ቆየ፡፡
እዚህ ላይ ግን መፈንቅለ መንግስቱ ለምን ከሸፈ ምን ነበር ያከሸፈው?
ጥሩ! መፈንቅለ መንግስቱን የጠነሰሱትና ያቀዱት ጥቂት ሰዎች ናቸው፡፡ ብዙዎች አልተሳተፉበትም፡፡ በደንብም አላቀዱትም ነበር፡፡ የመንፈቅለ መንግስት ሙከራው መክሸፍ ዋናው ምክንያት ይሄ ነው፡፡ ጥቂት ሰዎች ናቸው የሚያውቁት። ግርማሜ ንዋይ፤ መንግስቱ ንዋይ፤ ኮ/ል ደመቀና ጥቂት ሌሎች ሰዎች። በዚህ ምክንያት ነው የከሸፈው፡፡
በእርግጥ መፈንቅለ መንግስቱን ሲጠነስሱ ለሀገር በመቆርቆር እንጂ ስልጣን ፍለጋ ወይም ለራስ ጥቅም በማሰብ አልነበረም፡፡ በዛን ወቅት ብዙ የአፍሪካ ሀገራት ነፃ እየወጡ፤ በኢኮኖሚ እያደጉና ብዙ ሥራ እየሰሩ ነበር፡፡ ኢትዮጵያ ወደ ኋላ ቀርታለች፤ መለወጥ አለባት ብለው ነው መፈንቅለ መንግስቱን የሞከሩት፡፡ ቢሳካላቸው ኖሮ ሀሳባቸው ኮንስቲቲዩሽናል ሞናርኪ ለመፍጠር እንጂ ሚሊታሪ ዲክታተርሽፕ አልነበረም፡፡
በወቅቱ እኛ ልጆች ነን፤ ሁለት ታላላቆቼ እንጂ እኛ ትምህርትም አልጀመርንም። አምስት ነበርን፡፡ ያኔ የግዞት ቦታ ምረጥ ተባለ። ያን ጊዜ አይገባኝም፤ ግዞት ምረጥ መባሉ፡፡ አየሽ ዘገየ ያኔ አንድ ሰው አልነበረም፡፡ ቤተሰብ አለው አያቶቼ ዘመድ አዝማድ አለ። የኢትዮጵያ ቤተሰብ ሰፊ ነው፡፡ ግዞት ስትላኪ ቤተሰቤን እንዴት ነው የማስተዳድረው ብለሽ ታሰላስያለሽ፡፡ ስለዚህ አባቴ በግዞት እያለ ቤተሰቡን ለማስተዳደር ግብርና ጀመረ። በዚያ ነው ቤተሰቡን ያስተዳደረው፡፡
የግዞት ኑሮ ከሌላው ማህበረሰብ ኑሮ በምን ነበር የሚለየው?
በግዞት አንድ ቦታ ተልከሽ ስትኖሪ፣ ሁልጊዜ ጠዋት ጠዋት ከሰኞ እስከ እሁድ ፖሊስ ጣቢያ እየሄድሽ ትፈርሚያለሽ፡፡ አባቴም ለሁለት ዓመት ይህንን ያደርግ ነበር፡፡
እዚያ ቦታ ላይ መኖራቸውን ለማረጋገጥ ነው ሁሌ እየሄዱ የሚፈርሙት?
አዎ! ከዚያ ቦታ ዞር ብለሽ እንዳትሄጂ፤ መኖርሽን ከሰኞ እስከ እሁድ ፖሊስ ጣቢያ እየሄድሽ ማረጋገጥ አለብሽ፡፡
ከዚያስ?
ከዚያ ምህረት ተባለና ከሁለት ዓመት የግዞት ኑሮ በኋላ ወደ አዲስ አበባ ተመለስን። ምህረት ሲደረግ ምህረት የምትባል እህቴ ተወለደች፡፡ እንደምታውቂው የኢትዮጵያ ሥም አብዛኛው በምክንያት የሚሰየም ነው፡፡ ለምሳሌ ዘውድነሽ ብሎ እህቴን ሲሰይም፤ ተሹሞ ሻለቃ ሆኖ አሜሪካ ተምሮ ጥሩ ደረጃ በደረሰበት ጊዜ ነው፡፡ ከእስርና ከግዞት በኋላ ለመጀመሪያ ጊዜ ደህና ሥራ ያገኘው በወሎ ጠቅላይ ግዛት የሆስፒታሎች ሀላፊ ሆኖ ወሎ በተላከ ጊዜ ነው። በነገራችን ላይ እኔ ተስፉና ዘውድነሽ አባታችን ግዞት ሲላክ አብረን ሄድን፡፡ ምክንያቱም ሁለቱ የእኔ ታላላቆች በእምነትና ዮናስ ትምህርት ጀምረው ስለነበር ትምህርታቸው እንዳይቋረጥ አጎናፍር የምሩ የተባሉ ቀበና ይኖሩ የነበሩ አጎታችን ጋር ቀሩ፡፡ ምክንያቱም ያኔ ሸኖ ት/ቤት የለም ነበር፡፡ ከዚያ በኋላ ደሴ ሄደን እኔ አንደኛ ክፍል ገባሁ። ታላቅ ወንድሜ ወ/ሮ ስህን ት/ቤት ገባ፡፡ ያን ጊዜ ታዲያ የመጀመሪያው ረሃብ ገባ፡፡ ከፍተኛ ረሀብ ነበር የተከሰተው፡፡
“ክፉ ቀን” እየተባለ የሚጠራው ነው?
እሱ በአፄ ምኒሊክ ጊዜ የነበረው ነው፡፡ ይሄኛው አብዮቱ ከመፈንዳቱ በፊት በአፄ ሀይለ ስላሴ ጊዜ የተከሰተው ነው፡፡ በዚህ በረሃብ ምክንያት አባቴ በየአካባቢው ይዞር ነበር፡፡ ያኔ ወሎ በጣም ትልቅ ነበር፤ እስከ አሰብ ደረስ ነበር ድንበሩ፡፡ ወሎ በስፋት ከሀረር ቀጥሎ ሁለተኛ ነበር፡፡ ያን ጊዜ ከአባቴ ጋር አልፎ አልፎ እዞር ነበር፡፡ በወቅቱ አባቴ ዋናው ሰራው “አስፋው ወሰን  ሆስፒታል    ነበር፡፡ ታላቅ ወንድሜ ዶክተር እንዲሆን ተፅዕኖ ያደረበትም አባቴ ሆስፒታል ይመራ በነበረበት ወቅት 8ኛ ክፍል ሆኖ ሆስፒታል እየሄደ ያስተረጉም ስለነበር ነው። በዚያን ጊዜ በሆስፒታሉ ነጮች አስተማሪዎች ነበሩ፡፡ አሜሪካኖች የቡልጋሪያ ዜጎችና ሌሎችም ነበሩ። ለእነሱ የትርጉም ስራ እየሰራ ሁሉን እያየ አደገና በኋላ  ዶክተር ሆነ። ታላቄ ነው ዮናስ ዘገዬ ይባላል፡፡ የህክምና ዶክተር ነው። ደሴም ብዙ ሰርቷል። ጥቁር አንበሳ ሆስፒታልም እንዲሁ። የአእምሮ ህክምና ላይ ነው ያተኮረው። ከውጭ በየጊዜው እየመጣ የነፃ ህክምና ይሰጣል፡፡
የሆነ ሆኖ ያንጊዜ ለእኔ ጥሩ ወቅት ነበር። አባቴ ከእስርና ግዞት ወጥቶ ጥሩ ስራ አግኝቶ የቤተሰቡን ህወት የቀየረበት ነው፡፡ ከደሴ ተመልሰን እኔ ኮከበ ፅባህ ገባሁና ተማርኩኝ። ከዚያ የሀይስኩል ትምህርቴን ተፈሪ መኮንን ተማርኩኝ፡፡ ያኔ የተማሪ እንቅስቃሴ ነበር። ተማሪው በተለይ የኛ ታላላቆች የዩኒቨርስቲ ተማሪዎች ሆይ ሆይ ይሉ ነበር። እኛ ዩኒቨርስቲ  ባንገባም ተፈሪ መኮንን ስለምንማር ሁሉንም እናይ ነበር፡፡ ከ11ኛ ወደ 12ኛ ክፍል ሳልፍ (እ.ኤ.አ 1973 ማለት ነው) ነፃ የትምህርት እድል አግኝቼ አሜሪካ ሄድኩ፤ ሀይለኩል እዚያ ጨረስኩኝ፡፡
አብዮቱ ሳይፈነዳ ነዋ ከሀገር የወጡት?  
