ባለፈው ሳምንት ዕትም የአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ ናፍቆት ዮሴፍ፣ ከወጣቱ
ድምፃዊ ልዑል ሲሳይ ጋር ያደረገችው ቃለ ምልልስ የመጀመሪያ ክፍል ለንባብ
በቅቶ ነበር፡፡ ቀሪውና የመጨረሻው ክፍል እንደሚከተለው ቀርቧል፡፡
“
” አንብቡት፡፡

ከዚህ በኋላ ነው “ልዑል” የተሰኘው ሙሉ አልበምህ የተለቀቀው?
አዎ በትክክል!
ብዙ ጊዜ አልበም ሲሰራ የአልበሙ መጠሪያ የሚሆነው ከትራኮቹ ላቅ ያለው ስራ ነው፡ አንተ አልበምህን በስምህ የሰየምክበት የተለየ ምክንያት አለህ?
አልበሙን በስሜ የሰየምኩበት ሁለት ምክንያቶች አሉኝ። አንደኛው የብራንዲንግ ጉዳይ ነው። እኔ ገና ጀማሪና አዲስ እንደመሆኔ ስሜን እንዴት አድርጌ በቀላሉ ከሰዎች አዕምሮ ውስጥ ማስረጽ እችላለሁ ከሚል መነሻ ነው። ሁለተኛው ምክንያት ደግሞ የአልበሙ ግጥምና ዜማዎች የእኔ አይደሉም። ነገር ግን አንዱን አንስቼ የአልበሙ መጠሪያ እንዳላደርግ ሁሉም ግጥምና ዜማዎች አሪፍ ስለሆኑ ማበላለጥ አልቻልኩም። ስለዚህ እነዚህ በአልበሙ ውስጥ የተካተቱት ስራዎች፣ የኔ ልዑል ጣዕሞችና ልዑል የሚወዳቸው ሥራዎች ናቸው ለማለት አልበሙን “ልዑል” አልነው። ጠቅለል ሲል አንድ የብራንዲንግ ጉዳይ፣ ሁለትም ስራዎቼ የራሴ የምወዳቸው ጣዕሞች ስላሉት ነው ስያሜው ልዑል የተሰኘው። 14ቱም ትራኮች አምኜባቸው ወድጃቸው፣ የሰራኋቸው የልዑል ጣዕሞች ናቸው ለማለት ነው።
“ልዑል” አልበም በአጠቃላይ ምን መልክ አለው? የህዝቡ ምላሽ ምን ይመስላል? እኔ በብዛት ከአልበምህ ሲደመጡ የምሰማቸው “የእኔ ዓመል” እና “መልኬ በቃኝ” የተሰኙትን ነው…..
አልበሙ ከወጣ ባለፈው ህዳር 26 አንድ አመት ሞላው። ተሰርቶ ለመጠናቀቅ ስድስት ዓመታትን ወስዷል። የህዝቡ ምላሽ እጅግ የሚገርምና ከጠበቅኩት በላይ ነው። እንደ ጀማሪነቴም በራሴ ዩቲዩብ ቻናል ነው የለቀቅኩት።
አዲስ አልበም ሆኖ አንተም አዲስ ድምፃዊ ሆነህ---ብዙ የተደከመበትን ስራ በአዲስና በራስህ ዩቲዩብ መልቀቅህ ስጋት አላሳደረብህም?
እርግጥ ይህ ጉዳይ የብዙዎችም ጥያቄና ስጋት ነበር። ነገር ግን ፈጣሪ ይመስገን ከጠበቅኩት በላይ ውጤታማ ሆኗል። በአሁኑ ወቅት አርቲስቶች በራሳቸው ስራዎች ተጠቃሚ እንዲሆኑ የሚያደርጉ የተለያዩ ፕላትፎርሞች ተፈጥረዋል። እድሜ ለቴክኖሎጂ። የአንድ አርቲስት ንብረቶቹ ዘፈኖቹ ናቸው። ከቅጂ መብትም አንፃር፣ ከተጠቃሚነቱም አንፃር አርቲስቶች ስራዎቻቸውን በራሳቸው ዩቲዩብ መልቀቅ መቻላቸው ትልቅ እድል ነው። እነዚህ ስራዎች ለልጅ ልጅም የምናወርሳቸው፣ ተጠብቀው የሚቆዩትም በራሳችን ብንለቃቸው ነው በሚል ድፍረት ነው፤ ልዑል ዩቲዩብ ቻናል ላይ የጫንኳቸው፤ ውጤቱም አሪፍ ነው። እግዚአብሔር ይመስገን። ከገቢ አንፃር ካየነው ቀስ በቀስ ነው የሚመጣው። ነገር ግን እኔ እንደ ትልቅ ስኬት ያየሁት፣ በአዲስ ዩቲዩብ ቻናል ለቅቄውም ከጠበቅኩት በላይ መታየቱና መደመጡ ነው። እኔ አርብ ቀን ጭኜው ቅዳሜና እሁድ በዩቲዩቡ ብዙ ሰው አይቶታል፡፡ በቲክቶክና በተለያዩ ፕላትፎርሞች ዘፈኖቼን በደንብ አገኘኋቸው። እኔ ሰርፕራይዝ የሆንኩበት ነው። አሁን በዩቲዩብም ገቢ እየመጣ ለስራው ያወጣሁትን እየመለሰ ነው። በጣም የሚገርምሽ በዚህ አንድ ዓመት ውስጥ 26 እና 27 አልበሞች ወጥተዋል። ከግማሽ በላይ ያህሉ በራሳቸው ዩቲዩብ ነው የጫኑት፤ አዳዲስ ቲዩብ እየከፈቱ። ይህ ጥሩ ጅማሬ ነው። ከቅጂ መብትም አንፃር የቴክኖሎጂውን መራቀቅ ተከትሎ፣ ነገሮችን በቀላሉ ማግኘት ይቻላል። ስለዚህ ከዚህ ለመዳን በራስ ዩቲዩብ መጫን ትልቅ አጋጣሚ ነው። እኔ ደግሞ የቴክሎጂውንና የሶሻል ሚዲያውን ጉዳይ ወንድሜ መላኩ ሲሳይ ያግዘኛል እናም እድለኛ ነኝ። በሌላ በኩል በዩቲዩብ ጭኛለሁ ብዬ ዝም አላልኩም፤ ያልተቋረጠ የሬዲዮ ማስታወቂያም ሰርቼ ነበር፡፡ የማስታወቂያ ጉዳይ ሊዘነጋ የማይገባው ጉዳይ ነው። ምንም ስራ ጥሩ ቢሆን ማስተዋወቅ ግን ወሳኝ ነው። እኔ አልበሜን ለማስተዋወቅ ያልገባሁበት ቀዳዳ የለም። አንድም ስኬታማ ያደረገውና ዩቲዩብ ቻናሌንም እንዲታይ ያደረገው የፕሮሞሽኑም ጉዳይ ነው። ለምሳሌ “የኔ አመል” የተሰኘው ቪዲዮ ያለው ስራዬ ከ11 ሚሊዮን በላይ ተመልካች አግኝቷል። ሌሎችም በሚሊዮን የሚቆጠር፣ 900 ሺህ፣ 800 ሺህ፣ 600 ሺህ እይታ ያላቸው ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተደመጡ እያደጉ ነው ያሉት።
ይህንን ቃለ ምልልስ የምናደርገው አልበምህ በወጣ በአንድ አመቱ ነው። ሰሞኑን እጅህ ከምን?
ባለፈው አመት በ2016 ዓ.ም በአልበም የመጀመሪያው በኮንሰርትም የመጀመሪያው ነበር - “ልዑል” አልበም። የእኔ አልበም ከተለቀቀ በኋላ ደከም ብሎ የነበረው የሙዚቃው ዘርፍ መነቃቃት ሲጀምር ነው ሌሎችም በድፍረት መልቀቅ የጀመሩት። እኔም አልበሜን እንዳወጣሁ በሦስት ወይም በአራት ወሩ “ልዑል” የተሰኘ ኮንሰርት በሚሊኒየም አዳራሽ በስኬት መስራት ችያለሁ። ቅድም እንዳልሽው እኔ እድለኛ ነኝ። ሰኔ 1 ቀን 2016 ዓ.ም በሚሊኒየም አዳራሽ ሰው በጠበቅነው ልክ ግጥም ብሎ ጥሩ ኮንሰርት መስራታችንም አልበሙን የበለጠ ተወዳጅና ተደማጭ እንዲሆን አነቃቅቶታል። የኮንሰርቱ ቪዲዮም ላልታደሙት እንዲደርስና እንዲታይ በዩቲዩብ ቻናሌ ለቅቄዋለሁ።
እጅህ ከምን ላልሽኝ …. በቅርቡ ከእስራኤል ሀገር የሚጀምር የሙዚቃ ሾው ይኖረኛል። ቀኑም በፈረንጆች አዲስ አመት ዋዜማ ሊሆን ይችላል፡፡ በእርግጥ ቀኑን ቁርጥ አላደረጉም፤ ግን በነገርኩሽ ቀናት አካባቢ ይሆናል። ከእስራኤል በፊት እዚሁ አዲስ አበባ አንድ ሾው ይኖረኛል። ወይ ከፍ ብሎ በኮንሰርት ደረጃ ካልሆነም ሚኒ ኮንሰርት ሆኖ በሆቴል ውስጥ ሊሆን ይችላል፡፡ እሱን ጊዜው ሲደርስ የምናየው ይሆናል። በአውሮፓም ደረጃ በንግግር ላይ ያሉ የሾው ሂደቶች አሉ። ስምምነቶቹና ንግግሮቹ እያለቁ ሲሄዱ በጊዜው ይፋ እያደረግናቸው እንሄዳለን ማለት ነው። በቅርቡ የሚወጣ አንድ ነጠላ ዜማም በማጠናቀቅ ላይ ነኝ። ርዕሱ “አልቻልኩም” ይሰኛል።