አዎ አብዮቱ ሳይፈነዳ ነው የወጣሁት። በዚህ እድለኛ ነኝ እላለሁ፡፡ ምክንያቱም የኔ ጓደኞች አብዛኛዎቹ አልቀዋል፡፡ በዚያን ጊዜ አባቴ አንድ የገባው ነገር ነበር፡፡ ያ ነገር ምን መሰለሽ … ያቺ የ1953ቷ መፈንቅለ መንግስት መጀመሯ ነው እንጂ ማለቋ እንዳልነበር ነው የተገነዘበው፡፡ ሁላችንንም አሸሸንና እንድንማር አደረገ፡፡
እርስዎ ምን አጠኑ?
ያጠናሁት ሶስዮሎጂ ኢኮኖሚክስና ፊሎዞፊ ነው፡፡ ከዚያ በኋላ እንደገና እንግሊዝ ሀገር ሄድኩና ነፃ የትምህርት ዕድል አግኝቼ በኦክስፎርድ ዩኒቨርሲ ለ4 ዐመት ተማርኩኝ። እዚያም የተማርኩት ሶስዮሎጂ ነው። እዚያ የአካዳሚክ ስራ ጀመርኩኝ ሌላ ስራ ሰርቼ አላውቅም፡፡ እ.ኤ.አ ከ1986 ጀምሮ የአካዳሚክ ስራ ውስጥ ነው ያለሁት፡፡
ከኦክስፎርድ ጀምሮ በአሜሪካና በደቡብ አፍሪካ እንዳስተማሩ ሰምቻለሁ። እስኪ ያብራሩልኝ?
ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ለትንሽ ጊዜ ሰርቻለሁ። ከዚያ በኋላ ወሪክ የሚባል አስተማርኩ። ቀጥሎ ካሊፎርኒያ ፕሮፌሰር ሆኜ ሄጄ ካሊፎርኒያ ዩኒቨርሲቲ አስተምሬያለሁ፡፡ ሶስት ልጆች አሉኝ አብረውኝ ሲዞሩ ነው የኖሩት። አሁን ትልልቅ ሆነዋል፡፡ እኔ ሁልጊዜ ኢትዮጵያና አፍሪካ ላይ ነው ስሜት ያለኝ፡፡ በፈረንጆቹ 80ዎቹ ተነስቼ ልመጣ ነበር፡፡ በፈረንጆቹ 80ዎቹ ማለት የደርግ ጊዜ ስለነበር አባቴ “አይሆንም ከዚህ ከሄድክ ሁለት ሳምንት አትኖርም” ብሎ እምቢ አለኝና ቀረሁኝ፡፡ እንግሊዝ እያለሁ ፀረ አፓርታይድና ናሚቢያን ኢንዲፔንደንስ ላይ ብዙ እሰራ ነበር። እ.ኤ.አ በ1996 ማንዴላ ሲፈታ የማውቃቸው ሰዎች ጠሩኝና ደቡብ አፍሪካ ለኢንተርቪው ሄድኩኝ፡፡ ብቻ ለ15 ዓመታት ያህል በዩኒቨርሲቲ ኦፍ ሳውዝ አፍሪካ እና ኤች ኤስ አርሲ የሚባል ተቋም ሰርቻለሁ፡፡ በዚያን ጊዜ ዋናው አላማችን የአፓርታይድ ቅኝ ግዛት ያጠቃውን ሀገር እንዴት ነው የምንለውጠው የሚል ነው፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ ብዙ ሰርተናል፡፡
ቃሊቲ አካባቢ የሚገኘውን ዩኒቨርሲቲ አፍ ሳውዝ አፍሪካ (UNISA)ን እንዴት ነው ያቋቋሙት?
ደቡብ አፍሪካ እየሰራን ስለኢትዮጵያም በደንብ እናስብ ነበር፡፡ ከዚያ ዳኒ ፒቲያና የሚባል ጎበዝ ቻንስለር ነበረ፡፡ አለቃዬም ነበር። እናም አዲስ አበባ ካምፓስ እንከፍታለን ብለን ሃሳብ አቀረብን። እኔ ነበርኩ ፕሮጀክቱን ይዤ የመጣሁት። ከዚያ ድርድር ጀመርን፡፡ ስንጀምር በርካታ ችግር ነበረብን፡፡ አንደኛው በራሳችን በኩል ያለ ችግር ነበር፡፡
ምን አይነት ችግር?
የራሳችን የዩኒሳ ችግር ነበር፡፡ ምን መሰለሽ? ዚምባቡዌ ውስጥ ብዙ ተማሪዎች ነበሩን፡፡ ዚዝምባብዌ በዶላር ነበር የሚከፍሉን፡፡ ሀገሪቱ ተበጠበጠችና ዜሮ ገባ፡፡ እዚህስ መጥተን ገንዘቡን ምንድነው የምናደርገው የሚለው ነበር አንዱ ችግራችን፡፡ ይሁን እንጂ ይሄ ፕሮጀክት በተለየ ሁኔታ የመለስ ዜናዊ ፕሮጀክት ነበር ማለት ይቻላል፡፡
እንዴት ማለት ነው?
መለስ ይህን ፕሮጀክት በጣም ፈልጎታል። ለምን ካልሽኝ… የራሱን ሰዎች አስገብቶ ለማሰልጠን፡፡ እሺ ብለን መጣን። እንዳልኩሽ ሪፖርት የፃፍኩት እኔ ነበርኩ፡፡ እናም በዚህ ፕሮጀክት አራት ዋና ዋና ችግሮች ነበሩብን። የመጀመሪያው የዶላር ጉዳይ ነው። ምክንያቱም በብር ምንም አናደርገውም። ሂልተን በዚሁ ጉዳይ ትልቅ ኮንፍረንስ አዘጋጅተን ነበር- ለማስተማር፡፡ ከዚያ መለስ ጠራን። የዶላሩን ጉዳይ በተመለከተ ተማሪዎቹ ወይም ዩኒቨርሲቲው በአዋሽ ባንክ ይክፈሉና ከዚያ በዶላር ታወጣላችሁ ተባልን። ይሄኛው ጉዳይ መፍትሄ አገኘ፡፡ በአንድ ስብሰባ አለቀ፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ካዘዙ ችግር በአንዴ ይፈታል፡፡ ምክንያቱም ራሱ ይሄ ፐሮጀክት እንዲሳካ የፈለገበት ምክንያት ነበረውና እሱን እንመጣበታለን፡፡
ሁለተኛው የማስተማሪያ ቦታ አልነበረንም። አሁን ዩኒቨርሲቲው ያለበት ቃሊቲ ያለው ኮምፓውንድ በደርግ ጊዜ ባንክ የሰራው ነው። እና እነመለስ ቀምተው ይዘውት ነበር፡፡ ከዚህ ቦታ የተወሰነውን ክፍል ሰጡን፣ ይሄም ችግር ተቀረፈ፡፡ ሶስተኛው የኢንተርኔት ጉዳይ ነው፡፡ ይሄ እንግዲህ እ.ኤ.አ በ1990ዎቹ መጨረሻ ነው፡፡ ኢንተርኔት በጣም ያስፈልገና። እንዴት እናድርግ አልን፡፡ እሱ ምንም ችግር የለውም፤ እንደ ዲፕሎማቲክ ማህበረሰብ የራሳችሁ ሳተላይት እንዲኖራችሁ እንፈቅዳለን፤ አዘጋጁ ተባልን። ልክ እንደነ ኢሲኤና የመሳሰሉት ማለት ነው ያኔ ኢንተርኔት የለም ነበር ሳተላይት ተፈቀደልን። ይሄም ተፈታ፡፡ አራተኛው ችግራችን የጉምሩክ ጉዳይ ነበር። በዚህ ዘርፍ ያለውን አንድ ሀላፊ ጠራና መፅሀፍት ኮምፒዩተሮችና ለመማር ማስተማር የሚያስፈልጉ ነገሮችን ያለችግር እንድናስገባ ነገረልን፡፡ ይሄም ችግር በቀላሉ ተፈታ፡፡ እንደምታውቂው ጉምሩክ አካባቢ ብዙ ጣጣ አለው፡፡ እነዚህን አራት ዋና ዋና ችግሮች እዚያ ቁጭ ባልንበት በአንድ ሰዓት ስብሰባ ውስጥ ፈታልን፡፡ እኔ በስብሰባው ላይ እንዲያውም አልተገኘሁም። ሳውዝ አፍሪካዎቹም ለአገርህ ነው የምታደላው ሲሉ፤ በዚህ በኩል ያሉት እንዲሁ አንዳንድ ነገር ይሉ ስለነበር ስብሰባውን መከታተል አልፈለግሁም። ችግሩ በቀላሉ እንደሚፈታ አውቅ ነበርና፡፡ በኔ ጥናት መሰረት በሁለት ዓመት ውስጥ ነበር ስራ እንጀምራለን ብዬ ሪፖርት ያቀረብኩት በ6ወር ጀምሩ ተባልን፡፡
ከዚያ በኋላ ለመጀመሪያ ጊዜ እኔና 7 አስተማሪዎቸ 8 ሆነን መጣን ከደቡብ አፍሪካ፡፡ በመጀመሪያ የተላክነው ሜክሲኮ አደባባይ ፊት ለፊት ወደ ሚገኘው ፌደራል ፖሊስ መስሪያ ቤት ነው፡፡ ለምን መለስ ፖሊሲዎቹ እንዲማሩለትና ዕውቅና ማረጋገጫ እንዲያገኙለት ይፈልግ ነበር፡፡ እነሱ ያልገባቸው ምን መሰለሽ? የምንሰጣቸውን ኮርሶች በሙሉ የምንሰጠው በመግቢያ ፈተና ነው፡፡ ይህን አልፈሽ ከተማርሽ ደግሞ በመጨረሻ ብቁ መሆንሽንና ያለመሆንሽን የምንፈትነውና የምናሳውቀው እኛ ሳንሆን የውጭ ፈታኝ (ኤክስተርናል ኤግዛማይነር) ነው። እኛ ይሄኛው ይሄኛው ብቁ ነው ብለን ስናቀርብ፤ የውጪው ፈታኝ ይመለከትና ይወስናል፡፡
ከዚያ ሊሰለጥኑ የመግቢያ ፈተና የፈተንናቸው ፖሊሶች በሙሉ ወደቁ፡፡ እኔ ይህንን አወቅሁና ወጣሁ፡፡ ምክንያቱም ገና ከጫካ ነዋ የመጡት፡፡ ኡኡ… አሉ፡፡ እኔንም ሲፈልጉኝ አጡኝ፡፡ ወደ ደቡብ አፍሪካ ተመለስኩ፡፡ እንግዲህ ያኔ ይሄ ተፈጠረ፡፡  እነሱ ሀሳባቸው፤ መለስም ችግሩን ቶሎ ቶሎ የፈታው፤ የራሱን ካድሬዎች ለማሰልጠን ነበር፤ አልሆነም በሙሉ ወደቁባቸው፡፡
ከዚያስ ምን ሆነ?
ከዚያማ የያኔው የትምህርት ሚኒስቴር ሚኒስትር የነበረው የአሁኑ ምክትል ጠቅላይ ሚኒስትርና የውጪ ጉዳይ ሚኒስትር ደመቀ መኮንን ነበርና፤ ነገሮች ቀስ በቀስ እየተስተካከሉ መጥተው፤ ለሌሎች የሀገር ልጆች የመማር እድል ከፈተ፡፡ እኛም እውቀት ሳይኖራቸው ካድሬ ስለሆኑ ዝም ብለን ዲግሪ አንሰጥም ማለታችን አሁንም ያስደሰተናል፡፡ ሌሎች የመግቢያ ፈተናውን በብቃት ያለፉ ኢትዮጵያዊያን ተምረው ፒኤችዲ የጨረሱ ሁሉ አሉ፡፡ ለምሳሌ ዶ/ር ደመቀ የተባለ ሰው በእንግሊዝኛ ፒኤችዲውን አግኝቶ በደብረማርቆስ ዩንቨርሲቲ ያስተምራል፡፡ ብቻ ለካድሬዎቹ የታሰበው ዩኒቨርሲቲ በርካታ ብቃት ያላቸው ኢትዮጵያዊያን እንዲማሩበትና እንዲወጡበት ሆነ፡፡ ይሄ በጣም ነው የሚያስደስተኝ፡፡
በሌላ በኩል ብዙ ኢትዮጵያዊያን ወደ ውጭ አገር ሄደው እንዲማሩም ምክንያት እንደነበሩ  ይነገራል…?