ከሙዚቃ ጉዞዎችህ ምን ትጠብቃለህ?
የውጪ ሾውን በተመለከተ ለእኔ አዲስና ሞክሬው የማላውቀው ነው። ጥሩ የሆነ ታዳሚ ይመጣል ብዬ ነው የምጠብቀው። እኔ በበኩሌ በከፍተኛ ሁኔታ እየተዘጋጀሁ ነው። ዝግጅቴ ከራሴ ስራዎች በተጨማሪ የሌሎች የምወዳቸውን ድምፃውያን ስራዎች ያካተተ ነው።
ለምሳሌ የማን የማን ዘፈኖች ላይ እየተዘጋጀህ ነው… ከራስህ ስራዎች በተጨማሪ?
የቴዎድሮስ ታደሰ፣ ቴዎድሮስ ካሳሁን (ቴዲ አፍሮ)፣ የንዋይ ደበበን፣ የጋሽ ማህሙድ አህመድና የጋሽ ጥላሁን ገሰሰ፡፡ እነዚህ አምስት አርቲስቶች ሥራዎች ላይ ትኩረት አድርጌ እየተዘጋጀሁ ነው።
የእነዚህን አንጋፋ አርስቶች ሥራ ክለብ ውስጥም ትጫወታቸው ነበር?
አዎ በደንብ።
አሁን ክለብ መጫወት አቆምክ?
አዎ ካቆምኩ ቆየሁ። አልበሙ ከመውጣቱ አራት ወይም አምስት ወር በፊት ነው ቀድሜ ያቆምኩት።
ክለብ ውስጥ ምን ያህል ጊዜ ሰራህ?
ወደ ስድስት ዓመት ሰርቻለሁ። ያው የምሽት ክበብ ራስን በኢኮኖሚ ከመደገፍ ባለፈ ሙያ ለማሳደግ የሚረዳ መድረክ ነው። አንዳንድ አርቲስት ራሱን በኢኮኖሚ ለመደገፍ ሙሉ ትኩረቱን ክለብ ላይ ያደርጋል። አንዳንዱ ደግሞ በሳምንት አንድ ጊዜ ክብብ እየሰራ ጎን ለጎን አልበም እየሰራ ይቀጥላል። እኔም በ6 አመት ውስጥ ለአንድ ዓመት ክለብ ያልሰራሁበት፣ በሳምንት አንድ ቀን ብቻ እየሰራሁ አልበሙ ላይ ትኩረት አድርጌ ነበር ቆየሁት። ለምሳሌ ለሦስት ዓመት ያህል ሸራተን አዲስ “ኦፊስ ባር” ነበር ሀሙስና ቅዳሜ የሰራሁት። በኦፊስ ባር ያለማቋረጥ ለሦስት ዓመት ሰርቻለሁ፡፡ ከእነሱ ጋር ሳቆም ደግሞ ሁለት ዓመት ከምናምኑን የተለያዩ ክለቦች በሳምንት አንድ ቀን አልፎ አልፎ ሁለት ቀንም እየሰራሁ የማገኘውን ገንዘብ እየቆጠብኩ፣ እንደ ወጣትነቴ ብዙ ነገሮች ቢያምሩኝም ከእነዚያ ነገሮች እራሴን እየገታሁ፣ ከወንድሜ ጋር በመተጋገዝ ነው፣ የአልበሙን ስራ ከዳር ያደረስኩት። የአልበሙን ወጪ የሸፈንነው እኛው ነን። ወንድሜ ከገንዘብም ባሻገር በብዙ ነገር ነው የሚደግፈኝ፡፡ ከኢቨንት ከአርቲስት ማኔጀርነት ባሻገር ጎበዝ ደራሲም ነው። “ማህረቤ” የተሰኘ በጊዜው ውጤታማ የሆነ ፊልም ደርሶ ፕሮዲውስ በማድረግ ለእይታ አብቅቷል። ቃልኪዳን ጥበቡና ኤልያስ አማን ተውነውበታል።
በተለያየ ዘርፍ ኪነጥበቡን እየተጠበባችሁበት ነዋ?
አዎ በሚገባ። በብዙ ድጋፍ ውስጥ ነው የመጣሁት፡፡ ነገር ግን አንድ ጀማሪ አርቲስት ምን ችሎታና አቅም ቢኖረው፣ በገንዘብም በሙያም ደጋፊ ከሌለው በጣም ይቸገራል። ከዚህም አልፎ የሙያ ስነምግባርና መልካም ባህሪ ከሌለው ያለውንም ነገር ያጣል። ምክንያቱም ያለውንም ነገር በአግባቡ መጠቀም አይችልም። ስለዚህ ለአንድ አርቲስት ብቻ አይደለም ለማንኛውም ሰው የሙያ ዲሲፕሊንና መልካም ባህሪ ያስፈልገዋል። ይሄ ከሌለ ውጤታማ የመሆኑ ጉዳይ ጥያቄ ምልክት ውስጥ ይገባል ማለት ነው። እኔን የጠቀመኝ ሜሪጆይ በምሰራበት ጊዜ ቅዳሜና እሁድ ኮርስ እንወስድ ነበር ብዬሽ አልነበር? እነዚህ ኮርሶች ለእኔ ትልቅ የጉዞ ስንቅ ሆነውኛል። አሁን ታዳጊ ወጣቶች በኪነጥበቡ በተለያዩ ውድድሮች ላይ ብቅ ብቅ የሚሉ ልጆች ላይ በግሌ የማስተውላቸው ችግሮች ስላሉ ነው። ነገሮች አልጋ በአልጋ ሆነው የሚጠብቋቸው የሚመስላቸው አሉ። ይህ አስተሳሰብ ልክ አይደለም። እኔ ይሄ የምነግርሽ ነገር ለነዚህ ታዳጊዎች ትምህርት የሚሆን ከሆነ፣ እኔ የመጣሁት ከደሀ ቤተሰብ ነው። ነገር ግን ክለብ በምሰራበት ጊዜ እኔም ወንድሜም ከምናገኘው ነገር በአግባቡ ነበር የምንጠቀመው። እንደነገርኩሽ እንደወጣትነታችን ብዙ ነገር ቢያምረንም፣ ጫማም ሆነ ልብስ አያጓጓንም ነበር። ከዚያ ቆጥበን ለአላማችንና ለኪነ-ጥበቡ ስራ ነበር የምናውለው። ከዚህ በተጨማሪ ዲሲፕሊን አለን። ትልልቅ አርቲስቶችን ስናገኝ ሥነ-ስርዓት ባለው መልኩ አናግረን አክብረን ነው የምንሸኘው። ሰውን የሚያቆየው ባህሪው ነው…. አይደለ?
ልክ “መልኬ በቃኝ” እንደተሰኘው ስራህ ማለት ነው?
ትክክል! የሙያ ዲስፕሊን ያለኝ መሆኑ፣ በትህትናና በስነ-ምግባር ሰዎችን መቅረቤ፣ ከግጥምና ዜማ ደራሲዎችም ሆነ አቀናባሪዎች ቀና የሆነ ምላሽ እንዳገኝ ስለረዳኝ ውጤታማ ስራ መስራት ችያለሁ። በአጠቃላይ ሰው ጥሩ ስነምግባርና የሙያ ዲስፕሊን ከሌለው ተሰጥኦ ብቻውን ዋጋ የለውም።
እኔ የምልህ ….. አልበምህ የወጣ ሰሞን ሰይፉ ፋንታሁን ከነፒጃማው እቤትህ መጥቶ በተኛህበት ሰርፕራይዝ ያደረገህ የእውነት ነው ወይስ ድራማ ነው?
በጭራሽ ድራማ አይደለም፤ የእውነት ነው፡፡ ከወንድሜ ጋር ተማክረው ያደረጉት ነው፡፡ ያ አጋጣሚ ደግሞ ብዙ ሰው ጋር ተደራሽ ሆኖ ሳላስበው ለአልበሜ ትልቅ ፕሮሞሽን ነበር የሆነኝ፡፡ እንደዚህ አይነት ነገር በውጪው የመዝናኛ ዘርፍ ላይ የተለመደ ነገር ቢሆንም፣ ለእኛ አገር ትንሽ እንግዳ ነገር ነውና የሰውን ቀልብ ስቦ ነበር፡፡ በዚሁ አጋጣሚ ሰይፉን በጣም አመሰግናለሁ፡፡ ሰይፍሽ ከዚያ በኋላ በሬዲዮም በማስታወቂያም ብዙ ረድቶኛል፡፡ ከሰይፉ ሾው በኋላ ብዙ ነገሮች ቀና ሆነውልኛል፡፡
ልዑል በሙዚቃ ራሱን ምን ደረጃ ላይ ማግኘት ነው ህልሙ?
እኔ እንደ አንድ ድምፃዊ ትልቅ አርቲስት የመሆን ህልም ነው ያለኝ፡፡ በእርግጥ ኢትዮጵያ እንደ እነ ጥላሁን ገሰሰ፣ አስቴር አወቀ፣ ማህሙድ አህመድ፣ ሙሉቀን መለሰና፣ ንዋይ ደበበ ያሉትን ያፈራች ሀገር ናት፡፡ ወደ ዘመናችን ስንመጣ ቴዲ አፍሮን፣ ጎሳዬ ተስፋዬን፣ እነ ጂጂን መጥቀስ እንችላለን፡፡ እነሱ ደግሞ ተተኪ ይፈልጋሉ፡፡ እኔም እነሱ ደረጃ ላይ ከመድረስ የተለየ አይደለም ህልሜ፡፡ እነሱ ደረጃ ለመድረስ ካለምሽ እንደነሱ ጥረት ድካምና የሙያ ፍቅር ብሎም የሙያ ዲሲፕሊን ያስፈልጋል፡፡ እኔም እነዚህ ሀብቶች አሉኝ ብዬ ነው የማስበው፡፡ በአጠቃላይ ትልቅ አርቲስት መሆን እፈልጋለሁ፡፡