ያው እንግዲህ እድሉ ሲገኝ ለሀገርሽ ምንም ብታደርጊ አትረኪም፡፡ እኔ እንግዲህ በውጪ ዩኒቨርሲቲዎች ከሰራሁ በኋላ ብቅ እልም እያልኩም ቢሆን ኢትዮጵያ ውስጥ ለ15 ዓመታት ሰርቻለሁ፡፡ ለምሳሌ ወሎ ዩኒቨርሲቲ አካዳሚክ ቫይስ ፕሬዚዳንት ሆኜ ሰርቻለሁ፤ ወልዲያ ዩኒቨርሲቲም አገልግያለሁ ሌላም ሌላም ቦታ። የእኔ እሳቤ ምንድን ነው… በተለይ በእኛ እድሜ ያሉ ሁሉም የኢትዮጵያ አስተማሪዎች እኩል ናቸው እላለሁ፡፡ እንዴት ካልሽኝ… ቀድሞ በነበሩት ስድስት ዩኒቨርሲቲዎች የተማሩ ናቸው። አዲስ አበባ፤ ጅማ፤ ባህር ዳር፤ መቀሌ፤ ጎንደር፤ አርባ ምንጭ ዩኒቨርሲቲዎች የተማሩ ስለሆኑ ሁሉም እኩል ናቸው እላለሁ፡፡ እና እኔ ሳውዝ አፍሪካ ብዙዎችን አስተምሬያለሁ። እና እኔ ያስተማርኳት ልጅ ትምህርቷን ጨርሳ “ሄድ ኦፍ ፋውንዴሽን” ሆናለች፤ እናም ፃፈችልኝ። ደቡብ አፍሪካ ዩኒቨርስቲ ውስጥ 75 ነፃ የትምህርት ዕድሎች ሰላሉ ኖሚኔት አድርግ አለችኝ፡፡ ከወሎ ዩኒቨርሲቲ መምህራንና ከመምህር አካለወልድ ት/ቤት አንድ በድምሩ ሰባት ሰዎችን ኖሚኔት አደረግኩ፡፡ አራቱ አለፉ። 72ቱ የትምህርት እድል ለመላው አፍሪካ የተሰጠ ነው፡፡ ከሁሉም ከፍተኛ ቁጥር ኖምኔት ያደረኩት እኔ ነኝ፡፡ ሌሎቹ አንድ ቢበዛ ሁለት ነው የሚያገኙት፡፡ ሄዱ ተማሩ፡፡ መምህር አካለወልድ የነበረና አሁን ስለ ንጉስ ሚካኤል የፃፈ ምስጋናው የሚባል ነበር ትምህርቱን ጨርሶ ተመልሶ አሁን ወሎ ዩኒቨርሲቲ ያስተምራል። ሙዝ ግደይ የተባለ አሁን ከህውሃት ጋር ሆኖ የሚበጠብጣችሁ፤ ከደብረፅዮን ቀጥሎ የህውሃት ቃል አቀባይ፤ እሱም ፖለቲካል ሳይንስ ጨርሶ ነው የተመለሰው፡፡
ብራይት ማን የምንለውም ከደቡብ አካባቢ ዲን ኦፍ ሎው ነበር ፒችዲውን ጨርሶ አሁን ባህር ዳር ያስተምራል፡፡ የሚገርምሽ አራቱም ስኬታማ ሆነው ነው የተመለሱት፡፡ ለዚህ ነው የቀድሞ አስተማሪዎች እኩል ናቸው የምለው። ከዚያ በኋላ እኔ ከወሎ ዩኒቨርስቲ ወጥቼ ወልዲያ ስሄድ፤ እኔና ፕሮፌሰር ያለው አንድ ዕቅድ አቀድን፡፡ እነዚህ አራቱ ሄደው ውጤታማ ከሆኑ፤ ሌሎች ለምን አንልክም ብለን ከወልዲያ ዩኒቨርስቲ ወደ 20 ሰው ላክን፡፡ 10 ዓመት 15 ዓመት ሰራሁ አይደለም ቁም ነገሩ። አንድም አመት ሰርተህ ጥሩ ከሰራህና አቅም ካለህ ታልፋለህ ብለን ነገርናቸው፡፡ ላክናቸው፡፡ አንድ ሰይድ የሚባል የማቲማቲክስ ሰው ነበር፤ እንግሊዝኛ ፍፁም አይችልም ይላሉ፡፡
ግን ጎበዝ ማቲማቲሺያን እንደሆነ ሰምቻለሁ። ሄዶ በሶስት ዓመት ጨረሰ፡፡ በጣም ብሪሊያንት -ብሩህ ነው፡፡ አሁን ተመልሶ እያስተማረ ነው፡፡ ሌላው የግብርና ዲን የነበረው ደምሰው ይባላል -መርሳ ነበር፡፡ እሱም እንደዚሁ ነው፡፡
ያኔ እኔና ፕ/ር ያለው ወልዲያ ዩኒቨርስቲ በነበርንበት ጊዜ የቦርድ ሰብሳቢው ንጉሱ ጥላሁን ነበር፡፡ እሱንና ፕ/ር ያለውን ደቡብ አፍሪካ ይዣቸው ሄድኩ፡፡ ከዚያ ከኬፕታውን ዩኒቨርስቲ፤ ከፕሪቶሪያ ዩኒቨርስቲና ከዌስተርኬፕ ዩኒቨርሲቲ ጋር የመግባቢያ ሰነድ ተፈረመልን፡፡ ወደ 22 ይሆናሉ ሄደው የተማሩት፡፡ ብቻ እድሉን ካገኙ ኢትዮጵያኖች በሚገባ ውጤታማ ይሆናሉ፡፡ ወደ ኋላ የሚያስቀረን እድል አለማግኘት ብቻ ነው፡፡
የሀገራችንን የትምህርት ሥርዓት  እንዴት ይገመግሙታል?
እኔ በዚህ አገር ያለውን የትምህርት ሁኔታ ለማስተካከል ብዙ ነገር መሠራት አለበት ባይ ነኝ። ምክንያቱም በየሥርዓቱ ሁሉ ነገር ይቀያየራል። አንዱ ሲመጣ የነበረውን በሙሉ አፍርሶ ከዜሮ ይጀምራል፡፡ የኃይለ ስላሴን ዘመን ደርግ የፊውዳል ሥርዓት ነው ብሎ አፍርሶ እንደገና ይጀምራል፡፡ ሌላውም እንደዛው፡፡ አሁን ፕ/ር ብርሃኑ ተረክቦታል። እንግዲህ የሚስተካከል ነገር ይኖር እንደሆነ አብረን እንመለከተለን፡፡ የአሁኑን ለማስተካከል የበፊቱን መነሻ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ ይህንን ለማድረግ ሲሞከር ቋሚና ቀለም ያላቸው ነገሮች የሉም፡፡ ተመልከቺ፤ አሁን እኔ ስማር ሁለት ዩኒቨርስቲ ነበር፡፡ የህዝቡ ቁጥር 30 ሚሊዮን አይሞላም ነበር፡፡ አሁን ፖፑሌሽኑ አድጓል። ዩኒቨርስቲዎቹም 50 ደርሰዋል፡፡ ግን ደግሞ የትምህርት ጥራት ጉዳይ በስፋት እንደችግር ይነሳል፡፡ ህዝቡ ስላደገ የዩኒቨርስቲ መብዛት ተገቢ ነው፡፡ ነገር ግን ጥራቱን ማስጠበቅም በዚያው ልክ ሊሰራበት ይገባል ባይ ነኝ። በጥራት ማስጠበቁ ረገድ ሁሉም ባለድርሻ አካላት መሳተፍ አለባቸው ብዬ አምናለሁ፡፡
ደቡብ አፍሪካም እንግሊዝም ነበሩ። አሁን ኢትዮጵያ ነው ያሉት። ዋና መቀመጫዎ የት ነው?