• ከ125 ዓመታት በላይ አስቆጥሯል
• ፌዴሬሽን ከተመሰረተ 70 ዓመቱ ነው
• የተጣራ ሀብቱ ከ257 ሚ.ብር በላይ፤ ከ114 ሚ. በላይ ዓመታዊ ገቢ

እጩ ስራ አስፈፃሚ ኢንጅነር ጌቱ ገረመው

እጩ ፕሬዝዳንት በነበረ ጊዜ ስለምርጫው ፉክክር...
የዘንድሮው የአትሌቲክስ ፌዴሬሽን ምርጫ ከጅምሩ አጓጊ የሆነው በተለያዩ ምክንያቶች ነው። ከዚህ ቀደም የፕሬዝዳንት ምርጫው በዚያው ፌዴሬሽን አካባቢ መወሰኑ ተቀይሯል። ከተለያዩ ባለድርሻአካላት ተወዳዳሪዎች መምጣታቸው ከመነሻው ፉክክሩን ፈጥሯል። በተለያዩ የሚዲያ ተቋማት የምርጫ ዘመቻዎች መደረጋቸውና ሐሳቦች መንሸራሸራቸውም ውድድሩን አሟሟሙቆታል።
በመጀመሪያ ከሰባት እጩ ፕሬዝዳንቶች ተርታ ስገባ ሁሉንም ተወዳዳሪ በእኩል አክብሮት ነው የተመለከትኩት። በተለይ ዋንኛ ተፎካካሪዎች ከነበሩት 4 እጩዎች አንዱ ሆኜ ስለገባው ትኩረቴን ስቦታል። ከእኔ ባሻገር ሶስቱ እጩዎች በአንድም ሆነ በሌላ መልኩ በስፖርቱ ያለፉ ናቸው። ገብሬና ስለሺ በስፖርተኝነት ታሪክ ያላቸውና በፌዴሬሽን አስተዳደር ገብተው የሰሩ ናቸው። የተከበሩ ዱቤ ጁሎም አትሌቲክሱን በከፍተኛ ባለሙያነትና ሃላፊነት አገልግለዋል። እነሱ ፌዴሬሽኑ ላይ መስራታቸውና ያላቸውን አቅም ሁሉም ማወቁ ፉክክሩን ያጠነክረዋል።
እኔ ወደ ፌዴሬሽኑ አስተዳደር ለመግባት ከእነሱ የምለየው በክለብ አመራርነት ለአትሌቲክስ እና ለአትሌቶቹ ከማደርገው ልዮ ድጋፍ ተያይዞ ወደ ምርጫው መግባቴ ነው። አዲስ ፊት ከማየት ከተለየ የአስተዳደር ልምድ አንፃር በፌዴሬሽን ለውጥ መፍጠር የሚቻልበት እድል ሰፊ እንደሆነ ነበር የማምነው።
በአጠቃላይ የተሻለ አስተዳደር የተሻለ ውጤት የተሻለ ለውጥ ከመፈለግ አንፃር ሁሉም ባለድርሻዎች ምርጫውን በጉጉት እንዲከታተሉ ሆኗል።
በአትሌቲክስ ያከናወናቸው ተግባራት
ብዙ ያን ያህል ትልቅ ታሪክ ያለኝ ሰው ነኝ ብየ አላስብም። አገሬን ስለምወድ፤ አገሬን የሚያሳይ ፤ አገሬን የሚገልፅ፤ አገሬን የማይበት መነፅር አትሌቲክስ ነው። ሰንደቅ አላማን ከፍ የሚያደርግ፤ የአገር ፍቅር ስሜትና አልሸነፍ ባይነት በአትሌቲክስ ውስጥ አገኛለሁ። በዚህ ምክንያት የተለየ ትኩረት እሰጣለሁ። ከልጅነት ጀምሮ ለስፖርቱ በተለይ ለሩጫ ከፍተኛ ፍቅር ነበረኝ። በትምህርት ቤትም እወዳደር ነበር። ቤተሰቤ ወደ ትምህርቱ እንዳዘነብል በማድረጉ ኤሌክትሪካል ኢንጅነሪንግ ተማርኩ። ከዚያም የኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ አገልግሎት ሰራተኛ ሆኜ ሳገለግል 17 ዓመታት ሆኖኛል። ተቋሙን ከተቀላቀልኩ ከ1 ዓመት በኋላ ወደ አመራርነት ገባሁ ። በኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ አገልግሎት ሚድል ማኔጅመንት ውስጥ ከ10 ዓመታት በላይ እየሰራሁ ቆየሁ። በምክትል ስራ አስፈፃሚነት ደግሞ እያገለገልኩ ሰባት አመታት ተቆጥረዋል። የኢትዮ ኤሌክትሪክ ስፖርት ክለብ ላይ መስራት የጀመርኩት ከዚሁ ጋር ተያይዞ ነው። በክለቡ ቦርድ ማኔጅመንት ሳገለግል 6 ዓመት ሆኖኛል። የቦርዱ ሰብሳቢ ነኝ ። በክለቡ ያለውን የአትሌቲክስ ክለብ የምመራው እኔ ነኝ። ኢትዮ ኤሌክትሪክ ክለብ ከኛ በፊት በአትሌቲክስ ይታወቅ የነበረ ቢሆን ለተወሰኑ ጊዚያት ደብዝዞ ጠፍቶ ነበር። ወደ ክለቡ አመራር ከመጣን በኋላ የለውጥ አቅጣጫዎችን በመንደፍና ለለውጥ የሚያግዙ ባለሙያዎችን በማሰባሰብ ከሰራን በኋላ በክለቡ አስተዳደር ፤ ስልጠናና የአትሌቶች አያያዝ ላይ አሰራሩን በመቀየሩ በምሳሌነት የሚጠቀስበት ደረጃ ላይ አድርሰነዋል። በአሁኑ ወቅት በኢትዮ ኤሌክትሪክ አትሌቲክስ በብሔራዊ ቡድን አቅም እየተሰራበት ሲሆን አገርን በተለያዩ ዓለምአቀፍ ውድድሮች የሚያስጠሩ አትሌቶችን ይዘን እናገኛለን። በአትሌቲክስ የኢትዮጵያ ጠንካራ ክለቦች ከሚባሉት መከላከያና ባንኮች ተርታ የምንሰለፍ ሆነናል። በኤሌክትሪክ ክለብ አትሌቶች ደሞዛቸው ከ1800 ብር በአሁኑ ወቅት 30 እና 40 ሺህ ብር ደርሷል። ይህም በአትሌቶችና በዙርያቸው ላሉ ባለሙያዎች ትኩረት የፈጠረ ከመሆኑም በላይ ለብዙዎች ክለቦች ተምሳሌት ሆኖ እየተጠቀሰ ነው ። በተጨማሪ ሪከርድ ለሚሰብሩ የኢትዮጵያ አትሌቶች ከተለያዩ አገራት የወሰድነውን ተሞክሮ በመንተራስ ስፖንሰሮችና ድጋፍ ሰጭዎችን እያስተባበርን የገንዘብ ሽልማቶችን እየሰጠን ነው። በዚህ አሰራር የዓለም ሪከርድ ያስመዘገቡ አራት አትሌቶችን የሸለምን ሲሆን ወደፊትም ባህላችን አድርገን የምንቀጥለው ነው። በኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ግዙፍ መሠረተልማቶች ላይ ለስፖርቱ የሚያግዙ ግንባታዎች እንዲካተቱ በማነሳሳትም ሰፊ ተግባራት ተከናውነዋል።
ከዚህ ጋር ተያይዞ ባለ ስድስት መም ዘመናዊ የአትሌቲክስ ትራክ ለክለቡም ለአገርም በቻይና ኩባንያ እያስገነባን ሲሆን እደ ቅርጫት ኳስና ለሌሎች ስፖርቶች የሚሆኑ ስፖርት ማዘውተሪያዎችን በማስፋፋት እየሰራን ነው። የጀመርናቸውን ፕሮጀክቶች ሲያልቁ የኢትዮ ኤሌክትሪክ ክለብ ብቻ ሳይሆን መላው የአገሪቱ ስፖርት ተጠቃሚ የሚሆንበትን አሰራር ነው የምንዘረጋው። እንደ ክለብ ለአትሌቶች የልምምድና የመኖርያ ካምፖችን የመገንባት ራዕይም ያለን ሲሆን በአትሌቲክስ ልዮ አቅም ባላቸው ክልሎች የሚሰሩትን በስፖንሰርሺፕና በተለያዮ ድጋፎች እያጠናከርን ለመሥራትም እናስባለን።
ለኢትዮጵያ አትሌቲክስ የሚያስበው
አትሌቲክስ ትልቅ የዲፕሎማሲ መድረክ እንደሆነ ነው የማስበው። በአመራር ውስንነት የሚፈጠሩ ችግሮች ፤ በየአራት አመቱ ኦሎምፒክ በመጣ ቁጥር የሚፈሰው የአትሌቶቻችን እንባ፤ በአትሌቶች ምርጫ የሚያጋጥሙ ውዝግቦችና የአሰልጣኞች መገፋፋት... በአትሌቲክሱ ዙርያ ያሉ አገርና ህዝብን የሚያስጨንቁ ሁኔታዎችን ማስቀረት አለብን። የኢትዮጵያ ህዝብ እንደ እግር ኳስ ሁሉ አትሌቲክስን የዕለት ዕለት ህይወቱ አካል ሊያደርርገው ይገባል። ኦሎምፒክና ዓለም ሻምፒዮና በመጣ ቁጥር የሚያጨበጭብበት የሚያለቅስበት ስፖርት ሆኖ እንዲቀጥል ሳይሆን የህይወቱ አካል ሆኖ በየቀኑ የሚያስበው የሚችለውን አስተዋጽኦ የሚያደርግበት እንዲሆን ነው። በሶስት የዓለም ሻምፒዮናዎችና በኦሎምፒክ ራሴን ስፖንሰርሺፕ በማድረግ የኢትዮጵያን አትሌቶች ዓለም አቀፍ ተሳትፎ ታዝቢያለሁ። በዓለም አቀፍ የስፖርት አስተዳደር የኢትዮጵያ ውክልና ያነሰ መሆኑ በጣም የሚያስቆጨኝ ነው። ኢትዮጵያ በዓለም አትሌቲክስ ውስጥ ያላት ውክልና እንዲያድግ መሥራት ይኖርብናል። ኬንያውያን በዓለም አትሌቲክስ ማህበርና በዓለምአቀፉ የኦሎምፒክ ኮሚቴ ውስ የገቡበትን አሰራር ትምህርት በማድረግ በእኛ ፌዴሬሽን በኩል እንቅስቃሴዎች ያስፈልጋሉ። ዓለምአቀፍ ውድድሮች በማዘጋጀት ያለውን አቅምም በትኩረት ልንሰራበት ይገባል። የዓለም አገር አቋራጭ ኬንያ ሞምባሳ ላይ ሲካሄድ አስታውሳለሁ ኢትዮጵያ በዚያ ደረጃ የስፖርት መሠረተልማትን በመገንባት መሠል ውድድሮችን ወደ የምናስተናግድበት አቅምና አቅጣጫ መግባታችንን ተስፋ አደርጋለሁ።