ከኮቪዱ በፊት እዚህ ነበርኩ፡፡ ብዙ ሥራ አቅጄ ነበር የመጣሁት። ኮቪድ 19 ሲከሰት ልጆቼ መቀመጫ አሳጡኝ፤ አስደነገጡኝ። ተመልሼ እንግሊዝ ሄድኩኝ፡፡ ዋና መቀመጫዬ እንግሊዝ ኦክስፎርድ ነው፡፡ ከሶስት ዓመት በኋላ መምጣቴ ነው፡፡
አሁን እዚህ ሥራ ይዘው እንደመጡና የተለያዩ አካባቢዎች እየተዘዋወሩ ጥናት እየሰበሩ መሆኑን ነው የሰማሁት። ምን ዓይነት ጥናትና ምርምር ላይ ነው ያተኮሩት?
አሁን እዚህ የመጣሁት ለበርካታ ሥራ ነው። በሲቪል ማህበረሰብ ድርጅትነት የተመዘገበ ተቋም መስርቼያለሁ፡፡ “ክሬደል ሴንተር ፎር ሪሰርች” ይሰኛል፡፡ እንደ ቢዝነስ ተቋምም ነው። ትኩረቱ ጥናትና ምርምር ላይ ሲሆን በሱ ነው የምሰራው፡፡ አዳዲስ ፕሮጀክቶች እየጀመርን ነው። ከመጣሁም ገና ሁለት ወር አልሞላኝም፡፡
አሁን የመንግስት ሥራ ሙሉ በሙሉ ተው ማለት ነው?
አዎ! የመጨረሻው የመንግስት ሥራዬ የሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር ነበር፤ አሁን በትምህርት ሚኒስቴር ስር ተጠቃልሏል። እዛ እያለሁ በጣም እዞር ስለነበር አገሩን በደንብ አውቀዋለሁ፡፡ አሁን ምን ላይ ነው ጥናትህ ያተኮረው ካልሽኝ፤ የሴቶች ችግሮች ላይ ያተኮረ ነው፡፡ አሁን ሰሞኑን ወደ አርጎባ ማህበረሰብ ሄጄ ነበር፡፡ ያለ እድሜ ጋብቻን ጨምሮ ዘርፈ ብዙ ችግር አለባቸው፡፡ ገና በ13 ዓመታቸው ወይ ያገባሉ ካልሆነ ሳዑዲ አረቢያ ይላካሉ። ይህንን እንዴት እንፍታ የሚል ነው፡፡ ሁለተኛ አንኮበር ሄጄ ነበር መንገዱ ሊያልቅ ነው፡፡ ይህ ቦታ ሰው አይሄድበትም። ይህ ትልቅ ቦታ እንዴት አይታወቅም? እንዴት አይጎበኝም? እንዴት ወደ ሀብትነት አይቀየርም? የሚል ትልቅ ቁጭት አለኝ፡፡ አየሽ እዚህ ሀገር ብዙ ችግር አለ። ሁሉንም ችግር መንግስት ይፍታው ብሎ እጅ አጣጥፎ መቀመጥ አይቻልም፡፡ ሲቪል ማህበረሰብ ድርጅቶች የሚቋቋሙበት ዓላማም በመንግስት የማይሸፈኑ ችግሮችን ለመፍታት ነው፡፡ አንኮበር ታሪካዊ ነው፤ ከአዲስ አበባ ደርሶ መልስ ይቻላል፡፡ ስለዚህ ይሄ ትልቅ ቦታ መታየት፤ መጎብኘት፤ መደነቅና ለሀገር ሀብት መሆን አለበት፡፡ በዚህ ላይ እንሰራለን፡፡
ሌላው በጣም የተደሰትኩበት ነገር፣ ኮቪድ መጥቶ ከሀገር ከመውጣቴ በፊት ባህርዳር ላይ በአፍሪካ ሊትሬቸር ላይ ያተኮረ ትልቅ ጉባኤ አዘጋጅቼ ነበር፡፡ የአፍሪካ ሊትሬቸር አባልም ነኝ፡፡ ካምፓላ ዛንዚባር ይካሄዳል። እኔም ኢትዮጵያም መካሄድ አለበት ብዬ እዚህ አምጥቼው ነበር፡፡ እና አንዱ ሱዳናዊ ዋናው የአማርኛ ስነ-ጽሁፍ የት ነው ያለው ብሎ ጠየቀኝ። ደብረ ማርቆስ ነው አልኩት። እንዴት? አለኝ፡፡ ደብረማርቆስ ደወልኩና መምጣት እንፈልጋለን ብዬ ሄድን፡፡ ይህ ሱዳናዊ በጣም ተገረመ፡፡ እሱ የዳርፉር ሰው ነው፡፡ ባራካ ይባላል። የታወቀ የስ-ጽሁፍ ሰው ነው፡፡ በጣም ተደነቀ ከዚያ አንድ ነገር ማድረግ አለብን አልንና 15 አጭር ልብወለዶች መረጥን፡፡ ከዚያ ወደ እንግሊዘኛ ተተርጉመው ታትመዋል። በቅርቡ ይመረቃሉ። የሚመረቁትም ደብረማርቆስ ነው፡፡ ይሄም በቂ አይደለም ደብረማርቆስ “ሂስቶሪካል ሩት” ከሚባሉት አምስተኛ ሆኖ መጨመር አለበት። ምክንያቱም አባይ አለ፤ ብዙ ቤተክርስቲያናት አሉ፤ ብዙ ስዕል አለ፤ ሥነ ፅሁፍ በጉልህ የሚፈልቅበት ነው፡፡ አውሮፕላን ጣቢያውም በቅርቡ ስራ ይጀምራል፡፡ ደበረ ማርቆስ፤ባህር ዳር፤ ጎንደር፤ ላሊበላ አክሱም… መሆን አለበት ብዬ ግፊት እያደረግን ነው፡፡ እንዴት ካልሺኝ ሁለት ግሩፕ አለ፡፡ አንድ እኔ አባል የሆንኩበት እንግሊዝ አገር ያለ ኢቨንት ይመጣል፡፡
“አንግሎ ኢትዮጵያን ሶሳይቲ” ይባላል። ሲልቪያ ፓንክረስት ያቋቋመችው ነው። 75 ዓመት አስቆጥሯል። 75 ዓመታችንን እናከብራለን ሲሉ እንደዛ ከሆነ፣ ሲልቪያ ፓንክረስት የተነሳችው አፄ ሀይለ ስላሴ በግዞት በነበሩበት ጊዜ ፀረ ፋሽስት ሆና እሱን ለመቃወም ነው፡፡ ቀጥሎ ኢትዮጵያ መጥታ የመጀመሪያው “ኦቭዘርቨር” የተሰኘ የእንግሊዝኛ ጋዜጣ ኤዲተር ነበረች፡፡ የአሉላ ፓንክረስት አያቱ ነች፡፡
ስለዚህ ይህ 75ኛ ዓመት ለምን እንግሊዝ አገር ብቻ ይከበራል ቀጥታ ከኢትዮጵያ ጋር የተገናኘ ነው ብዬ እሱን ሁነት እዚህ ልናመጣው ነው። ፖዚሽን ፔፐር ተዘጋጅቷል- ታይዋለሽ። ሁነቱ ሁለት ቦታ ነው የሚከበረው አንዱ ደብረ ማርቆስ ነው፡፡ ይህም ከጀነራል ዊንጌትና ሳንፎርድ ት/ቤቶች ጋር የተገናኘ ታሪክ አለው። እሱን እየሰራን ነው፡፡ እሱን ካሳካን አንድም ታሪክን ፕሮሞት እናደርጋለን፡፡ ሁለተኛ ለቱሪስት መዳረሻነትም ይሆናል፡፡ እንደ ፈጣሪ ፈቃድ በቀረኝ እድሜ ለሀገሬ ብዙ ነገር ለመስራት እቅድ ይዤ ነው ድርጅቱን ያቋቋምኩት። ለወደፊት የሚሆነውን አብረን እናያለን፡፡ እንግዳ ስላደረግሽኝ በእጅጉ አመሰግናለሁ። ከዚህ በላይ ብዙ የምናወራቸው በርካታ ጉዳዮች ይኖራሉ፡፡ እየተገበርን እያሳካን ስንሄድ ደግሞ በቀጣይ እንነጋገርበታለን፡፡  