ፖርቹጋል ገናና በነበረችበት ወቅት የነበሩ የአንድ ንጉሥ አፈ-ታሪክ አለ፡፡
ለዘመናት በወራሪነት የኖሩ ንጉሥ፣ በምርኮ የያዙዋቸውን አገሮች አቀናለሁ እያሉ ብዙ ብር ያፈሱባቸዋል፡፡ ከዚያም በዓመት አንድ ጊዜ ህዝቡን ሰብስበው፤
“ዕድሜ ለእኔ በሉ ነፃ አወጣኋችሁ” ይላሉ፡፡
ህዝቡ በጭብጨባ ስለንግግራቸውና ስለቸርነታቸው ያለውን አድናቆት ይገልፃል፡፡
ቀጥለውም ንጉሡ፤
“ዛሬ በገዛ ደግነቴ ለሀገራችሁ ዕድገት፣ ለህዝባችሁ ደህንነት ስል አንድ ተጨማሪ በጎ-አድራጎት እፈፅማለሁ፡፡ ይኸውም፤ ነፃ የወጣችሁበትን ቀን በአመት አንድ ቀን ታከብሩ ዘንድ ፈቅጄላችኋለሁ፡፡”
ህዝቡ በጭብጨባ አድናቆቱን ይገልፃል፡፡
“ጥያቄ ካላችሁ መጠየቅ ትችላላችሁ?” ይላሉ፡፡
ከሰዉ መካከል በተራ በተራ እየተነሱ ተወካዮች ጥያቄ ይጠይቃሉ፡፡
የህፃናቱ ተወካይ፤ “ንጉሥ ሆይ! መዋዕለ - ህፃናት ይሰራላችኋል ከተባልን ብዙ ዓመት አለፈን፡፡ በጦርነቱ እናት አባታቸውን ያጡ አያ ህፃናት የሚኖሩበት አላገኙም፡፡”
ቀጥሎ የወጣቱ ተወካይ ይነሳል፡፡
“ንጉስ ሆይ! ከሁሉም በጦርነቱ የተገዳው ወጣቱ ነው፡፡ ወጣቱ የሚያነብበት ቤተ -መፃሕፍት፣ የሚዝናናበት ኳስ ሜዳ፣ የሚወያይበት አዳራሽ የለውም፡፡ ስለዚህ የእርስዎን እርዳታና ረድኤት እንሻለን”
ንጉሱም፡-- “መልካም፡፡ የእናንተም በጣም አሳሳቢ ጉዳይ ነው፡፡ በቀጣይ የተያዘ ስለሆነ ይፈፀማል” አሉ፡፡
በተከታታይ የሴቶች ተወካይ፣ የሽማግሌዎች ተወካይ፣ የሰራተኛ ተወካይ፣ የተማሪ ተወካይ ወዘተ…. ጥያቄያቸውን አቀረቡ፡፡
ንጉሱም፤ “በቀጣይ ተይዟል” ሲሉ መለሱ፡፡
በመጨረሻም የምርኮኞቹ ወታደሮች ተወካይ፤
“ንጉስ ሆይ! ከሁሉም የተጎዳን እኛ ወታደሮች ነን፡፡ ይኸው ያለ ጦርነት ተቀምጠን ስንትና ስንት ዓመት ተሰቃየን፡፡ ወይ ከእንግዲህ ጦርነት የለምና ተበተኑ በሉን፡፡ አለበለዚያ ደግሞ በአስቸኳይ ጦርነት ይፈጠርልንና በቶሎ ተግባር ላይ እንሰማራ፡፡ ንጉሥ ሆይ! ቃታ እንስብበታለን ያልነው ጣታችን ለስልሶ የወርቅ ቀለበት ማሰሪያ ሆነ፡፡ ለሬዲዮ መገናኛ የተሠጠን መሳሪያ የሙዚቃ ማዳመጫ ሆኖ ሰነበተ፡፡ ስንት ዳገት ቁልቁለት ይወጣል ይወርዳል፤ የት ይደርሳል የተባለው ሰውነታችን፣ በተጠረገ መንገድ መምነሽነሽ፤ በሚሞቅ አልጋ ላይ መተኛት የሁልጊዜ ፀባዩ ሆነ፡፡ ምቾት በዛ ንጉሥ ሆይ? ያ በስልጠና ላይ የተነገረን ጦርነት የታለ? እንደ-ጽዓት ቀን ራቀብን’ኮ፡፡ አረ አንድ መላ ይፈጠርልን ንጉስ ሆይ!” ሲል ተማጠነ፡፡
ንጉሡም፤ “እኔም ይህን ችግራችሁን በጣም አስቤበታለሁ፡፡ ሥቃያችሁ ያሰቃየኛል፡፡ ህመማችሁ ያመኛል፡፡ ስለዚህም የናንተ ጉዳይ ከማንም በፊት በቀዳሚነት በቀጣይ ተይዟል” አሉ፡፡
እኒያ ንጉሥ ከዚያን ጊዜ አንስቶ እስከ እለተ - ሞታቸው ድረስ መጠሪያ ስማቸው “ንጉሥ በቀጣይ” የሚል ሆነ፡፡
አገራቸውም፤ ከዓመት ዓመት ጦርነት በቀጣይ እያስተናገደች፤ አያሌ ቅኝ-ግዛቶቿን እስክታጣ ድረስ ስትዋጋ ኖረች፡፡
* * *
ህዝቦችን በተስፋ ብቻ በማሰር ለመሰንበት የሚሞክር እንደ ፖርቹጋሉ ንጉስ ያለ መሪ፤ ህዝቦቹ የለበጣ የሚገዙለት፤ በሀሳዊ - ጭብጨባ እንዲገበዝ የሚያደርጉት ነው፡፡ ከቶውንም ምርኮኞቹን ነፃ እንዳወጣቸው ማሰቡና፤ እንዲያስቡም ለማስገደድ መሞከሩ፤ ጊዜያዊ የአሸናፊነት ስሜትን እንጂ ዘላቂ ሥርዓትን ለመገንባት የሚፈይደው ነገር አይኖርም፡፡
ህዝብ የተታለለ ሲመስል የእድር አለቃውም፣ የቀበሌ ሹሙም፣ የቢሮ ኃላፊውም፣ የቢሮክራሲ አባ-ወራውም፣ የፖለቲካ ፓርቲ መሪውም…. አዕምሮውን ሰብሰብ አድርጎ፣ ማናቸውንም ዕርምጃ ከመውሰዱ በፊት ሁለት ሦስቴ አስቦ፤ ከምወስደው እርምጃ ጠቀሜታና ህዝቡ ከሚያገኘው ፋይዳ የትኛው ሚዛን ይደፋል? ብሎ ሁኔታዎችን ማውጠንጠን እጅግ ወሳኝ ጉዳይ ነው፡፡ የገባሁት የተስፋ ቃል ከታጠፈ ካፌ የሚወጣው ሁሉ ወደ አለመታመን ማምራቱ አይቀርም ብሎ የማያስብ የበላይ፤ የኮቴውን ድምፅ ያህል እንኳ የሚታወስ ፍሬ የሌለው ነው፡፡
የኒውዚላንድ ህዝቦች ሲተርቱ፤ “አሮጌ ቃል - ኪዳን ወደ ኋላ ይቀራል” እንደሚሉት፤ በአዲስ ቃል-ኪዳን ወይም እንደ ፖርቹጋሉ የአፈ -ታሪክ ንጉስ፣ በቀጣይ ቃል-ኪዳን ይተካል ብንል፤ ጊዜን መሸጋገራችን እንጂ ረብ ያለው ድርጊት አልፈፀምንም፡፡
ጆርጅ ፓድሞር የተባለው ትሬኒዳዳዊ የምርጫ ተወዳዳሪ፤ “አፍሪካውያን በቃል -ኪዳን በመተማመን ረዥም ጊዜ ኖረዋል፡፡ አሁን ማየት የሚፈልጉት ጥቂት ተጨባጭ ተግባራትን ብቻ ነው፡፡ አንገታቸው ላይ የሎሌነት ሰንሰለት አጥልቀውም ስለ “ዲሞክራሲ” እና ስለ “ነፃነት” የሚሰበኩ ሃይማኖት አከል ውዳሴዎችን ማዳመጥ ደክሟቸዋል፤ ታክቷቸዋል” ያለው በከንቱ አይደለም፡፡ የብዙ ፖለቲካዊ ቀውሶች መንስዔዎች የታጠፉ ቃሎች ናቸው፡፡ ሌት ተቀን አውጥተን አውርደን፣ አዋቂ ጠይቀን፣ የውጪ አጥኚ አሰማርተን ይሄን ችግር በቅርቡ እንፈታዋለን ብለን ስናበቃ፣ መልሰን በቅርቡ ያልነውን ላልተወሰነ ጊዜ አሸጋግረነዋል ካልን፣ ከቃል ማጠፍ የማይተናነስ ተግባር ፈፅመናልና ችግሩን አዘገየነው እንጂ የመፍታት ሙከራ አላደረግንም፡፡ የሚዋዥቀውን ወይም ትርጉም ባለው መልኩ ለውጥ ያልታየበትን ኢኮኖሚ፣ አድጓል ተመንድጓል፣ ነገ ደግሞ የእጥፍ-እጥፍ ያድጋል ብለን ቃል-ብንገባ፣ በኑሮ ውድነቱ ሳቢያ ሰልፍ አስመርሮኛል የሚለውን ሰው በቅጡ ማሳመን የሚቻል አይሆንም፡፡ ነባራዊውም ሆነ ህሊናዊው ሁኔታ የማያግዙት ሙግት፤ አፍአዊ እንጂ ልባዊ ብሎም ተግባራዊ ለመሆን ይሳነዋል፡፡ የላይኛው እንዳፈተተው ሲናገር፣ የታችኛው ለማስተጋባት የበለጠ መጮሁ አግባብ ያለው ሥርዓት በሚመስልበት፣ እንደውሃ በመሬት ስበት ኃይል ከላይ ወደታች እንደሚወርድ የዕዝ-ሠንሠለት የተዋቀረ በሚመስል አካሄድ ውስጥ፤ “አሳታፊ ዲሞክራሲ”፣ “የውድድር ኢኮኖሚ”፣ “ልማት-ተኮር ራዕይ”፣ “ፍትሕ-ርትዕ የሰፈነበት ማህበራዊ መርህ” እያልን ብናንቆለጳጵሰው፤ ለስልት እንጂ ለስሌት አያግዘንም፡፡ ዞሮ ዞሮ ከላይ ወደታች የሚወርድ አንድ አሸንዳ ውስጥ ያለ ፍሰት የመሰለ ፖለቲካዊ ስርዓት፣ “ታላቅየው ሲመቸው፣ ታናሽየው ሳይድህ በእግሩ ይሄዳል” እንደሚባለው ያለ ነው፡፡