ተማሪዎችን የዲጂታል ቴክኖሎጂ ተጠቃሚ ያደርጋል


      የሁዋዌ ፕሮጀክት የሆነው ዲጂ ትራክ፣ ከኢትዮጵያ ትምህርት ሚኒስቴር እና ከአይኮግ ’ICog Anyone Can Code’ (ICOG ACC) ጋር በመተባበር፣ የገጠርና የሩቅ አካባቢ ተማሪዎችን የዲጂታል ቴክኖሎጂ ተጠቃሚ ለማድረግ ሰሞኑን በይፋ ተመርቆ ተጀምሯል፡፡
ዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ የላፕቶፕ ኮምፒውተሮችን፣ ሮቦቲክ መሳሪያዎችና ማይክሮ ኤሌክትሮኒክስን ጨምሮ የመማር ማስተማር ሂደቱን ከፍተኛ ደረጃ ላይ የሚያደርሱ የኤሌክትሮኒክስ መሳሪያዎች የተገጠመለት ተንቀሳቃሽ የስልጠና ማዕከል ነው ተብሏል፡፡
በቅርቡም በመላው ኢትዮጵያ ለመጀመሪያ ዙር በተመረጡ ከተሞች ስልጠናው የሚሰጥ ሲሆን በስልጠናውም ተማሪዎች ሳይንስ፣ ቴክኖሎጂ፣ ምህንድስና፣ አርትና ሂሳብ “STEAM” ትምህርቶችን ፋይዳ ግንዛቤን ለማስጨበጥ እንደሚሰራ ተነግሯል፡፡
የዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ ፕሮጀክት ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ተማሪዎችን ግምት ውስጥ በማስገባት ከኮምፒዩተር፣ ከፕሮግራሚንግ፣ ከኢንተርኔት ዘርፎች (IOT) እና ሌሎች አዳዲስ ቴክኖሎጂዎች ጋር እንዲተዋወቁ የሚያስችል ማዕቀፍ በማዘጋጀት የዲጂታል ክፍፍልን ለማጥበብ እንደሚሰራ ተጠቁሟል፡፡
ፕሮጀክቱ በመላው ኢትዮጵያ ተማሪዎች ትምህርታቸውን ለመከታተል ከቴክኖሎጂ ጋር የተገናኙ ክህሎቶችን ሊታጠቁ እንደሚገባ የሚያምን ሲሆን፤ በዚህም መሰረት የሁዋዌ ኢትዮጵያ ከኢትዮጵያ ትምህርት ሚኒስቴር እና የምስራቅ አፍሪካ የመጀመሪያው የግል አርተፊሽያል ኢንተለጀንስ እና የሮቦቲክስ ምርምር እና ልማት የግል ኩባንያ ጋር በመተባበር፣ የሙከራ ፕሮጀክቱን ተግባራዊ ለማድረግና የስልጠና ፕሮግራሙን በመላ ሀገሪቱ ለማስጀመር መቻሉ  ተጠቁሟል፡፡
በምረቃ ስነ ስርዓቱ ላይ የሁዋዌ  ኖርዘን አፍሪካ ሪጅን ምክትል ፕሬዚዳንት ሊዮ ሊዩ  ባደረጉት ንግግር፤ “ሁዋዌ ኢትዮጵያ፣ በኢትዮጵያ ጠንካራ የአይቲ ተሰጥኦ ምህዳር ለመገንባት ምንጊዜም ቁርጠኛ ነው። ከሁዋዌ ቴክ 4ኦል ዋና ዋና ፕሮጀክቶች መካከል አንዱ የሆነውን ዲጂ ትራክን ወደ ኢትዮጵያ በማምጣታችን ደስተኞች ነን። ታዳጊ ልጆች ችሎታቸውን እንዲያዳብሩና በዲጂ ትራክ በኩል የዲጂታል ቴክኖሎጂን እንዲያገኙ ማስቻል የሁዋዌ ፍላጎት ነው” ብለዋል፡፡
ፕሮጀክቱ የተማሪዎችን ተነሳሽነትን፣ ትኩረትን፣ የግንዛቤ ሂደትን፣ የማንበብ ግንዛቤን፣ ሂሳዊ አስተሳሰብንና ፈጠራን በእጅጉ እንደሚያሳድግ የተገለጸ ሲሆን  የተነደፈው መርሃ ግብር ተማሪዎችን ከመደበኛ የትምህርት እውቀታቸው ባሻገር፣ እንደ ቴክኖሎጂ እውቀት፣ መረጃ አስተዳደር፣ ግንኙነት፣ የቡድን ስራ፣ ስራ ፈጠራ፣ አለምአቀፍ ግንዛቤ፣ የሲቪክ ተሳትፎና ችግር ፈቺነት እንዲሁም እንደ ሮቦቲክስ ያሉ የቴክኖሎጂ ችሎታዎችን በማዳበር ረገድ  አዎንታዊ ተጽእኖ ይኖረዋል ተብሏል።
በምረቃ ስነ ስርዓቱ ላይ የተገኙት የትምህርት ሚኒስቴር ሚኒስትር ብርሃኑ ነጋ (ፕሮፌሰር) እንደገለፁት፤ “የሁዋዌ ዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ ፕሮጀክት ከ’Icog Anyone Can Code’ ጋር በመተባበር፣ የልጆቻችንንና የወጣቶችን እውቀት እጅግ በጣም መሠረታዊ በሆነው በዘመናዊ ቴክኖሎጂዎች ላይ ለማዳበር ከተዘጋጁት ውጥኖች አንዱ ነው። በዚህም መሰረት ከአንድ አመት ዝግጅት በኋላ የትምህርት ሚኒስቴር፣ ሁዋዌ እና አይኮግ  በመተባበር የዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ ፕሮጀክትን በተሳካ ሁኔታ ተግባራዊ አድርገዋል። በዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ ፕሮጀክት ኢትዮጵያውያን ተማሪዎች በተቻለ መጠን የዲጂታል ቴክኖሎጂን ጥቅም ማግኘት እንደሚችሉና የዲጂታል ቴክኖሎጂን ልምድ በሚያስደንቅ ሁኔታ እንደሚያዳብሩ ተስፋ ተጥሏል” ብለዋል።
የ’Icog Anyone Can Code’ መሥራችና ዋና ሥራ አስፈጻሚ ቤተልሔም ደሴ በበኩላቸው፤ “ይህን ፕሮጀክት ተግባራዊ ለማድረግ ሳስብ እኔ በልጅነቴ ያገኘሁትን ዕድል ለሌሎች ለመስጠት በማስብ ነው፡፡ የ21ኛው ክፍለ ዘመን መሰረታዊ ችሎታዎች መግቢያ የሆነው የቴክኖሎጂ ትምህርት ዛሬ ለወጣቶች በጣም አስፈላጊ መሆኑን አምናለሁ፣ ይህም እድል ለወጣቶች የሚፈጥረው የእውቀት ነፃነት ትልቅ ነው። ዲጂትራክ ቀጣዩን ኮድ አድራጊ ትውልድ በማነሳሳት፣ የአገሪቱን የቴክኖሎጂ ስነ-ምህዳር የወደፊት እጣ ፈንታ የሚቀርፁ የፈጠራ ባለሙያዎችን መረብ ይገነባል፡፡ ይህ ፕሮጀክቱ በኢትዮጵያ ያሉ ህፃናትንና ወጣቶችን በዲጂታል እውቀት ለማሳደግና በሮቦቲክስ ላይ ለማስተማር በምናደርገው ጥረት ውስጥ ትልቅ ድርሻ ይኖረዋል፡፡”  ሲሉ ተናግረዋል።
ዲጂትትራክ ኢትዮጵያ ሴት ተማሪዎችን በቴክኖሎጂ ትምህርቶች ላይ ያላቸውን ፍላጎት ለማሳደግ አቅዶ የሚሰራ ሲሆን በ’STEAM’ ትምህርት ላይ በራስ መተማመን እንዲፈጥሩና ፍላጎቶቻቸውን እንዲያገኙ በሚያስችሉ ተግባራት በመሳተፍ በዘርፉ ያለውን የፆታ ተሳትፎ በማጥበብ ረገድ እንደሚያግዝም ተነግሯል፡፡
ፕሮጀክቱ ለሚቀጥሉት ሰባት አመታት የኮዲንግ ጉዞውን የሚቀጥል ሲሆን ከተለያዩ የዞን ከተሞች ከዩኒቨርሲቲዎች፣ ከክልል ትምህርት ቢሮዎች፣ ከአጋር ድርጅቶችና ከሚመለከታቸው የትምህርት ተቋማት ጋር በመሆን በመላ ሀገሪቱ የሚገኙ የተለያዩ ከተሞችን ለማዳረስ እቅድ ይዟል።
የዲጂ ትራክ ኢትዮጵያ ፕሮጀክት፣ ለዲጂታል ኢትዮጵያ 2025 ስትራቴጂ፣ በኢትዮጵያ ቀጣይነት ያለው ዲጂታል ኢኮኖሚ ለመመስረት የሚያስችል የቴክኖሎጂ ትምህርት ዘርፍ፣ የመጀመሪያ ደረጃና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትና የዲጂታል ክህሎትን በመደገፍ በስራ ዕድል፣ በቴክኖሎጂ ፈጠራና በህብረተሰብ ኑሮ መሻሻል ላይ ተጽዕኖውን እንደሚያሳድር ነው የተነገረው።    

 ሠልጣኞቹ ተገምግመው በኩባንያው ውስጥ ይቀጠራሉ ተብሏል

        ቢጂአይ ኢትዮጵያ፣ ለዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች ያዘጋጀው  የሥራ ላይ ልምምድ ፕሮግራም (BGI Excellence program/BGI XP)  የመጀመሪያ ዙር ሥልጠና በስኬት መጠናቀቁን፣ ባለፈው ማክሰኞ፣ በስካይላይት ሆቴል  ባዘጋጀው  የመዝጊያ ሥነሥርዓት አስታወቀ፡፡
ከ30 ምልምል ተማሪዎች መካከል 18ቱ የሥራ ልምምድ ሥልጠናውን በተሳካ ሁኔታ በማጠናቀቃቸው በዕለቱ ዕውቅና የተሰጣቸው ሲሆን፤ ሁለት ሠልጣኞች በድርጅቱ  ውስጥ የሰሩትን የጥናት ውጤት አቅርበዋል፡፡ ተማሪ አላዛር እሸቱ ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ “Price and Portfolio Analysis” እና ተማሪ  ዮሐንስ ደመቀ ከባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ “Database Project for International Procurement” በሚሉ ርዕሶች ነው ጥናታቸውን ያቀረቡት፡፡
የቢጂአይ ኢትዮጵያ የሰው  ሃብት (HR) ዳይሬክተር ወ/ሮ ጃላሊ ጀሬኛ  እንደገለጹት፤ ቀሪው ሥራ የመጨረሻ ግምገማ ሲሆን፣  ከዚያ በኋላ ያለው ሂደት ቅጥርና ከመደበኛው ሠራተኛ ጋር መቀላቀል ይሆናል ብለዋል፡፡
የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የ4ኛ ዓመት የኢኮኖሚክስ ተማሪና የቢጂአይ ኢክስፒ ሰልጣኝ የሆነው ኢዮብ ጌታሁን ከፕሮግራሙ ምን እንደተጠቀመ ተጠይቆ ሲመልስ፤ “ ዩኒቨርሲቲ  በንድፈ ሃሳብ ደረጃ (ቲዮሪ) ነው የምንማረው፡፡ እንደ ቢጂአይ ባሉ ድርጅቶች ውስጥ ግን መሬት ላይ ምን አለ የሚለውን በተግባር ለማየት ዕድል ይሰጠናል፡፡ የህይወት ክህሎትን ለማዳበር ይረዳናል፡፡ ነገ የራሴን ሥራ ብፈጥር እንዴት ነው ራሴን መሸጥ፣ ምርቴን ማስተዋወቅ የምችለው የሚለውን እንማርበታለን፡፡ ከኢንዱስትሪው አሰራርና ባህል ጋር ያስተዋውቀናል፡፡” ብሏል፡፡
በመዝጊያ ሥነሥርዓቱ  ላይ የቢጂአይ ኢትዮጵያን ፕሮግራም መነሻ በማድረግ፣ በዩኒቨርሲቲ - ኢንዱስትሪ ትብብርና የብቁ ባለሙያ ምልመላ ላይ የፓናል ውይይት የተካሄደ ሲሆን፤ በውይይቱ ላይ የታለንት ልማት ማህበር ዋና ሥራ አስፈጻሚና መሥራች ዶ/ር ገመቹ ዋቅቶላ፣ የቀድሞው የAAIT ኢንዱስትሪ-ዩኒቨርሲቲ ትስስር ዲን ዶ/ር ወንድወሰን ቦጋለ እና የቢጂአይ ኢትዮጵያ HR ዳይሬክተር ወ/ሮ ጃላሊ ጀሬኛ  ተሳትፈዋል፡፡
የቢጂአይ የሥራ ላይ ልምምድ ፕሮግራም  ዓላማ፣ በአገራችን ከሚገኙ የሁለተኛ ዓመት የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች  መካከል ከፍተኛ ውጤት ያላቸውን መልምሎ ሥልጠና በመስጠት፣ ችሎታቸውን እንዲያዳብሩና ወደፊት በየኢንዱስትሪው ለሚጠበቅባቸው የመሪነት ሚና እንዲዘጋጁ ማድረግ ነው ተብሏል፡፡
ፕሮግራሙ እ.ኤ.አ በ2020/21 ዓ.ም ከአዲስ አበባና ከባህር ዳር ዩኒቨርሲቲዎች የተመለመሉ 30 ከፍተኛ ውጤት ያላቸውን ተማሪዎች በመቀበል ነው የተጀመረው፡፡
ተማሪዎቹ ባለፉት ሁለት የክረምት ጊዜያት በአብዛኛዎቹ  የቢጂአይ ዲፓርትመንቶች ገብተው በሚመለከታቸው የሥራ መሪዎች ሥር ሆነው የልምምድ ሥራቸውን ሲሰሩ የቆዩ ሲሆን፤ ተለማማጅ ተማሪዎቹ ከድርጅቱ ባለሙያዎች ጋር ተቀላቅለው በየሥራ ሂደቶች ውስጥ በመሥራት፣ ኩባንያውንና አሠራሩን በጥልቀት ለማወቅና  ልዩ ልዩ ችሎታዎችን ለመቅሰም የሚያስችል ዕድል ማግኘታቸው ተጠቁሟል፡፡

- ወጣቶች ከአጭበርባሪ ኤጀንቶች ይጠንቀቁ ተባለ !