- ቡና ጠጪ ይጭነቀው?.... ምን በወጣው? የቡና ምርትን መጨመር እየተቻለ!

የቡና ዋጋ የማይቀመስ እየሆነ ነው ብሏል የሰሞኑ የዎል ስትሪት ጆርናል ዘገባ። በዓለም ገበያ የአንድ ኪሎ ቡና ዋጋ ከ7 ዶላር በላይ ሆኗል። ከአምናው ጋር ሲነጻጸር ዕጥፍ ገደማ ነው ብሏል- ጋዜጣው። እጅግ እየናረ የመጣው ግን ከጥቅምት ወር ወዲህ ነው።
በሁለት ወር ልዩነት የአንድ ኩንታል ቡና አማካይ ዋጋ፣ ከ520 ዶላር ወደ 730 ዶላር አሻቅቧል።
በ1969 ዓ.ም የተመዘገበውን ከፍተኛ ዋጋ በመብለጥ የዘንድሮው ዋጋ አዲስ ሪከርድ ሆኖ ተመዝግቧል።
ቡና ፉት ማለት እንደ ቻይና በመሳሰሉት አገራትም እየተለመደ ስለመጣ ገበያው ሰፍቷል። ዋጋውም ባለፉት ወራት ወደ ላይ ሲጨምር ነበር። ከጥቅምት ወር ወዲህ ያሻቀበው ግን ከብራዚልና ከቬትናም የቡና ምርት ችግር ጋር የተያያዘ ነው።
ዘንድሮ የብራዚል የቡና አዝመራ ከመድረሱ በፊት፣ በዝናብ እጥረት እንደተጎዳ የደቡብ አሜሪካ የቡና ገበያ ባለሙያ ገልጸዋል። ከዝናብ እጥረት በተጨማሪ በሞቃት የአየር ጸባይ የዘንድሮ የቡና ፍሬው ጫጭቷል። ለከርሞ ፍሬ መያዝ ያለባቸው የቡና ዛፎችም ስለጠወለጉ ምርታቸው እንደሚቀንስ ባለሙያው ገምተዋል።