          “ሲትዝን” የተሰኘው” ታዋቂው የኬንያ ጋዜጣ ከትናንት በስቲያ ባወጣው ዘገባ፤ ኬንያውያን ወጣቶች በኢንተርኔት ላይ በሚተዋወቁ የእስያ ሃሰተኛ የስራ ዕድሎች እየተታለሉ የወንጀል ሰለባ እየሆኑ ነው ብሏል፡፡
 በታይላንድ የሚገኘው የኬንያ ኤምባሲ፣ ዜጎች በኢንተርኔት ለሚተዋወቁ የታይላንድ ሃሰተኛ የሽያጭና የደንበኛ አገልግሎት ስራዎች እንዳያመለክቱ ሲያስጠነቅቅ መቆየቱን ዘገባው አስታውሷል።
ኬንያውያን በኢንተርኔት ላይ የሚወጡ ሃሰተኛ የሥራ ዕድሎችን በተመለከተ የተሰጡ ማስጠንቀቂያዎችን ከቁብ አለመቁጠራቸውን የጠቀሰው የኬንያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር፤ በዚህም ሳቢያ  አንድ ኬንያዊ ወጣት ለሞት መዳረጉን አስታውቋል።
“ቀደም ሲል በመገናኛ ብዙሃንና በኦንላይን መድረኮች ማስጠንቀቂያዎች ቢሰጥም፣ ኬንያውያን  የተጭበረበሩ የሥራ ዕድሎች ሰለባ ሆነው መቀጠላቸው ኤምባሲውን በእጅጉ ያሳስበዋል።” ይላል ፤የውጭ ጉዳይ ሚ/ር መግለጫ።
በፖሊስ የሚፈለጉ በርካታ ኤጀንቶች አሁንም ድረስ በታይላንድ እንደሚገኝ የሚገልጹትን የሽያጭና የደንበኛ አገልግሎት ሥራዎች እያስተዋወቁ መሆኑን የጠቆመው ዘገባው፤ በዚህ ሐሰተኛ የሥራ ዕድል ወጥመድ ውስጥ የወደቁ ዜጎች፤ የማታ ማታ ራሳቸውን ማይናማር ውስጥ ያገኙታል ይላል፡፡ በዚያም ሳሉ ድብደባና ሥቃይ ይደርስባቸዋል። የሳይበር ወንጀሎችን እንዲፈፅሙም ይደረጋሉ፡፡
“በግዳጅ የጉልበት ስራ ካምፕ ውስጥ የሚሰሩ ኬንያውያንና በርካታ ሌሎች አፍሪካውያን ውስጣዊ የሰውነት ክፍሎቻቸውንና ህይወታቸውን የማጣት ትልቅ አደጋ ይጋፈጣሉ። አንድ ኬንያዊ ወጣት በማይናማር በቻይና በሚመሩ ፋብሪካዎች ውስጥ የሰውነት ክፍሉን (ምናልባት ኩላሊቱን) አውጥቶ ለመውሰድ የልምድ ሀኪሞች ባደረጉት ኦፕራስዮን ለሞት ተዳርጓል።” ይላል፤ መግለጫው።
“ሌሎች ከሞትና ስቃይ እንዲተርፉ የተደረጉ ስደተኞች፤ እጅና እግራቸው ተሰብሮ በክራንች ነው ወደ ሀገራቸው የገቡት፤ በፋብሪካዎቹ ውስጥ በሚሰሩ እስከ 20 በሚደርሱ የወንበዴ ቡድን አባላት ክፉኛ ተደብድበው በደረሰባቸው ጉዳት፡፡”
አስር ኡጋንዳውያንና አንድ ብሩንዲያዊን ጨምሮ 76 የስቃዩ ሰለባዎች ወደ አገራቸው በህይወት እንዲመለሱ መደረጉን የዘገበው “ሲትዝን”፤ የህይወት ማዳን ዘመቻው በማይንማር ባለው የእርስ በርስ ጦርነት ሳቢያ መስተጓጎሉን ጠቁሟል።
 ዳጎስ ባለ ክፍያ በመማለል ማይናማር ውስጥ ለመቅረትና የሳይበር ወንጀሎችን እየፈፀሙ ለመቀጠል የመረጡ አንዳንድ ኬንያውያን ጉዳይ ኤምባሲውን እንደሚያሳስበው ገልጿል።
“እነዚህ ኬንያውያን ለኬንያ ብሔራዊ ደህንነት ከፍተኛ ስጋት ደቅነዋል።” ብሏል ኤምባሲው።
“ሲቲዝን ቲቪ” ከሳምንት በፊት የታይላንድ የተጭበረበሩ የሥራ ዕድሎች ሰለባ በነበሩና ከስቃይ በተረፉ ዜጎች ላይ ያጠናቀረውን  የምርመራ ሥራ በፕሮግራሙ  ማቅረቡን አስታውሷል።
የሥራ ማስታወቂያው፣አመልካቾች በነፍስ ወከፍ 125ሺ ብር ገደማ (ተበድረው) ለኤጀንቶቻቸው ከከፈሉና አጭር ሥልጠና ከወሰዱ በኋላ፤በወር እስከ 50ሺ ብር ክፍያ እንደሚያገኙ ይገልጻል። (ይሄ ግን ሃሰተኛ ማማለያ ወይም ማታለያ ነው!)
ዘገባው እንደሚለው፤ በታይላንድ ስደተኛ ሰራተኞች ድብደባ ይፈፀምባቸዋል፤ ጨለማ ክፍሎች ውስጥ ይቆለፍባቸዋል፤ ውስጣዊ የሰውነት ክፍሎቻቸው (ምናልባትም ኩላሊት) ተሰርቀው ይወሰድባቸዋል። ከዚህም ባሻገር፤ በዝሙት አዳሪነትና በሳይበር ወንጀሎች እንዲሰማሩ ይደረጋሉ ተብሏል።
እኛም በዚህ አጋጣሚ የአገራችን ሥራ ፈላጊ ወጣቶች፣ ራሳቸውን ከመሰል አጭበርባሪ ኤጀንቶች ይጠብቁ ዘንድ ልናሳስብ እንወዳለን። ያለበቂ መረጃና ዋስትና የገዛ አገርን ለቆ ለሥራ ቅጥር ባዕድ አገር መሻገር አይመከርም፡፡ መቶ ሺ ብሮች ለደላሎች ከፍሎ ባህር ማዶ ከመጓዝ አንዳንዴ እዚሁ አገር ቤት ምን መሥራት እችላለሁ ብሎ ጥቂት ማስብ ክፉ አይደለም። ህይወታችንን በጥበብና በሃላፊነት ስሜት እንምራ፡፡