ከሌሎች ኋላ ተነስተው በቡና ምርት ትልቅ ደረጃ ላይ የደረሱት የቬትናም ገበሬዎችን ችግር ገጥሟቸዋል። የዓመቱ ዝናብ ጊዜውን ጠብቆ አልጣለም። እንደምንም ለፍሬ የደረሰው ቡና በሚሰበሰብበት ወቅት ደግሞ ኃይለኛ ዝናብ ድርቅና ጎርፍ መጣባቸው። የገበሬዎችን ሥራ እንደአወሳሰበው የጋዜጣው ዘገባ ይገልጻል።
በእርግጥ የቡና ዋጋ እንዲህ እንደተሰቀለ አይቀርም። የዋጋው ውድነት ቡና ጠጪዎችን የሚፈታተን ከሆነ ፍጆታቸውን ይቀንሳሉ። በተለይ አዳዲስ ለማጅ የቡና ደንበኞች የዋጋ ውድነቱን የመሸከም ትዕግሥት ብዙም አይኖራቸውም። ምክንያት፣ ከቡና ጋር የሚያራርቅ ሰበብ ይሆንባቸዋል።ይህም ባይሆን ግን፣ የቡና ምርት አንዴ ሲበላሽ መልሶ ይሻሻላል። የሌሎች አገራት ገበሬዎች ይገቡበታል።
ለጊዜው ግን ዋጋ አሻቅቧል። እስኪወርድ ድረስም እንደ ኢትዮጵያ በመሳሰሉ አገራት ለቡና ገበሬዎችና ነጋዴዎች ልዩ አጋጣሚ ይሆንላቸዋል። በተለይ ለኢትዮጵያውያኑ።
ሐምሌ ወር ላይ የዶላር ምንዛሬ ተሻሽሎላቸዋል። ወደ ውጭ የሚላከው የቡና መጠንም ጨምሯል።
በዚህ ላይ የዓለም የቡና ዋጋ በጥቂት ወራት ውስጥ እንዲህ ሲያሻቅብ፣ ለኢትዮጵያ የቡና ገበሬዎችና ነጋዴዎች ተጨማሪ ልዩ አጋጣሚ ይሆንላቸዋል። እስከ መቼ ዋጋው እያሻቀበ እንደሚቀጥል ባይታወቅም፣ ዋጋው በተወሰነ ደረጃ ተመልሶ እንደሚቀንስ ነው የሚጠበቀው። እስከዚያው ግን፣ከቡና ኤክስፖርት የሚገኘው ጥቅም ዘንድሮ ከሌሎቹ ዓመታት ሁሉ የላቀ እንደሚሆን ግን አያጠራጥርም።
የአገር ውስጥ ቡና ጠጪዎች ግን ፈረደባቸው። ከኑሮ ውድነት ጋር ተደማምሮ የቡና ዋጋ መጨመሩ ይጎዳቸዋል።
ምናልባት ግን ወደ መፍትሄ ያመራ ይሆናል። የቡና ምርት እየጨመረ ሊሄድ ይችላል።

የቬትናም ገበሬዎች የቡና ምርት ከ30 ዓመት በፊት ከኢትዮጵያ ገበሬዎች ያነሰ ነበር። ዛሬ፣ ከኢትዮጵያ ምርት የሚበልጥ ሦስት ዕጥፍና ከዚያ በላይ የቡና መጠን ያመርታሉ። በሠላሳ ዓመታት ውስጥ የኢትዮጵያ ምርት ስላልጨመረ አይደለም። የኢትዮጵያ ምርት እንደጨመረ ዓለማቀፍ የቡና ምርት መረጃ ያሳያል። ከ2 ሚሊዮን ኩንታል ወደ 6 ሚሊዮን ኩንታል።
የቬትናም የቡና ምርት ግን በሠላሳ ዓመታት ውስጥ ወደ 15 ዕጥፍ ደርሷል። ወደ 20 ሚሊዮን ኩንታል ገደማ።
የዓለም የቡና ምርት ከ60 ሚሊዮን ኩንታል ወደ 110 ሚሊዮን ኩንታል የጨመረው በቬትናም ገበሬዎች ብርታት ነው ማለት ይቻላል። ለነገሩ፣ ባለፉት 30 ዓመታት በኮሙኒዝም ምክንያት ታግዶ የቆየው የግል ኢንቨስትመንት ከተፈቀደ ወዲህ እንደ ቬትናም የቀናው አገር የለም - በእርሻም በኢንዱስትሪም።
ከጠቅላላ የአፍሪካ የቡና ምርት፣ የቬትናም ምርት ይበልጣል።
15 ሚሊዮን ኩንታል የነበረው የብራዚላውያን የቡና ምርት፣ ዛሬ ወደ 30 እና 35 ሚሊዮን ኩንታል ደርሷል - እንደ አየሩ ሁኔታ።
የቡናና ሻይ ባለሥልጣን መስሪያ ቤት እንደገለጸው ከሆነ፣ ከሐምሌ ወዲህ በአራት ወራት 1.5 ሚሊዮን ኩንታል ቡና ከኢትዮጵያ ወደ ውጭ ተሸጧል - በ647 ሚሊዮን ዶላር።
ብዙ ምርት ለመላክ ገበሬዎችንና ነጋዴዎችን ያነሣሣቸው ነገር ቢኖር ነው።
ምን ያህል እንዳነሣሣቸው ለማየት ያህል፣ በመንግሥት ቀደም ሲል የተገመተውን ዕቅድና በተግባር የታየውን የንግድ መጠን ማነጻጸር እንችላለን።
ብዙውን ጊዜ የመንግሥት የግምት ዕቅድ እንደ ሰማይ የራቀ ምኞት ይመስል የለ! የቡና ገበሬዎችና ነጋዴዎች በአራት ወራት ውስጥ 1 ሚሊዮን ኩንታል ቡና ወደ ውጭ ይልካሉ ተብሎ ነበር በመንግሥት የተገመተው። “ዕቅድ” ብለው ነው የሚጠሩት። መንግሥት ቡና ተክሎ የሚለቅም ያስመስሉታል።
ዕቅድ የሚባለው በራስ ለሚከናወን ስራ ነው መቼም። ገበሬዎችና ነጋዴዎች ለሚሰሩት ነገር፣ መንግሥት “ዕቅድ” አወጣሁ ቢል ብዙም ትርጉም አይሰጥም። በእርግጥ መንግሥት ብዙ ገቢ ስለሚያገኝበት፣ አስቀድሞ “የግምት ትንበያ” ማዘጋጀቱ ጠቃሚ ነው። “ዕቅድ” ከማለት ይልቅ “ግምት”፣ ወይም “ትንበያ” ቢል ይሻላል ለማለት ነው።
የሆነ ሆኖ፣ መንግሥት 1 ሚሊዮን ኩንታል ቡና ወደ ውጭ እንደሚላክ ቢተነብይም፣ በተግባር ግን ከትንበያው በ50 በመቶ የሚበልጥ ምርት ተልኳል። 1.5 ሚሊዮን ኩንታል። በእርግጥ ብዙ ምርት ተላከ ማለት የጥራት ደረጃው እንደ ዓምናው ነው ማለት አይደለም። እዚሁ ሊቀር ይችል የነበረውም ነው የሚላከው። እናም አማካይ ዋጋውን ዝቅ ሊያደርገው ይችላል።

እንዲያም ሆኖ፣ በቡና የውጭ ንግድ ላይ አስገራሚ ለውጥ እንደታየ አያጠራጥርም።
የጥቅምት ወርን ለይተን ብናይ፣ ከዓምናው ጋር ሲነጻጸር፣ ዕጥፍ ያህል የቡና ምርት ወደ ውጭ ተልኳል።
አምና 177 ሺ ኩንታል፣ ዘንድሮ 351 ሺ ኩንታል።
በዚህ አያያዙ የሚቀጥል ይመስላችኋል? ሊቀጥል ይችላል። የቻይና ኩባንያዎች ብቻ፣ ቢያንስ ቢያንስ 1 ሚሊዮን ኩንታል የኢትዮጵያ ቡና ለመግዛት ማቀዳቸውን ገልጸዋል።
እናም በዚህ አያያዙ፣ በዓመት ውስጥ እስከ 5 ሚሊዮን ኩንታል የሚደርስ ቡና ወይም ከዚያ በላይ ወደ ዓለም ገበያ መሄዱ ይቀራል?
ከ1.5 ቢሊዮን ዶላር በላይ፣ ምናልባትም እስከ 2 ቢሊዮን ዶላር የሚደርስ ገቢም ሊያመጣ ይችላል።
በእስከ ዛሬ ዓመታዊ የቡና ኤክስፖርት ከፍተኛው መጠን 3 ሚሊዮን ኩንታል ነው። የዐሥራ አምስት ዓመታት መረጃዎችን ስናይ ግን በአብዛኛው ከ2 እስከ 2.5 ሚሊዮን ኩንታል ነው- የአራችን የቡና ኤክስፖርት።

ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) እና ፕሬዝዳንት ኢማኑኤል ማክሮን በተለያዩ ጉዳዮች ላይ ተወያይተዋል፡፡

ጠቅላይ ሚኒስትሩ በማኀበራዊ ትስስር ገጻቸው “ከፕሬዝዳንት ኢማኑኤል ማክሮን ጋር በብሔራዊ ቤተመንግሥት በነበረን የሁለትዮሽ ውይይት ሰፋ ያለ መጠነርዕይ ባላቸው የሁለትዮሽ እና ባለብዙ ወገን ጉዳዮች ላይ ውይይት አድርገናል” ብለዋል፡፡

ፕሬዝዳንቱ እና የፈረንሳይ መንግሥት በብሔራዊ ቤተመንግስት እና በመካሄድ ላይ ባለው የላሊበላ ውቅር አብያተ ክርስቲያናት እድሳት ሥራዎች ላይ ላደረጉት አስተዋፅዖም ምስጋና አቅርበዋል፡፡

ጠቅላይ ሚኒስትሩ “በውይይታችን በተለያዩ ዘርፎች የሚኖሩ ትብብሮችን የፈተሽን ሲሆን የፈረንሳይን ኢንቨስትመንት መጨመርን አስመልክቶ ብሎም በትምህርት እና ባሕል ዘርፎች ያለንን ግንኙነት በማጠናከር ጉዳዮች ላይ ተነጋግረናል” ብለዋል፡፡

ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በውይይቱ የሀገራቱን ታሪካዊ ትስስር ይበልጥ የመገንባት አስፈላጊነት ላይ አፅንዖት መስጠታቸውንም አመላክተዋል፡፡

የፈረንሳይ ፕሬዚዳንት ኢማኑኤል ማክሮን በዓድዋ ድል መታሰቢያ ሐውልት ሥር የአበባ ጉንጉን አስቀምጠዋል፡፡

የአዲስ አበባ ከተማ ከንቲባ አዳነች አቤቤም ለፕሬዚዳንት ማክሮን የእንኳን ደህና መጡ መልዕክት አስተላልፈዋል፡፡

“ብሔራዊ ባንክ ኢኮኖሚውን ለማረጋጋት ጉልህ ሚና ይጫወታል”

በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ማብራሪያ የሰጡት የብሔራዊ ባንክ ገዥ የአገሪቱን የፋይናንስ ሥርዓት ዲጂታል ማድረግ መቻሉን ተናግረዋል። አክለውም፤ በዚህ ዓመት በባንኮች የተመቻቹ የዲጂታል የገንዘብ ዝውውሮች፣ ከጥሬ ገንዘብ ልውውጦች መብለጣቸውን ገልጸዋል።
የኢትዮጵያ የባንክ ተግባራት ሙሉ በሙሉ በብሔራዊ ባንክ ቁጥጥር ስር መሆኑን የባንኩ ገዢ አቶ ማሞ ምሕረቱ አስታውቀዋል። በብሔራዊ ባንክ እየተካሄደ ያለው ማሻሻያ፣ የፋይናንስ ስርዓቱን ከዲጂታል እድገቶች ጋር ለማዘመንና ለማጣጣም ያለመ መሆኑንም አብራርተዋል።
አዲስ በፀደቀው የባንክ አዋጅ ላይ የግንዛቤ ክፍተቶች እንዳሉ በማንሳትም፣ ከምክር ቤቱ የተሰነዘሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ተችተዋል። አዲሱ አዋጅ ብሔራዊ ባንክ በቅርቡ ካደረገው ማሻሻያ ጋር በቀጥታ የተያያዘ እንዳልሆነም ገዥው ጠቁመዋል። ነገር ግን መሰል አዋጆች በተደጋጋሚ መተግበራቸው በባንክ ስራዎች ላይ አሉታዊ ተጽእኖ ሊያሳድር እንደሚችል አስጠንቅቀዋል፡፡
በአሁኑ ወቅት የውጭ ኢንቨስትመንትን ለመሳብ የተሻሻለ የባንክ ደንብ አለመኖሩን የገለጹት ገዢው፤ በዚህ ጉዳይ ላይ በምክር ቤቱ የተነሱ ጥያቄዎች እንዲመለሱ ጠይቀዋል። የብሔራዊ ባንክ ማሻሻያዎች በዋናነት ከገንዘብ ፖሊሲ ማስተካከያዎች ጋር የተያያዙ መሆናቸውን በመጠቆምም፤ ምክር ቤቱ የእነዚህን ለውጦች ትክክለኛ ትርጓሜ እንዲያረጋግጥ አሳስበዋል።
የብሔራዊ ባንክ አፈጻጸምን ያወደሱት አቶ ማሞ ምሕረቱ፤ እርምጃዎቹ ከሌሎች የአፍሪካ ማዕከላዊ ባንኮች ጋር ሲነፃፀሩ የበለጠ ውጤታማ መሆናቸውን ገልጸዋል። ብሔራዊ ባንክ ኢኮኖሚውን በማረጋጋት ረገድ ጉልህ ሚና እንደሚጫወት ገልፀው፤ የባንኩን የሥራ አፈፃፀም “የሚመሰገን” ነው ሲሉ አድንቀውታል፡፡ የውጭ ባንኮች ወደ ኢትዮጵያ እንዲገቡ የሚፈቅደው ረቂቅ አዋጅ በሳምንቱ አጋማሽ ላይ በፓርላማ በአብላጫ ድምጽ መፅደቁ ይታወቃል።
አምስት የሚደርሱ የውጭ አገር ባንኮች የኢትዮጵያን የባንክ ዘርፍ ለመቀላቀል ፍላጎት ማሳየታቸው የተነገረ ሲሆን፤ ከእነዚህም ውስጥ የኬንያ ስታንዳርድ ባንክ፣ የኬንያ ሲቲ ባንክና የተባበሩት አረብ ኤምሬቶች ባንክ ይገኙበታል። ባለፈው ዓመት ሀምሌ የማክሮ ኢኮኖሚ ማሻሻያው መተግበሩን ተከትሎ፣ በኢትዮጵያ፤ ፋይናንስና ባንክ ዘርፎች የፖሊሲ ማሻሻያዎች እየተደረጉ ሲሆን፤ ይሄም የውጭ ኢንቨስትመንትን እንደሚስብ ይጠበቃል። በተመሳሳይ የባንክ ሥራ ማሻሻያ አዋጅም በህዝብ ም/ቤት አባላት መፅደቁ ይታወቃል። በያዝነው ዓመት የዲጂታል ገንዘብ ዝውውር ከጥሬ ገንዘብም ልውውጥ በላቀ መጠን መከናወኑ የተገለፀ ሲሆን፤ የኤቲኤም ተጠቃሚዎች ቁጥር መጨመሩም ታውቋል።

በደቡብ ኢትዮጵያ ክልል፣ ኮሬ ዞን የነዳጅ ዋጋ ንረት እንደተከሰተ ተገለፀ። ነዋሪዎቹ ለአዲስ አድማስ እንደገለጹት፤ ከዋጋው መናር በተጨማሪ የአቅርቦት ችግር በመኖሩ ነዋሪው በትራንስፖርት እጥረት እየተንገላታ ነው ተብሏል።
ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ አንድየኬሌ ከተማ ነዋሪ በሰጡት አስተያየት፤ የነዳጅ አቅርቦቱ መስተጓጎል ከጀመረ ስምንት ወራት እንዳስቆጠረ ተናግረዋል። “የቤንዚን ዕጥረቱ ከማሕበረሰቡ ኑሮ ጋር ‘ተሳስሯል’ ያሉት ነዋሪው፣ በከተማው የሞተር ሳይክል አከራዮች ስለሚበዙ እና የመብራት መቆራረጥ ስላለ፣ እንዲሁም በርካታ የጄኔሌተር ተጠቃሚ ስላለ የቤንዚን ዕጥረቱ ያሳረፈው ተጽዕኖ ቀላል አለመሆኑን አብራርተዋል።
“የቤንዚን አቅርቦቱ ሙሉ በሙሉ ባይቋረጥም፣ በነጋዴዎች የመሽሸግ ተግባር ይፈጸማል ተብሏል። አንድ ሊትር ቤንዚን ከ370 እስከ 400 ብር ይሸጣል ያሉት ነዋሪው፤ በተጨማሪም፣ በከተማይቱ ውስጥ ያለው የነዳጅ ማደያ አንድ ብቻ ነው። ይህም ከሌሎች ሁኔታዎች ጋር ተዳምሮ የዕለት ተለት ዕንቅስቃሴና በእጅጉ እንደሚያስተጓጉል ነዋሪው ተናግረዋል።
አብዛኛውን ጊዜ ቤንዚን እንደማይመጣና አልፎ አልፎ ከመጣም የነዳጅ ማደያው በኮንትሮባንድ ንግድ ለተሰማሩ ነጋዴዎች አሳልፎ እንደሚሰጥም ጠቅሰዋል።
በተጨማሪም በቴሌብር አማካይነት ክፍያ ፈጽመው ነዳጅ የሚያስቀዱ ተጠቃሚዎች እንደሌሉ የጠቆሙት ነዋሪው፣ ከሁሉም በላይ በከተማዋ ውስጥ አንድ የነዳጅ ማደያ ብቻ መኖሩ ተጠቃሚዎችን አማራጭ አልባ አድርጓቸዋል ተብሏል።
በኮሬ ዞን የመምህራን እና መንግስት ሰራተኞች ሃላፊነቱ የተወሰነ የግል ማሕበር ስር የሚተዳደረው ይኸው የነዳጅ ማደያ የሚያቀርበው ቤንዚን የተደራሽነት መጠኑ የማሕበረሰቡን ፍላጎት የሚያሟላ አለመሆኑን አስረድተዋል፣ ነዋሪው። ከዚህም ባሻገር፣ የከተማዋ ማሕበረሰብ በከፍተኛ የኢኮኖሚ ቀውስ ውስጥ እንደሚገኝ ጨምረው ተናግረዋል።
ነዋሪው በግላቸው የሞተር ሳይክል ማከራየት ስራ ላይ የተሰማሩ ሲሆኑ፣ ኬሌ ከተማ ውስጥ ሞተር ሳይክል በማከራየት ስራ የተሰማሩ ወጣቶች በነዳጅ እጥረቱ ሳቢያ የዕለት ጉርሳቸውን መሸፈን እንዳልቻሉ ተጠቁሟል። “ስራ ካቆምኩ ሁለት ወር እየሆነኝ ነው” የሚሉት እኚሁ ነዋሪ፣ የትራንሰፖርት አገልግሎት የሚሰጡ የባጃጅ ተሽከርካሪዎችም ስራ ማቆማቸውን ተናግረዋል።
የቤንዚን ስርጭት ላይ ቁጥጥር የሚያደርጉ የመንግስት አካላት እንደሌሉና “ከሕገ ከህገ-ወጥ” ነጋዴዎች ጋር ተባብረው እንደሚሰሩ ያነሱት ነዋሪው፣ ከነዋሪዎች ስለ ቤንዚን ጥያቄ ሲቀርብ “ጉዳዩን እየተከታተልን ነው፣ ምላሽ እንሰጣለን” ቢሉም፣ ሆኖም ግን ጉዳዩ ለችግሩ ዕልባት ሰጥተው እንደማያውቁ አመልክተዋል።
በኬሌ ከተማ የሞተር ሳይክል መለዋወጫ እያስመጡ በመሸጥ ሥራ ላይ እንደተሰማሩ የነገሩን ስማቸው እንዳይጠቀስ የጠየቁ አስተያየት ሰጪ በበኩላቸው፤ የተከሰተው የቤንዚን ዕጥረት የሚሸጧቸውን የመለዋወጫ ዕቃዎች ለማስመጣት እንቅፋት እንደሆነባቸው ተናግረዋል።
የዞኑ ባለስልጣናት የተፈጠረው ችግር ላይ ትኩረት አድርገው መፍትሔ ለመስጠት አለመቻላቸውን እኚሁ ነዋሪ ገልጸዋል። ሁኔታው በዚሁ ከቀጠለ፣ የሚፈጠረው ችግር እጅግ አስከፊ እየሆነ እንደሚመጣም አስረድተዋል።

“ብልፅግና ም/ቤቱን የግሉ መጠቀሚያ አድርጎታል”

የኢትዮጵያ የፖለቲካ ፓርቲዎች የጋራ ምክር ቤት ከተቋቋመበት ዓላማ ውጭ ከብልፅግና ጋር እየተሞዳሞደ ነው በሚል በተቃዋሚዎች ኮከስ ክስ ቀረበበት። ኮከሱ የጋራ ምክር ቤቱ በቅርቡ ባደረገው ጠቅላላ ጉባዔ አዲስ አመራር መምረጡን አጥብቆ ኮንኗል።
ኢሕአፓ፣ ኦፌኮ፣ ዎብን፣ ሕብር ኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ እና ኦነግ የተካተቱበት የተቃዋሚ ፓርቲዎች ኮከስ ባለፈው ረቡዕ ታህሳስ 9 ቀን 2017 ዓ.ም. ባወጣው መግለጫ፣ የጋራ ምክር ቤቱ የተቋቋመው በመሠረታዊ አገራዊ አጀንዳዎች ዙርያ በትብብርና በመወያየት የጋራ መድረክና አሰራር በማበጀት ለመንቀሳቀስ መሆኑን አመልክቷል። “ይሁንና ምክር ቤቱ ከተቋቋመበት የመድብለ ፓርቲ ስርዓትን የማጠናከር ዓላማና ተልዕኮ በመውጣት የብልፅግና ፓርቲ ታዛዥ፣ ጉዳይ ፈጻሚና አስፈጻሚ እንዲሆን ከፍተኛ ጫና እየተደረገበት ነው” ሲል ኮከሱ ወቅሷል።
“ከዓላማው ውጪ እየተንቀሳቀሰ ነው” በሚል በተቃዋሚዎች ኮከስ የተነቀፈው የጋራ ምክር ቤቱ፤ ብልጽግና ፓርቲን ያለ ውድድር ሰይሞና ሌሎችን በምርጫ ስም አስቀምጦ አዲስ አመራር መምረጡንና ደንብ መቅረጹን ፓርቲዎቹ ተቃውመዋል።
“የፖለቲካ ድርጅቶች ሃሳብ መለዋወጫ እንዲሆን የመሰረቱትን የጋራ ምክር ቤት ብልጽግና ቀስ በቀስ በስልታዊውና በሚታወቀው የኢህአዴግ አካሄድና ዘዴዎች አሽመድምዶታል” ያለው የተቃዋሚዎች ኮከስ፤ “ይህ አካሄድ ከተጨባጭ የዘመነ ፖለቲካ አካሄድ ጋር ስለሚቃረን ምክር ቤቱ ወደተመሰረተለት ቃልኪዳን እንዲመለስ አጥብቀን እንጠይቃለን” ብለዋል፡፡ የኢትዮጵያ የፖለቲካ ፓርቲዎች የጋራ ምክር ቤት፣ ገዢውን ፓርቲ ጨምሮ ሌሎች ተቃዋሚ ፓርቲዎች በተፈራረሙት የቃልኪዳን ሰነድ አማካይነት ከዓመታት በፊት መቋቋሙን ጠቅሰው ያስታወሱት የኢህአፓ ተቀዳሚ ሊቀመንበር መጋቢ ብሉይ አብርሃም ሃይማኖት፣ የተቋቋመበት ዋና ዓላማዎቹ በአገሪቱ ዴሞክራሲያዊ ስርዓትን ማስፈንና በፖለቲካ ፓርቲዎች ላይ የሚደርሱ ተጽዕኖዎችን መከላከል፣ እንዲሁም የፖለቲካ ምሕዳሩን ማስፋትና የተለያየ አመለካከት ያላቸው ፓርቲዎች ተቀራርበው በአገራዊ ጉዳዮች ዙሪያ እንዲሰሩ ማስቻል መሆናቸውን ተናግረዋል። ነገር ግን “ብልጽግና ፓርቲ ምክር ቤቱን የግሉ መጠቀሚያ ማድረግ ጀመረ። እኛ ‘ሕገ ወጥ ነው’ ብለን ባልተገኘንበት ጉባዔ ላይ በአቋራጭ ብልጽግና ያለውድድር ስልጣን እንዲኖረው ተደረገ” ያሉት ፓርቲዎች፤ በሌላ በኩል የምክር ቤቱ ስራ አስፈጻሚ ውስጥ በየዓመቱ ምርጫ ይደረግ ነበር። ሆኖም ያለውድድርና ምርጫ የብልጽግና አባል የሆነ ማንኛውም ተወካይ በክልሎችም ሆነ በፌደራል ደረጃ መቀመጫ ‘ይኑረው’ የሚል ሕግ ጸደቀ” ብለዋል።
ይህ ሕግ የኮከሱ አባል ፓርቲዎችን እንደማይገዛ መጋቢ ብሉይ በማስታወቅ፣ በአዲሱ ሕግ መሰረት ለስራ አስፈጻሚው የሁለት ዓመት ተጨማሪ የስልጣን ዕድሜ የሚሰጥ መሆኑን ገልጸዋል። ከህዳር 7 እስከ 9 ቀን 2017 ዓ.ም. ዘ ሃብ በተሰኘው ሆቴል የተደረገው የጋራ ምክር ቤቱ ጠቅላላ ጉባዔ፣ ከስራ አስፈጻሚ አመራር ምርጫ ባሻገር ይኸው ሕግ የጸደቀበት እንደሆነና የኮከሱ አባል የሆኑ ፓርቲዎች እንደማይቀበሉት ጠቁመዋል።
“በአማራና ኦሮሚያ ክልል የሚካሄዱ ጦርነቶች እንዲቆሙ ጥሪ የሚያቀርብ መግለጫ ‘እናውጣ’ ብለን ለጋራ ምክር ቤቱ ብንማጸንም ሰሚ አላገኘንም” የሚሉት መጋቢ ብሉይ፣ “[የጋራ ምክር ቤቱ] ከእኛ ዕውቅና ውጪ መግለጫ እየሰጡ ነው” ሲሉ ተናግረዋል። በተጨማሪም፣ መጋቢ ብሉይ አብርሃም፣ በጋራ ምክር ቤቱ ውስጥ “ያሉ ችግሮችን” ለመቅረፍ የተደረገ ሙከራ እንደሌለና ከመነሻውም ምክር ቤቱ ከኮከሱ አባል ፓርቲዎች ጋር ለመነጋገር ፍላጎት እንዳላሳየ ተናግረዋል።
“የገዢው ፓርቲ አጃቢ ሆኖ መሄድ ተገቢ አይደለም። ምክር ቤቱ እንዲድን ጥረት እናደርጋለን። ነገር ግን ጥረታችን ካልተሳካ ለሕዝብ የሚወግን ጠንካራ ምክር ቤት እናቋቁማለን” ሲሉ መጋቢ ብሉይ አብርሃም አቋማቸውን አስታውቀዋል።